بررسی اختلالات کلیوی و گوارشی در کره اسب‌های مبتلا به رودوکوکوزیس و تاثیر درمان با آزیترومایسین توام با ریفامپین بر اختلالات مذکور

آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی

مقاله 3، دوره 8، 4 (32) زمستان، اسفند 1393، صفحه 637-644   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

علی حسن پور^{* 1}؛ علیرضا منادی²؛ حمیدرضا علیپور خیرخواه³

¹دانشیار گروه آموزشی علوم درمانگاهی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

²دانشیار گروه آموزشی پاتوبیولوژی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

³دانش‌آموخته دکتری دامپزشکی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

چکیده

   این مطالعه به منظور بررسی عوارض ناشی از رودوکوکوزیس و هم‌چنین تاثیر داروهای مصرفی جهت درمان این بیماری (آزیترومایسین توام با ریفامپین) بر عملکرد کلیه و دستگاه گوارش انجام شد. این مطالعه روی 17 رأس کره اسب مبتلا به رودوکوکوزیس در محدوده سنی 2 تا 5 ماه  و 18 رأس کره سالم به­عنوان گروه شاهد در اسب­داری­های اطراف تبریز انجام گرفت. بیماری در کره اسب‌های مبتلا بر اساس نشانه‌های آزمایشگاهی و بالینی تایید شد. از هر دام نمونه خون از ورید وداج به میزان 20 میلی­لیتر اخذ شد و پس از لخته شدن خون، سرم جداسازی و منجمد گردید. در هر بیمار معاینه سیستمیک به‌عمل آمده و وضعیت عملکردی کلیه‌ها و گوارش به­صورت بالینی ثبت شد. عملکرد کلیوی بر اساس میزان سطح سرمی نیتروژن آمونیاکی خون (BUN)، کراتینین (Cr)، پروتئین تام (Pr)، سدیم (Na) و پتاسیم (K) خون مورد ارزیابی قرار گرفت. عملکرد دستگاه گوارش با معاینه بالینی و بررسی وجود اسهال، اشتهای دام و وجود یا عدم وجود زخم معده با استفاده از آندوسکوپی انجام پذیرفت. در هر بیمار جهت درمان، آنتی‌بیوتیک آزیترومایسین توام با ریفامپین به­صورت خوراکی به‌مدت 2 هفته روزانه یک نوبت استفاده شد. در آخر دوره درمان، از هر بیمار مشابه زمان قبل از درمان، نمونه‌ها مجدداً اخذ گردید. در کره اسب‌های بیمار بعد از درمان، نشانه‌های بالینی بیماری رفع شد ولی در 13 رأس شلی مدفوع وجود داشت. رخداد زخم معده در کره اسب‌های بیمار بیشتر از کره‌های سالم بود و بیشتر زخم‌ها در ناحیه غیرغده‌ای و از نوع درجه دو بودند. میانگین BUN، کراتینین و پتاسیم سرم در گروه بیمار بعد از درمان افزایش معنی‌داری نسبت به زمان قبل از درمان و گروه شاهد نشان داد (05/0p<). میانگین پروتئین تام سرم در گروه بیمار در زمان قبل از درمان افزایش معنی‌داری داشت (05/0p<) ولی بعد از درمان این افزایش برطرف شد. نتیجه نهایی اینکه در بیماری رودوکوکوزیس در کره اسب‌ها هم خود بیماری و هم درمان با آزیترومایسین توام با ریفامپین باعث درگیری و ایجاد اختلال در عملکرد دستگاه گوارش و کلیه­ها می­شود.

