بررسی رفتار مسیریابی مراجعین کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران با استفاده از سیستم‌ اطلاعات مکانی

دانش شناسی

مقاله 1، دوره 7، شماره 27، بهمن 1393، صفحه 1-16   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

فهیمه باب الحوائجی¹؛ رویا پورنقی^{* 2}

¹دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، گروه علوم کتابداری و اطلاع رسانی، تهران، ایران.

²دکتری علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، گروه علوم کتابداری و اطلاع رسانی، تهران، ایران. استادیار پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک)

چکیده

هدف: این تحقیق با هدف شناخت رفتار مسیریابی کاربران از ورودی ساختمان کتابخانه با استفاده از مشاهده هدفمند و هم‌چنین شناخت پر ترددترین مسیرها برای تعیین مکان‌های بازاریابی خدمات در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران با استفاده از نرم‌افزار سیستم اطلاعات مکانی انجام شده است.

روش پژوهش: این تحقیق با روش تجربی و با استفاده از یک سیاهه وارسی از طریق مشاهده مستقیم مسیرهای تردد مراجعین از درب ورودی طبقه هم‌کف و ورودی پله‌های طبقه اوّل، درکتابخانه مرکزی دانشگاه تهران انجام شده است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کاربران و مراجعه کنندگان کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران بودند. به جای نمونه‌گیری از خود کاربران، مدت زمانی گردآوری داده‌ها نمونه‌گیری شده است. بعد از تحلیل مسیرها و تعیین میزان تردد در هر مسیر مشخص با استفاده از نرم‌افزار آماری اس‌پی‌اس‌اس، اطلاعات وارد نرم‌افزار آرک‌جی‌آی‌اس شد و پایگاه اطلاعات مکانی مسیرهای کاربران کتابخانه ایجاد شد و با استفاده از زبان ساخت‌یافته جست‌وجوی پایگاه داده جست‌وجوی پرترددترین مسیرها انجام و نقشه‌هایی از پلان کتابخانه که مسیرها بر روی آن مشخص شده بودند از نرم‌افزار استخراج گردید.
یافته‌ها: در این تحقیق بیش از 360 مسیر ورودی مشاهده شد، اما تنها 5 مسیر مشخص توسط بیش از 50 درصد مراجعین همیشگی برای ورود به کتابخانه انتخاب شده بود. مسیر" درب ورودی کتابخانه، سپس رفتن به طبقه اوّل از سمت پله‌های چپ"، با 7/25 درصد، به عنوان اولین مسیر پرتردد و مسیر "درب ورودی، مسئول کیف‌داری، کیفداری سمت راست و رفتن به طبقه اول از پله‌های سمت راست"، با 2/25 درصد، به عنوان دومین مسیر پرتردد در طبقه هم‌کف کتابخانه شناخته شده است که بیش از 50 درصد ترددها را به خود اختصاص داده است. هم‌چنین مسیر "ورودی طبقه اوّل به سالن ابوریحان"، با 4/34 درصد به عنوان اوّلین مسیر پرتردد، مسیر "ورودی طبقه اوّل، راهرو زیراکس، سالن علوم و فنون"، با 3/9 درصد به عنوان دوّمین مسیر پرتردد و مسیر "ورودی طبقه اول، راهرو زیراکس، تالار انفورماتیک"، با 1/9 درصد به عنوان سوّمین مسیر پرتردد در طبقه اوّل ساختمان کتابخانه محسوب می‌شود که بیش از 52 درصد ترددها را در طبقه اوّل به خود اختصاص داده است.

نتیجه‌گیری: با توجه به یافته ها، پرسنل کتابخانه می‌توانند برای نقشه نگاری مسیرهای پرطرفدار از سیستم اطلاعات مکانی استفاده کنند و با استفاده از نتایج آن در جهت تبلیغات و بازاریابی بهتر خدمات و برنامه‌های کتابخانه عمل نمایند و سطح سهولت دستیابی به ناحیه ورودی کتابخانه جهت استفاده از منابع و خدماتی که ارائه می‌شود، را افزایش دهند.

کلیدواژه‌ها

تجهیزات کتابخانه؛ سیستم اطلاعات مکانی؛ کتابخانه دانشگاهی؛ رفتار کاربران کتابخانه؛ مسیریابی

مراجع

Adkins, D., & Sturges, D. K. (2004). Library service planning with GIS and census data. Public Libraries, 43(3),165−170.

Arthur, P., & Passini, R. (1992). Wayfinding: People, signs, and architecture. New York: McGraw-Hill.

Baskaya, A., Wilson, C., & Ozcan, Y. (2004). Wayfinding in an unfamiliar environment: Different spatial settings of two polyclinics. Environment and Behavior, 36(6),839−867.

