تأثیر شیوه‌های جدید آموزش بر خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانشجویان

ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی

مقاله 5، دوره 4، شماره 4، خرداد 1394، صفحه 119-142   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

نویسندگان

مریم رحیمی مند^{* 1}؛ عباس عباس پور²

¹دانشجوی دکتری روان شناسی تربیتی مدرس دانشگاه فرهنگیان (نویسنده مسئول)

²عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

زمینه: روش تدریس مناسب از مهم‌ترین پایه‌های کیفیت بخشی آموزش محسوبمی‌شود. بسیاری از روان‌شناسان تربیتی و مربیان آموزشی اعتقاد دارند، موقعیت یادگیری باید چنان سازماندهی شود که هر شاگرد بر اساس توانایی‌های خود به فعالیت بپردازد.
هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر به‌کارگیری روش‌های مختلف تدریس (سنتی، پرسش شفاهی، نمایش علمی و مباحثه گروهی) بر خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانشجویان مراکز تربیت معلم انجام شد.
روش: پژوهش به روش نیمه تجربی انجام شد. جامعه‌ی آماری، دانشجویان رشته‌های مختلف مراکز تربیت معلم استان البرز بودند که با روش‌های نمونه گیری تصادفی طبقه‌ای متناسب، تعداد 270 نفر نمونه انتخاب شدند. ابزار استفاده شده در این تحقیق پرسشنامه خلاقیت عابدی و آزمون محقق ساخته پیشرفت تحصیلی بود. به منظور آزمودن فرضیه‌های تحقیق از روش آماری تحلیل کوواریانس چند متغیری (مانوا)، تحلیل کوواریانس یک‌راهه(آنوا) و آزمون تعقیبی توکی استفاده شد.
یافته‌ها: یافته‌ها حاکی از آن بود که میزان خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانشجویان با توجه به روش‌های مختلف تدریس (سخنرانی، پرسش شفاهی، نمایش علمی و مباحثه و مشارکت گروهی) متفاوت است. همچنین نتایج تحلیل داده‌ها نشان داد خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانشجویان با روش مباحثه و مشارکت گروهی بیشتر از سایر روش‌ها افزایش نشان داده است. بر همین اساس به ترتیب روش‌های نمایش علمی، پرسش شفاهی و روش سنتی (سخنرانی) بر خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانشجویان تأثیرگذار بوده است.
نتیجه‌گیری: دانشجویانی که با شیوه‌های جدید آموزش می‌بینند پیشرفت تحصیلی و خلاقیت بالاتری از خود نشان می‌دهند.

کلیدواژه‌ها

شیوه‌های جدید تدریس؛ خلاقیت؛ پیشرفت تحصیلی

مراجع

اسدی، نسترن (1389). شناخت و آموزش خلاقیت در مدارس (فردا دیر است). چاپ چهارم. تهران: عابد.

احمدی، غلامعلی (1390). ارزشیابی از برنامه درس علوم دوره راهنمایی. مؤسسه پژوهشی برنامه ریزی درسی و نوآوری‌های آموزشی.

افشار کهن، زهرا (1389). بررسی تأثیر آموزش خلاقیت به معلمان بر خلاقیت دانش آموزان پایه اول ابتدایی استان خراسان. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی.

امیری، اکرم؛ نوروزی، داریوش (1390). مقایسة اثر بخشی طراحی آموزشی دو روش حل مسئله و بارش مغزی بر خلاقیت دانشجویان. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، دورة اول، شمارة چهارم، صص120-85 .

پیرخائفی، علیرضا؛ برجعلی، احمد؛ دلاور، علی؛ اسکندری، حسین (1388). تأثیر آموزش خلاقیت بر مؤلفه‌های فراشناختی تفکر خلاق دانشجویان. فصلنامة رهبری و مدیریت آموزشی. سال سوم، شمارة 2، صص61-51.