کلیدواژه‌ها

رودوکوکوزیس؛ کره اسب؛ کلیه؛ گوارش؛ آزیترومایسین؛ ریفامپین

اصل مقاله

مقدمه

   رودوکوکوزیس یک بیماری باکتریایی با عامل رودوکوکوس اکویی است. این باکتری یک کوکسی گرم مثبت می‌باشد که در کره‌های مبتلا منجر به برونکوپنومونی می‌شود. هم‌چنین، در کره‌ها باعث پلوروپنومونی، پنومونی، پلی‌آرتریت و استئومیلیت می‌شود. در اسب‌های بالغ ممکن است باعث سقط جنین نیز شود. بیشتر کره‌های 4-1 ماهه را درگیر کرده و روند بیماری مزمن می‌باشد. باعث برونکوپنومونی با نشانه­های سرفه، بی­اشتهایی، تب، عدم سرزندگی، تاکی‌پنه، صداهای ویز و کراکل در سمع ریه و گاهی ترشحات بینی می­شود (Stephen et al., 2004). در کره­های مبتلا به آبسه ریوی ممکن است صداهای غیرطبیعی ریه شنیده نشود. در 20% کره­های بیمار منجر به پلی­آرتریت غیر دردناک می­شود. در 10% کره­ها منجر به یوئیت با واسطه ایمنی نیز می­شود.  گاهی ممکن است آبسه در محوطه شکمی و سایر اعضا نیز شکل بگیرد. اولتراسونوگرافی و رادیوگرافی ریه در تشخیص آبسه­های ریوی موثر می­باشد. از لحاظ آزمایشگاهی در کره­های بیمار لکوسیتوز و افزایش فیبرینوژن سرم مشاهده می­شود و همچنین میزان آمیلوئید A در سرم افزایش می­یابد (Cohen et al., 2006). تایید قطعی بر اساس کشت ترشحات نای و جداسازس یاکتری می‌باشد که با روش آسپیراسیون نای یا شستشوی برونشی آلوئولی به­دست می­آید. در 86% موارد کشت نتیجه مطلوب می­دهد.  PCR روش قطعی دیگری برای تشخیص است که 100% با موفقیت همراه می باشد (Radostits et al., 2007). این بیماری باید با پنومونی‌های بینابینی، پنومونی­های ویروسی، سایر پنومونی­های باکتریایی مثل پاستورولا و استرپتوکوک­ها و پنومونی‌های انگلی تفریق شود. این بیماری ممکن است که بر عملکرد سایر ارگان­ها مثل کبد، قلب، کلیه و گوارش نیز تاثیر داشته باشد. تاثیر این بیماری بر دستگاه تنفس به­طور کامل و شفاف در منابع موجود می­باشد ولی تاثیر رودوکوکوزیس بر سایر ارگان­ها به­طور جامع بررسی نشده است. جهت درمان رودوکوکوزیس از روش­های مختلفی استفاده می­شود. استفاده از آنتی‌بیوتیک­هایی مثل پنی­سیلین تنها یا توأم با جنتامایسین، سولفادیازین توام با تری­متوپریم، اریترومایسین توام با ریفامپین، کلاریترومایسین توام با ریفامپین و آزیترومایسین توام با ریفامپین در درمان این بیماری مطرح می­باشد (Chaffin et al., 2003). از بین روش‌های درمانی فوق موثرترین درمان استفاده توام آزیترومایسین با ریفامپین می­باشد که تا زمان رفع علائم ادامه می­یابد که ممکن است تا 2 هفته الی یک ماه مصرف شود. مصرف این داروها با توجه به طولانی بودن دوره درمان ممکن است عوارض سویی در عملکرد کبد، قلب، کلیه و گوارش داشته باشد (Venner et al., 2013).

   آزیترومایسین جزء آنتی بیوتیک­ها و از دسته ماکرولیدها می­باشد که در درمان برخی عفونت­های باکتریایی مانند عفونت­های دستگاه تنفسی، دستگاه تناسلی، گوش میانی، پوست، گلو و عفونت­های دیگر استفاده می­شود. عوارض جانبی این دارو شامل اسهال، دردهای شکمی، تهوع و استفراغ و زخم­های دهانی یا زبان می­باشد (Venner et al., 2013). 

   ریفامپین یا ریفامپیسین  یک آنتی­بیوتیک با قدرت کشتن باکتری­ها از گروه ریفامایسین (rifamycin) است. این دارو یک ترکیب نیمه صناعی است که از آمی‌کولاتوپسیس ریفامی­سینیکا Amycolatopsis rifamycinica به­دست می­آید. آسیب کبدی مهم­ترین عارضه این دارو است و به­ این دلیل افرادی که این دارو را دریافت می­کنند پیوسته باید تحت آزمایش‌های مربوط به کارکرد کبد قرار گیرند (Giguere et al., 2004).