Beck, S. G. (1996). Wayfinding in libraries. Library Hi Tech, 14(1),27−36.

Best, G. (1970). Direction-finding in large buildings. In D. V. Canter (Ed.), Architectural psychology: Proceedings of the conference held at Dalandhui University of Strathclyde, 28 February—2 March, 1969. (pp. 72−75). Cambridge, UK: W. Heffer and Sons.

Bosman, E., & Rusinek, C. (1997). Creating the user-friendly library by evaluating patron perceptions of signage. Reference Services Review, 25(1),71−82.

Brown, C. R. (2002). Signs and wayfinding. In C. R. Brown (Ed.), Interior design for libraries: Drawing on function and appeal (pp. 87−95). Chicago: American Library Association.

Bryan, C.(2007). Managing facilities for results: Optimizing space for services. Chicago: American Library Association.

Byam, M. S. (1979). An approach to public library signage. In D. Pollet, & P. C Haskell (Eds.), Sign systems for libraries (pp. 137−144). New York and London: R. R. Bowker.

Chang-cai, J., Guang J. (2006). Research and Realization of Equipment Library Based on SolidWorks. Application Research of Computers, 1.

Clark, P. M. (1995). Thematic mapping, data mapping, and geocoding techniques for analyzing library and information center data. Journal of Education for Library and Information Science, 36(4),330−341.

Cohen, A., & Cohen, E. (1978). Behavioral space planning and practical design for libraries. New York: Aaron Cohen & Associates.

Corlett, E. N., Manenica, I., & Bishop, R. P. (1972). The design of direction finding systems in buildings. Applied Ergonomics, 3(2),66−69.

Cornell, E. H., Sorenson, A., & Mio, T. (2003). Human sense of direction and wayfinding. Annals of the Association of American Geographers, 93(2),399−425.

Cromley, E. K. (1999). Mapping spatial data. In J. J. Schensul, M. D. LeCompte, R. T. TrotterII, E. K. Cromley, &M. Singer (Eds.), Mapping social networks, spatial data, and hidden populations (pp. 51−124). AltaMira: Walnut Creek, CA.

Dahlgren, A. C. (1988). Public library space needs: A planning outline. Madison, WI: Department of Public Instruction.

Dahlgren, A. C. (1996). Planning the small library facility (2nd ed.). Chicago and London: American Library Association, Library Administration and Management Association.

Dalrymple, P. W. (2001). A quarter century of user-centered study: The impact of Zweizig and Dervin on LIS research. Library and Information Science Research, 23:155−165.

Dervin, B. (1977). Useful theory for librarianship: Communication, not information. Drexel Library Quarterly, 13,16−32.

Dogu, U., & Erkip, F. (2000). Spatial factors affecting wayfinding and orientation: A case study in a shopping mall. Environment and Behavior, 32(6),731−755.

Draper, J., & Brooks, J. (1979). Directing traffic. In J. Draper, & J. Brooks (Eds.), Interior design for libraries (pp. 26−39). Chicago: American Library Association.

Eaton, G. (1991). Wayfinding in the library: Book searches and route uncertainty. Reference Quarterly, 30(4),519−527.

Fraley, R. A., & Anderson, C. L. (1990). Library space planning: A how-to-do-it manual for assessing, allocating and reorganizing collections, resources and facilities. New York and London, UK: Neal-Schuman.

Gärling, T., Lindberg, E., & Mantyla, T. (1983). Orientation in buildings: Effects of familiarity, visual access, and orientation aids. Journal of Applied Psychology,68(1): 177−186.

Given, L. M., & Leckie, G. J. (2003). “Sweeping” the library: Mapping the social activity space of the public library. Library & Information Science Research, 25,365−385.

Haq, S., & Zimring, C. (2003). Just down the road a piece: The development of topological knowledge of building layouts. Environment and Behavior, 35(1),132−160.

Hassanain, M. A., & Mudhei, A. A. (2006). Post-occupancy evaluation of academic and research library facilities. Structural Survey, 24(3),230−239.

Hertel, K., & Sprague, N. (2007). GIS and census data: Tools for library planning. Library Hi Tech, 25,246−259.

Holt, R. M. (1986a). Library facility scorecard. In R. M. Holt (Ed.), Talking buildings: A practical dialogue on programming and planning library buildings: Proceedings of a building workshop (Pasadena, CA, October 3–4, 1986) (pp. 258-260). Del Mar, CA: Raymond M. Holt and Associates. (ERIC Document Reproduction Service No. ED271109)

Holt, R. M. (1986b). Turning needs into space requirements: The public library. In R. M. Holt (Ed.), Talking buildings: a practical dialogue on programming and planning library buildings: proceedings of a building workshop (Pasadena, CA, October 3–4, 1986) (pp. 45-63). Del Mar, CA: Raymond M. Holt and Associates. (ERIC Document Reproduction Service No. ED271109)

Jones, D. (2001). People places: Public library buildings for the new millennium. Australasian Public Libraries and Information Services, 14(3),81−89.