تمنایی فر، محمدرضا؛ گندمی، زینب (1390). رابطة انگیزه پیشرفت و پیشرفت تحصیلی در دانشجویان. فصلنامه راهبردهای آموزش، شماره 4: 19-15.

تورنس، پل (1992). استعدادها و مهارت‌های خلاقیت و راه‌های آزمون و پرورش آن. ترجمة حسن قاسم زاده. تهران: نشر دنیای نو.

جبلی آده، پریچهر؛ سبحانی، عبدالرضا (1391). تأثیر به کارگیری روش‌های تدریس خلاق بر خلاقیت دانش آموزان پایه چهارم ابتدایی استان گلستان در سال تحصیلی91 -1390. پایان نامه کارشناسی ارشد علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب.

حسینی، افضل السادات (1386). بررسی تأثیر برنامه آموزش خلاقیت معلمان بر خلاقیت پیشرفت تحصیلی و خودپنداره دانش آموزان. فصلنامه نوآوری‌های آموزشی، شماره23، سال ششم، صص167-147.

حمیدی، طاهر (1390). بررسی میزان تأثیر روش تدریس حل مسئله بر افزایش خلاقیت. ارائه شده در سومین همایش شیوه‌های آموزش، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، اردیبهشت 90.

خندقی، مقصود امین؛ رجایی، ملیحه (1392). تأثیر سبک یادگیری دانشجویان بر سبک تدریس مرجح آنان. فصلنامه روان شناسی تربیتی، شماره 28، سال نهم.

دارستانی فراهانی، محمد رضا (1379). بررسی تأثیر روش‌های تدریس بر خلاقیت دانش آموزان ابتدایی استان مرکزی. چکیده تحقیقات آ. پ. مرکز تحقیقات فرهنگیان قم.

دوبونو، ادوارد (2008). تمرین خلاقیت. ترجمة امیرحسام صمدآقایی (1390). چاپ دوم. تهران: دانش پژوهان جوان.

رهنما، اکبر؛ عبدالملکی، جمال (1388). بررسی رابطه بین هوش هیجانی و خلاقیت با پیشرفت تحصیلی در دانشجویان دانشگاه شاهد. فصلنامه اندیشه‌های نوین تربیتی، 2(5): 78-55.

ساختمانیان، صمد (1373). بررسی و مقایسه روش آموزش ویژه و عادی در شکوفایی خلاقیت دانش آموزان پسر کلاس‌های سوم ابتدایی مدارس غیرانتفاعی شهرستان شیراز. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.

سام خانیان، محمد ربیع (1387). خلاقیت و نوآوری در سازمان آموزشی (مفاهیم، نظریه‌ها، تکنیک‌ها و سنجش). چاپ دوک. تهران: رسانه تخصصی.

شجاع نوری، فروغ الصباح؛ شکری، فرزانه (1392). مقایسه تأثیر آموزش پژوهش محور، آموزش محور و آموزش- پژوهش محور بر مهارت‌های طلبه‌های حوزه‌های علمیه خواهران. فصلنامة روان شناسی تربیتی، شماره 30، سال نهم.

شریفی، علی اکبر. داوری، رقیه (1388). مقایسه تأثیر سه روش پرورش خلاقیت در افزایش خلاقیت دانش آموزان پایه دوم راهنمایی. مجلة روان‌پزشکی و روان شناسی بالینی ایران، 15 (1):62-57.

شعبانی، زهرا (1389). تأثیر روش‌های تدریس در افزایش توانایی‌های شناختی و عاطفی و رفتاری دانش آموزان؛ پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.

عسگری، غلامرضا؛ شاهباز، ناصر (1389). خلاقیت در سازمان، راهنمای عملی برای تفکر خلاق. چاپ دوم. تهران: هدف صالحین/پویندگان دانش.