   این مطالعه به منظور بررسی عوارض ناشی از رودوکوکوزیس بر عملکرد کلیه و گوارش و هم‌چنین تاثیر داروهای مصرفی جهت درمان این بیماری (آزیترومایسین توام با ریفامپین) بر عملکرد این ارگان­ها انجام گرفت. 

 

مواد و روش‌ها

   این مطالعه روی 17 راس کره اسب مبتلا به رودوکوکوزیس در محدوده سنی 2 تا 5 ماه در اسب‌داری­های اطراف تبریز در مدت زمان 3 ماه انجام گرفت. کره اسب­های بیمار بر اساس نشانه­های ازمایشگاهی و بالینی تایید شدند. جهت تایید آزمایشگاهی و قطعی با استفاده از آسپیراسیون ترشحات نای اخذ شده و در آزمایشگاه میکروبیولوژی دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز جهت جداسازی باکتری رودوکوکوس اکویی کشت داده شد. بعد از تایید آزمایشگاهی از دام مذکور نمونه خون از ورید وداج به میزان 20 میلی­لیتر اخذ شد و پس از لخته شدن خون سرم جداسازی و منجمد گردید. در هر بیمار معاینه سیستمیک به­عمل آمده و وضعیت عملکردی کلیه­ها و گوارش به­صورت بالینی ثبت شد. جهت ارزیابی عملکرد کلیوی میزان سطح سرمی نیتروژن آمونیاکی خون (BUN)، کراتینین (Cr)، پروتئین تام (Pr)، سدیم (Na) و پتاسیم (K) خون مورد سنجش قرار گرفت. عملکرد دستگاه گوارش با معاینه بالینی و بررسی وجود اسهال، اشتهای دام و وجود یا عدم وجود زخم معده با استفاده از آندوسکوپی انجام پذیرفت (Radostits et al., 2007). مقادیر سرمی BUN، Cr و Pr با استفاده از کیت­های بیوشیمیایی زیست شیمی و روش اسپکتروفتومتری (با دستگاه مدل Biowave) و مقادیر سرمی سدیم و پتاسیم با روش شعله­سنجی با دستگاه فلیم فتومتر جنوی اندازه­گیری شد. همچنین از 18 رأس کره سالم به­عنوان گروه شاهد با شرایط سنی، تغذیه­ای و مدیریتی یکسان نیز نمونه­های فوق الذکر اخذ گردید.

   در هر بیمار جهت درمان آنتی­بیوتیک آزیترومایسین (شربت آزیترومایسین 200 میلی­گرمی انسانی) با دز mg/kg 10 توام با آنتی­بیوتیک ریفامپین (کپسول 300 میلی­گرمی انسانی) با دز mg/kg 10 (بعد از حل کردن در آب خورانده شد) به­صورت خوراکی به­مدت 2 هفته روزانه یک نوبت استفاده شد (Radostits et al., 2007). در آخر دوره درمان، وضعیت بالینی دام­ها بررسی و در صورت بهبودی درمان قطع شد. از هر بیمار مشابه زمان قبل از درمان، نمونه­های خونی اخذ و ارزیابی وجود اسهال و آندوسکوپی انجام پذیرفت و در نمونه­های خونی اندازه­گیری­های فوق­الذکر انجام گرفت.

 

انجام آندوسکوپی

   بسته به رفتار دام زایلازین هیدروکلراید mg/kg) 5/0-3/0) به­صورت داخل وریدی به کره اسب­های تحت مطالعه تزریق شده و با استفاده از لواشه مقید می‌شدند. مقدار کمی آب به حیوان خورانده می­شد و دستگاه آندوسکوپی 3 متری (VFS300) از طریق سوراخ بینی پس از مالیدن ژل لیز­کننده و ریختن مقداری لیدوکائین در سوراخ بینی به ناحیه حلق و سپس توسط عامل به مری و ناحیه کاردیا هدایت می‌شد.