Khoo, M., Rozaklis, L. and Hall, C.(2012). A survey of the use of ethnographic methods in the study of libraries and library users. Library & Information Science Research,  34(2): 82–91.

Koontz, C. (1996). Using geographic information systems for estimating and profiling geographic library market areas. In L. C. Smith, & M. Gluck (Eds.), Geographic information systems and libraries: Patrons, maps, and spatial information (pp. 181−193). Urbana-Champaign, IL: University of Illinois.

Koontz, C. M. (2005). Retail interior layout for libraries. Marketing Library Services, 1,3−5.

Koontz, C. M., Jue, D. K., & Lance, K. C. (2001). Collecting detailed in-library usage data in the U.S. public libraries: The methodology, the results and the impact. Proceedings of the Third Northumbria International Conference on Performance Measurement in Libraries and Information Services (pp. 175−179). Newcastle, UK: University of Northumbria, England. Retrieved from http://www.geolib.org/publications.

Koontz, C. M., Jue, D. K., & Lance, K. C. (2005). Neighborhood-based in-library use performance measures for public libraries: A nationwide study of majority minority and majority white/low income markets using personal digital data collectors. Library & Information Science Research, 27,28−50.

Li, h., Gong, X. (2011). An approach to integrate outdoor and indoor maps for books navigation on the intelligent mobile device. This paper appears in: Communication Software and Networks (ICCSN), 2011 IEEE 3rd International Conference on. 27-29 May 2011. P. 460–465.

Loomis, R. J., & Parsons, M. B. (1979). Orientation needs and the library setting. In D. Pollet, & P. C. Haskell (Eds.), Sign systems for libraries (pp. 3−15). New York and London, UK: R. R. Bowker.

Lushington, N. (2002). Libraries designed for users: A 21st century guide. New York: Neal-Schuman.

Mallery, M. S., & DeVore, R. E. (1982). A sign system for libraries. Chicago: American Library Association.

Mandel, L.H. (2010).Toward an understanding of library patron wayfinding: observing patrons’ entry routes in a public library. Library & Information Science Research, 32(2), 116-30

Mandel, L. H. (2011), Lost in the labyrinth: Wayfinding behavior in a public library—predictable? Maybe not. Proc. Am. Soc. Info. Sci. Tech., 48: 1–3. doi: 10.1002/meet.2011.14504801276

Morris, A., & Barron, E. (1998). User consultation in public library services. Library Management, 19(7),404−415.

Preiser, W. F. E. (1995). Post-occupancy evaluation: How to make buildings work better. Facilities, 13(11), 19−28.

Preiser, W. F. E., & Wang, X. (2006). Assessing library performance with GIS and building evaluation methods. New Library World, 107(1224-1225),193−217.

Rockwood, P. E. & Koontz L.C. (1986). Media center layout: A marketing-based plan. In S. L. Aaron, & P. R. Scales (Eds.), School library media annual 1986, Vol. 4. (pp. 297−306). Little, CO: Libraries Unlimited.

Sannwald, W. W., & Smith, R. S. (Eds.). (1988). Checklist of library building design considerations. Chicago: Library Administration and Management Association Division, American Library Association.

Simon, J., & Schlichting, K.(2003). The college connection: Using academic support to conduct public library services. Public Libraries, 42(6),375−378.

Spencer, H., & Reynolds, L. (1977). Directional signing and labeling in libraries and museums: A review of current theory and practice. London, UK: Readability of Print Research Unit, Royal College of Art.

Starkweather, W., & Marks, K. 2005. What if you build it, and they keep coming and coming and coming? Library Hi Tech, 23(1), 22−33.

Underhill, P. (1999). Why we buy: The science of shopping. New York: Simon & Schuster.

United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Statistics Division. (2000). Handbook on geographical information systems and mapping. New York: United Nations.

Walzer, N., Stott, K., & Sutton, L. (2001). Changes in public library services. Illinois Libraries, 83(1), 47−52.

Webb, E. J., Campbell, D. T., Schwartz, R. D., & Sechrest, L. (1966). Unobtrusive measures: Nonreactive research in the social sciences. Chicago: Rand McNally.

Xia, J. (2004a). Library space management: A GIS proposal. Library Hi Tech, 22,375−382.

Xia, J. (2004b). Using GIS to measure in-library book-use behavior. Information Technology and Libraries, 23(4),184−191.

Xia, J. (2005). Visualizing occupancy of library study space with GIS maps. New Library World,       106(1212/1213),219−233.