فاطمی، اشرف السادات؛ فاطمی، اکرم السادات (1393). رابطه بین جوّ روانی اجتماعی کلاس با به‌کارگیری روش‌های فعال تدریس و پیشرفت تحصیلی. مقاله نخستین همایش ملی علوم تربیتی و روان شناسی.

فتحی آذر، اسکندر. حیدری فارفار، علی اکبر (1390). تعیین روش حل مسئله بر خلاقیت دانش آموزان. ارائه شده در سومین همایش شیوه‌های آموزش، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، اردیبهشت 90.

فروغی، احمد علی؛ مشکلانی، پروانه (1384). تأثیر روش تدریس بحث گروهی بر خلاقیت دانش آموزان سال دوم مدارس راهنمایی ناحیه 3 اصفهان در درس علوم اجتماعی. دانش و پژوهش در علوم تربیتی، شماره 5 و 6، صص58-45.

کارشکی، حسین؛ مؤمنی، حسین؛ عزیزی فرد، طاهره (1393). نقش آگاهی معلمان از روش‌های نوین تدریس و انگیزش شغلی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان. اولین کنفرانس سراسری توسعة پایدار در علوم تربیتی و روان شناسی.

کرمی، مرتضی؛ محمدزاده قصر، اعظم؛ افشاری، معصومه. (1391). تأثیر روش تدریس مشارکتی بر گروه گرایی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه در شهر مشهد. پژوهش در برنامه ریزی درسی. سال نهم، دورة دوم، شمارة 16، صص 105-95.

 ملکی، حسن؛ کرمی، آزاد؛ بابامرادی، افشین (1393). مقایسة اثربخشی روش‌های تدریس مشارکتی و بارش مغزی بر کفایت اجتماعی. فصلنامه روان شناسی تربیتی، شماره 32، سال دهم.

موسوی، ماهرخ؛ مقامی، حمیدرضا (1391). مقایسة اثر بخشی دو شیوه جدید و قدیم ارزشیابی تحصیلی بر نگرش به خلاقیت و پیشرفت درسی دانش آموزان دوره ابتدایی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، دورة دوم، شمارة 2،  صص146-125.

مؤمنی، حسین؛ جلالی، سارا (1393). تأثیر روش تدریس همیاری بر انگیزش و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پسر در درس مطالعات اجتماعی پایه سوم ابتدایی. اولین کنفرانس سراسری توسعه پایدار در علوم تربیتی و روان‌شناسی.         

میرزاییان، افشین (1382). اثربخشی دو روش بارش مغزی و اکتشافی در افزایش آفرینندگی دانش آموزان پسر سوم راهنمایی شهر بروجن. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی. دانشگاه علامه طباطبایی.

نیک نشان، شقایق؛ نصر اصفهانی، احمدرضا؛ میرشاه جعفری، ابراهیم؛ فاتحی زاده، مریم (1389). میزان استفاده استادان از روش‌های تدریس خلاق و بررسی ویژگی‌های خلاقانه مدرسان دانشگاه از نظر دانشجویان استعداد درخشان. مطالعات تربیتی و روان شناسی، 11(2)، 164-145.

 یاریاری، فریدون؛ کدیور، پروین؛ میرزاخانی، محمد (1388). بررسی تاثیر روش تدریس یادگیری مشارکتی بر عزت نفس، مهارت های اجتماعی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان (دبیرستان). مجله روان شناسی دانشگاه تبریز، شمارة 10، 145-166.

یزدیان پور، ندا؛ یوسفی، علیرضا؛ حقانی، فاطمه (1389). تاثیر آموزش به روش پروژه ای و مشارکتی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر سوم تجربی فولادشهر در درس آمار و مدل سازی. مجله دانش و پژوهش در علوم تربیتی، شماره 22- تابستان 88، 85-98.

Alexander, G., & Van Wyk, M. (2012). Exploring the value of cooperative learning in province. Journal of Procedia Social and Behavioral Science, 47, 1945-1949.