   با دمیدن هوا و وارد کردن آب توسط دستگاه آندوسکوپ به باز شدن مسیر عبور آندوسکوپ و هم‌چنین بعد از ورود به معده به تمیز شدن مخاط معده کمک می‌شد. در مخاط معده با چرخاندن سرآندوسکوپ قسمت­های مختلف معده (خم بزرگ، خم کوچک، ناحیه غیر­غده‌ای، ناحیه غده‌ای و شیار مارگوپلیکاتوس) مشاهده شده و در صورت وجود زخم محل، وسعت و درجه آن مشخص و ثبت می‌گردید. درجه‌بندی زخم از صفر تا 4 بود:

صفر: مخاط معده طبیعی، یک: پرخونی مخاط معده، دو: تخریش کوچک و محدود در مخاط، سه: تخریش وسیع و گسترده مخاط، چهار: زخم عمیق و گسترده مخاط (Reed et al., 2004).

 

تحلیل آماری

   جامعه آماری شامل 35 رأس کره اسب بود که در دو گروه 17 رأس کره اسب مبتلا به رودوکوکوزیس و 18 رأس کره سالم قرار گرفتند. حجم نمونه بر اساس فرمول  18 راس برای هر گروه تعیین گردید. 

 

جهت تحلیل آماری داده­ها از نرم افزار آماری SPSS ویرایش 17 استفاده شد. برای مقایسه میانگین پارامترهای کمی از روش آماری آنالیز واریانس یک‌طرفه (ANOVA) و آزمون تعقیبی توکی (Tukey) استفاده گردید.

 

یافته­ها

   در کره اسب­های بیمار در تمام 17 رأس نشانه­های بالینی به­صورت تب، سرفه­های خشک و گاهاً مرطوب، ترشحات بینی، بی­اشتهایی و سستی بود. در زمان بعد از درمان کره­های بیمار اشتهای نسبی پیدا کردند و تب و سرفه برطرف گردید ولی در 13 رأس شلی مدفوع وجود داشت که در 4 مورد به صورت اسهال آبکی دیده می­شد (جدول 1). در این 4 رأس بعد از خون­گیری جهت آزمایشات، درمان اسهال با سولفادیمیدین خوراکی و مایع درمانی انجام گرفت.

   در بررسی آندوسکوپی معده مشخص گردید که در گروه شاهد در 2 رأس (11/11%) از مجموع 18 رأس زخم معده وجود داشت که هر دو مورد از نوع درجه یک و در ناحیه غیرغده­ای معده بود. در گروه بیمار در زمان قبل از درمان در 5 رأس (41/29%) از مجموع 17 رأس زخم معده وجود داشت که 4 مورد در ناحیه غیرغده­ای و یک مورد در ناحیه غده­ای معده بود. از این زخم­های مشاهده شده در معده 3 مورد درجه یک و دو مورد درجه 2 بودند. بعد از درمان در تعداد 3 مورد (65/17%) زخم معده ثبت شد که هر سه مورد در ناحیه غیر­غده­ای معده و از نوع درجه یک بودند. شایان ذکر است  که دو مورد از این 3 رأس از همان موارد قبل از درمان بودند و یک موردی کره­ای بود که در زمان قبل از درمان زخم معده نداشت ولی بعد از درمان دچار زخم معده شده بود که این زخم از نوع درجه یک بوده و در ناحیه غیر­غده­ای معده بود (جدول 2).

 

 

جدول 1- یافته‌های بالینی در کره اسب‌های مبتلا به رودوکوزیس در دو زمان قبل و بعد از درمان

	یافته بالینی	تب	سرفه	ترشحات بینی	بی اشتهایی	سستی و کرختی	اسهال
							خمیری	آبکی
زمان معاینه	قبل از درمان	17	17	15	17	14	1	صفر
	بعد از درمان	صفر	2	صفر	3	صفر	9	4

 

جدول 2- یافته‌های آندوسکوپی در کره اسب‌های گروه شاهد و مبتلا به رودوکوکوزیس در دو زمان قبل و بعد از درمان

