مقایسه ژنوتیپ های گندم نان بر اساس شاخص های تحمل به خشکی

یافته های نوین کشاورزی

مقاله 5، دوره 2، شماره 1 (پاییز 1386) 5، آبان 1386، صفحه 62-73   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

فرزاد بابایی^{* 1}؛ عباس ملکی²؛ حامد چهارسوقی امین²؛ حجت مرادخانی³؛ جعفر احمدی⁴

¹عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام

²عضوهیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی ایلام

³کارشناس ارشد کشاورزی رشته اصلاح نباتات

⁴عضو هیات علمی دانشگاه شاهد

چکیده

به منظور بررسی تغییرات عملکرد و واکنش ژنوتیپ‌های مختلف گندم نان نسبت به تنش خشکی آزمایشی در سال زراعی 84-85 در مزرعه تحقیقاتی واقع در منطقه صالح آباد از توابع استان ایلام اجرا شد. پنج ژنوتیپ گندم شامل ارقام چمران، اترک، زاگرس، کوهدشت و چناب از ارقام متداول منطقه، در دو آزمایش جداگانه در شرایط آبیاری و تنش خشکی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی و در سه  تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. شاخص‌های کمّی مقاومت به خشکی نظیر TOL  ،STI ،GMP ، MP و SSI بر مبنای عملکرد ژنوتیپ‌ها در شرایط تنش و بدون تنش محاسبه شدند. شاخص‌های دارای همبستگی مثبت و معنی‌دار با عملکرد دانه به عنوان معیار گزینش ژنوتیپ‌های مقاوم به خشکی با پتانسیل عملکرد بالا انتخاب گردیدند. از این نظر شاخص‌های STI ،GMP ، MP بیشترین همبستگی را با یکدیگر و با عملکرد دانه در هر دو شرایط تنش و غیرتنش و شاخص‌های TOL و  SSI همبستگی معنی‌داری با یکدیگر نشان دادند. بر مبنای شاخص‌های مورد مطالعه، ارقام زاگرس و چمران، مقاوم‌ترین و ارقام اترک و چناب در برابر تنش خشکی حساسیت بیشتری نشان دادند.

کلیدواژه‌ها

گندم نان؛ شاخص های مقاومت؛ ژنوتیپ؛ تنش خشکی

مراجع

1- احمدی، ج. 1382. تجزیه ژنتیکی مقاومت به خشکی پایان نامه دکتری، دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران.

2- اشکانی، ج.  1381. تعیین مقاومت به خشکی در ارقام گلرنگ بهاره (Carthamus tinctorius) و بررسی چند شاخص مقاومت به خشکی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز .

3- اهدایی، ب. 1372.انتخاب برای مقاومت به خشکی در گندم، مقالات کلیدی اولین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران.

4- اهدایی، ب. 1373. تغییرات ژنتیکی برای ذخیره سازی و انتقال مواد به دانه در گندم ساده تحت شرایط خشکی انتهایی، چیکده مقالات پنجمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران.

5- دادخدایی، ن. 1380. ارزیابی بهبود ژنتیکی عملکرد مقاومت به تنش خشکی ارقام اصلاح شده گندم ایران،

پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.

6- عزیزنیا، ش.، قنادها، م.، زالی، ع.، یزدی صمدی، ب.  و احمدی، ع. 1384. بررسی و ارزیابی صفات کمی مرتبط با مقاومت به خشکی در ژنوتیپهای مصنوعی گندم در دو شرایط دیم و آبی، مجله علوم کشاورزی، جلد 26، شماره 2: صفحه 292-281.

7- فرشادفر، ع. 1374. بررسی مقاومت به خشکی ارقام مختلف نخود، چکیده مقالات سومین کنگره زراعت واصلاح نباتات ایران، صفحه 38.

8- فرشادفر، ع. 1378. انتخاب برای مقاومت به خشکی در لاین‌های گندم نان، چیکده مقالات ششمین کنگره‌زراعت و اصلاح نباتات ایران.

9- گل پرور، ا. 1379. ارزیابی تعدادی از ژنوتیپ‌های گندم کلکسیون در دو محیط بدون تنش و تنش خشکی و تعیین بهترین صفات گزینش در دو محیط. پایان نامه کارشناسی ارشد اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تهران.

10- نادری، ا. 1379. ارزیابی تنوع ژنتیکی و مدل سازی پتانسیل انتقال مجدد آسیمیلات‌ها و نیتروژن به دانه‌ها در ژنوتیپ‌های گندم در شرایط خشکی، پایان نامه دکتری زراعت، واحد علوم و تحقیقات اهواز.

11- Brar, G. S., Kar, S. and Singh, N. T. 1990. Photo synthetic response of wheat to soil water deficits in the tropics .J. Crop. Sci., 164:343-348.

12- Fernandez, R. J. and Reynolds, J. F. 2000. Potential growth and drought tolerance of eight desert grasses. J. Ecologia., 123: 90-98.

13- Ferandez, G. e. J. 1992. Effective selection criteria for assessing plant stress tolerance. Proceedings of  Symposium, Taiwan. 18: 257- 270.

14- Fisher, R. A. and Wood, J. T. 1976. Drought resistance in spring wheat cultivars III, yield association with morpho- physiological traits. Aus. J. Agric., 30: 1061-1020.

15- Ficher, R. A., and Mourer, R. 1987. Drought resistance in spring wheat cultivars. I. Grain yield responses. Aus.J. Agric Res., 29: 897-912.

16- Garcia delmoral, L. F., Y. Rharrabti and Royo, C. 2002. Evaluation of Grain yield and its components in drought, wheat under Mediterranean conditions. Agronomy Journal., 95: 266-274.

17- Gonzalez, A., Martin, I. and Ayerve, L. 1999. Barley yield in water stress conditions. The influence of osmotic adjustment and stomata conductance. Field Crop Res., 62: 23-34.

18- Grzesiak, S., Filek, W., Skrudlik, G. and Niziol, B. 1996. Screening for drought tolerance evaluation of seed germination and seedling growth for drought resistance in legume plants. J. Agr. And Crop. Sci., 177: 245-252.

19- Keim, D. L. and kronstad, W. E. 1981. Drought responses of winter wheat cultivars growth under field stress condition. Crop. Sci., 21: 11-14.

20- Rosielle, A. A. and Hamblin, J. 1981.Theoretical aspect of selection for yield in stress and non- stress environment. Corp. Sci., 21: 943-946.