Bryant, C. (2010). Creativity and Technology. Evaluative Art Education 63(2): 43-48.                            

Bogner, B., and Ibraković, V. (2009). Creativity inTeaching Plant Production. Educational Journal of Living Theories, 2(2): 232-256.

Coelho de Oliveira , L. M. (2006). Child Education and Creativity: The Perspective of The teachers. Thesis of doctorate, psychology department, Campains University, Sao Paulo, Brazil.

Dau Gaspar, O. (2011). The Teachers Creative Attitudes, an Influence Factor of The Student’s Creative Attitudes. International Conference on The Future of Education, Florence, Italy, 16- 17 June, 2011.

Fischer, S., & Shachar, H. (2004). Cooperative Learning and the achievement of motivation and Perceptions of student in 11th grade chemistry classes. Journal of Learning and Instruction, 14(2), 69-87.

Effandi, Z., & Zanaton, I. (2007). Promoting Cooperative Learning in Science and Mathematics  Education: A Malaysian perspective. Eurasia Journal of Mathematics, Science & Technology Education, 3(1), 35-39.

Gillies, R M. (2003). The Effect of Cooperative Learning on Junior High School Student during Small Group. Journal of Learning and Instruction, 14, 197-213.

 Gokkurt, B., Dundatr, S., Soylu, Y., & Akgun, L. (2012). The effects of Learning together Technique which is based on cooperative Learning on students achievement in mathematics class.

Grolnick, W.S., Farkas, M. S., Sohmer, R., Michaels, j.,& Valsiner, J. (2007). Facilitating motivation in young adolescents: Effects of an After-School Program. Journal of Applied Developmental Psychology, 28. 332-334.

Hsu-chan K. (2006). The Development of Talwan Creative Education Indicator (TCEI) and Evaluation of Creative Education Practice. Master’s Thesis .Education Department, National Sun Yat-Sen University, Taiwan.

Hungies,S. K., and Changeiywo, J. M. (2009). Influence of Creativity Teaching Strategy on Student’s Performance and Motivation in The Topic “Energy” in Secondary School Physics in Nakuru District, Kenya. Journal of Technology and Education in Nigeria, 14(1-2).

Myrmel, M. K. (2003). Effects of Using Creative Problem Solving in Eighth Grade Technology Education Class at Hopkins North Junior High School Master’s Thesis of Science Degree, Industrial Technology Education, University Of Wisconsin-Stout.

Parker, J. (2008 ). The Impact of Visual Instruction on Student Creativity. Unpublished Doctoral Dissertation, Walden University.

Parado, SH; (2002). Effects of a teacher traning works shop or creativity, cognitional school achivement, high ability studies. V.13 N. 1.

Schacter, J., Thum, Y., and Zifkin, D. (2006). How Much Does Creative Teaching Enhance Elementary School Student’s Achievement. Journal of Creative Behavior, 40 (1): 47-72.

Schwonke,R., Renkl,A., Salden, R. J. C. M., & Aleven, V. (2011). Effects of different ratios of worked solution steps and problem solving opportunities on cognitive loed and learning outcomes. Computers in Human Behavior 27, 58-62.

 Servet, C., Kubra, A., & Esra, B. (2013). Implementing cooperative Learning in the Language Classroom: opinions of Turkish teachers of English. Journal of Procedia Social and Behavioral Sciences, 70, 1852-1859.

Tanjitanont, P. (2011). Using Synectic Technique for Developing Creative English Writing Proficiency. 1st symposium on Hands-on Research and Development, Chiang Mai, Thailand.

 Yang, S. C., & Liu, S. F. (2005). The study of interactions and attitudes of third-grade students Learning information technology via a cooperative approach. Computers in Human Behavior, 21, 45- 72.

Zahara, A, & Anowar, H. (2010). A comparison of cooperative Learning and conventional teaching on students’ achievement in secondary mathematics. Journal of Procedia Social and Behavioral Sciences, 9, 53-62.