گروه	زخم معده		محل زخم معده		درجه زخم معده
	وجود دارد	وجود ندارد	ناحیه غیرغده‌ای معده	ناحیه غده‌ای معده	یک	دو	سه	چهار
سالم	2	16	2	-	2	-	-	-
بیمار قبل از درمان	5	12	4	1	3	2	-	-
بیمار بعد از درمان	3	14	3	-	3	-	-	-

 

  

 

میانگین نیتروژن آمونیاکی خون (BUN) و کراتینین سرم در گروه بیمار بعد از درمان افزایش معنی­داری نسبت به زمان قبل از درمان و گروه شاهد نشان داد (05/0p<) ولی اختلاف میانگین بین گروه شاهد با زمان قبل از درمان معنی­دار نبود. میانگین BUN در گروه شاهدmg/dl  64/2 ± 24/12 و در گروه بیمار در زمان قبل از درمان mg/dl  08/3 ±31/13 و در گروه بیمار در زمان بعد از درمان mg/dl  65/3 ± 19/24 بود. میانگین کراتینین در گروه شاهدmg/dl  11/0± 09/1 و در گروه بیمار در زمان قبل از درمان mg/dl  32/0 ± 23/1 و در گروه بیمار در زمان بعد از درمان mg/dl  65/0±43/2 بود. میانگین پروتئین تام سرم در گروه بیمار در زمان قبل از درمان افزایش معنی­داری داشت (05/0p<) ولی بعد از درمان این افزایش برطرف شد و اختلاف میانگین پروتئین تام سرم در گروه بیمار بعد از درمان با گروه شاهد غیرمعنی­دار بود. میانگین پروتئین تام سرم در سه گروه فوق به ترتیب mg/dl  54/1±31/7، 23/2±45/10 و 96/0±41/7 بود. میانگین سدیم سرم در بین سه گروه تغییر معنی­داری نداشت. میانگین پتاسیم سرم در گروه بیمار بعد از درمان افزایش معنی­داری نسبت به زمان قبل از درمان و گروه شاهد نشان داد (05/0p<) ولی اختلاف میانگین بین گروه شاهد با زمان قبل از درمان معنی­دار نبود. میانگین پتاسیم سرم در سه گروه فوق به ترتیب mEq/L  64/0± 92/3 ، 48/0± 85/3 و 92/0± 39/4 بود (جدول 3).

 

 

 

 

 

جدول 3- مقایسه میانگین شاخص‌های سرمی عملکرد کلیوی در کره اسب‌های بیمار در دو زمان قبل و بعد از درمان با کره‌های گروه شاهد

گروه	BUN(mg/dl)	Cr(mg/dl)	Pr(gr/L)	Na(mEq/L)	K(mEq/L)
شاهد	a64/2± 24/12	a11/0± 09/1	a54/1± 31/7	a72/3±86/135	a64/0± 92/3
بیمار (قبل از درمان)	a08/3± 31/13	a32/0± 23/1	b23/2± 45/10	a68/2±24/132	a48/0± 85/3
بیمار (بعد از درمان)	b65/3± 19/24	b65/0± 43/2	a96/0± 41/7	a60/4±73/134	b92/0± 39/4

a,b,c,..: حروف متفاوت در هر ستون، معنی‌دار بودن اختلاف را از نظر آماری نشان می‌دهد (05/0p<).

 

بحث و نتیجه‌گیری

   در این مطالعه تمام 17 رأس کره اسب بیمار، نشانه‌های بالینی به­صورت تب، سرفه­های خشک و گاهاً مرطوب، ترشحات بینی، بی­اشتهایی و سستی نشان دادند. بعد از درمان این نشانه­ها برطرف گردید که نشان­ می­دهد استفاده از  آزیترومایسین و ریفامپین  در درمان این بیماری موثر می­باشد، ولی در 13 راس شلی مدفوع وجود داشت که در 4 مورد به­صورت اسهال آبکی بود. در این 4 رأس بعد از خون­گیری جهت آزمایشات، درمان اسهال با سولفادیمیدین خوراکی و مایع درمانی انجام گرفت. رخداد اسهال در این بیماران می­تواند به­دلیل استفاده طولانی مدت آزیترومایسین و ریفامپین باشد. آزیترومایسین جزء آنتی بیوتیک­ها و از دسته ماکرولیدها می­باشد که در درمان برخی عفونت­های باکتریایی مانند عفونت­های دستگاه تنفسی، دستگاه تناسلی، گوش میانی، پوست، گلو و عفونت­های دیگر استفاده می­شود. عوارض جانبی این دارو شامل اسهال، دردهای شکمی، تهوع و استفراغ، زخم­های دهانی یا زبان می­باشد (Venner et al., 2013). آسیب کبدی مهم­ترین عارضه ریفامپین است بنابراین، افرادی که این دارو را دریافت می­کنند پیوسته باید تحت آزمایش‌های مربوط به کارکرد کبد قرار گیرند (Giguere et al., 2004).

   در بررسی حاضر رخداد زخم معده در کره اسب­های بیمار بیشتر از کره­های سالم بود. البته بعد از درمان در سه رأس درمان زخم معده انجام گرفت. بیشتر زخم­ها از نوع درجه یک یا دو بوده و بیشتر در ناحیه غیرغده­ای معده قرار داشتند. درجه زخم­ها نشان­دهنده خفیف بودن آن­ها بوده و مشکل گوارشی چندانی برای کره­ها ایجاد نمی­کند. در یک مورد که بعد از درمان زخم معده ایجاد شد، عارضه ایجاد شده می­تواند به­دلیل استرس ناشی از بیماری و درمان­های انجام گرفته باشد. بی­اشتهایی ناشی از این بیماری می­تواند دلیل دیگری بر رخداد زخم معده باشد. زخم معده سندرمی است با نشانه‌های بی‌اشتهائی، ناراحتی محوطة بطنی و حرکات غیرطبیعی روده که منجر به یبوست و یا اسهال و در برخی از موارد خونریزی در معده و ملنا می‌گردد. سبب‌شناسی زخم معده در اسب شامل استرس، تومورهای مخاط معده، مصرف طولانی مدت داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی، تغذیه از مواد خشبی و یا مواد دانه‌ای زیاد،  آلودگی با لاروهای گاستروفیلوس و هابرونما مگاستوما، هلیکوباکتر پیلوری، قارچ کاندیدیا، در کره اسب­ها یک نوع عفونت روتاویروسی، برخی اختلالات رفتاری مثل Crib-biting و خوردن مکرر محلول­های الکترولیتی هایپرتونیک و برخی عفونت­های باکتریایی مثل عفونت رودوکوکوسی می­باشد (Andrews et al. 1999; Goodrich et al., 1998). بی­اشتهایی ناشی از مصرف طولانی برخی داروها در 6 رأس اسب گزارش شده است که علت آن آسیب مخاط معده گزارش شده است (MacAllister et al., 1993). 

   میانگین نیتروژن آمونیاکی خون (BUN)، کراتینین و پتاسیم سرم در گروه بیمار بعد از درمان افزایش معنی‌داری نسبت به زمان قبل از درمان و گروه شاهد نشان داد.  میانگین پروتئین تام سرم در گروه بیمار در زمان قبل از درمان نیز افزایش معنی­داری داشت ولی بعد از درمان این افزایش برطرف شد. افزایش BUN و کراتینین بعد از درمان را می­توان به آسیب احتمالی کلیه ناشی از دهیدراتاسیون و اسهال ارتباط داد. البته آزیترومایسین جزو داروهای هپاتوتوکسیک نیز می­باشد (Venner et al., 2013). رخداد هیپرکالمی در گروه بعد از درمان نیز به­دلیل اسهال می­باشد. افزایش پروتئین سرم در کره­های بیمار قبل از درمان به­دلیل روند بیماری عفونی رودوکوکوزیس، بی­اشتهایی و دهیدراتاسیون می‌باشد که بعد از درمان، این عارضه برطرف گردید. افزایش پروتئین تام سرم می‌تواند به دلیل روند بیماری عفونی و به­دنبال  آسیب‌های التهابی این بیماری باشد (Radostits et al., 2007). طی مطالعه­ای در مورد اسب‌های مبتلا به گورم، افزایش پروتئین سرم، کاهش گلوبولین‌های سرم و به دنبال آن ضعف ایمنی و کاهش آلبومین سرم گزارش شده است (Sweeny, 2011). در مطالعه انجام گرفته روی اسب­های مبتلا به گورم مشخص گردید که میزان پروتئین تام، آلبومین و گلوبولین سرم افزایش می‌یابد که در گروه اسب‌های درمان شده، این تغییرات بهبود یافت ولی در گروه اسب‌های درمان نشده، این تغییرات روز به روز وخیم‌تر شدند (Fahmy et al., 2010). بالا رفتن میزان کراتینین سرم نشان­دهنده آسیب کلیه‌ها است. یافته‌های مطالعات پیشین نیز افزایش کراتینین سرم را در بیماری کلیوی و برخی بیماری‌های‌ التهابی تایید می‌کند (Fahmy et al., 2010).

   نتیجه نهایی اینکه در بیماری رودوکوکوزیس کره اسب‌ها، هم خود بیماری و هم درمان با آزیترومایسین توام با ریفامپین، باعث درگیری و ایجاد اختلال در عملکرد دستگاه گوارش و کلیه­ها شده و شاخص­های سرمی آسیب کلیوی را افزایش می­دهد.

مراجع

• · Andrews, F.M. and Nadeau, J.A. (1999). Clinical syndromes of gastric ulceration in foals and mature horses. Equine Veterinary Journal, Supplement, 29: 30-33.
• · Chaffin, M.K., Cohen, N.D., Martens, R.J., Edwards, R.F. and Nevill, M. (2003). Foal-related risk factors for development of Rhodococcus equi on farms with endemic infections. Journal of American Veterinary Medicine Association, 223:1791-1799.
• · Cohen, N.D. (2006). Treating foals with Rhodococcus equi infection: what do you recommend? Compendium on Continuing Education for the Practicing Veterinarian, 1(1): 14-18.
• · Fahmy, B.G.A., AZIZ H.M. and Hala, M. (2010). Biochemical and Pathological profiles in streptococci infection in imported horses. Egypt Journal Comparative Clinical Pathology, 23(1): 127-153.
• · Giguere, S., Jacks, S., Roberts, G.D., Hernandez, J., Long, M.T. and Ellis, C. (2004). Retrospective comparison of azithromycin, clarithromycin, and erythromycin for the treatment of foals with Rhodococcus equi pneumonia. Journal of Veterinary Internal Medicine, 8(4): 568-573.
• · Goodrich, L.R., Furr, M.O., Robertson, J.L. and Warnick, L.D. (1998). A toxicity study of eltenac (a nonsteroidal anti-inflammatory drug) in horses, Journal of Veterinary Pharmacology and Therapeutics, 21: 24-33.
• · MacAllister, C.G., Morgan, S.J., Borne, A.T. and Pollet R.A. (1993). Comparison of adverse effects of phenylbutazone, flunixin meglumine, and ketoprofen in horses. American Journal of Veterinary Research, 202(1): 71-77
• · Radostits, O.M., Gay, C.C., Hinchcliff, K.W. and Constable, P.D. (2007). Veterinary Medicine. 10th ed., London: Bailliere Tindall, pp: 1094-1123.
• · Reed, S.M., and Bayly, W.M. (2004). Equine Internal Medicine, Philadelphia: Saunders Company, pp: 862-869.
• · Stephen, M., Reed, M., Bayly, D.C. and Sellon, S. (2004). Equine Internal Medicine. 2nd ed., Philadelphia: Saunders Company,  pp: 429-432.
• · Sweeny, C.R. (2011). Strangles: Streptococcus equi infection in horse. Equine Veterinary Education, 8: 317-322.
• · Venner, M., Credner, N., Lamme, M. and Giguère, S. (2013). Comparison of tulathromycin, azithromycin and azithromycin-rifampin for the treatment of mild pneumonia associated with Rhodococcus equi. Veterinary Record, 173: 397-402.