تعداد نشریات | 418 |
تعداد شمارهها | 9,997 |
تعداد مقالات | 83,560 |
تعداد مشاهده مقاله | 77,800,519 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 54,843,318 |
بررسی اثرات ضدباکتریایی عصاره غیرقطبی گیاه پنیرک (.Malva sylvestis L) با استفاده از روشهای انتشار از چاهک و رقت لولهای | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
آسیبشناسی درمانگاهی دامپزشکی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مقاله 4، دوره 8، 4 (32) زمستان، اسفند 1393، صفحه 645-651 اصل مقاله (662.44 K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نویسندگان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
اکبر حسن پور* 1؛ سولماز ذخیره1؛ امیررضا عبادی2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1گروه شیمی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2گروه میکروبیولوژی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
چکیده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
امروزه با توجه به مقاومتباکتریهابه آنتیبیوتیکها و عوارضجانبی آنها توجهزیادیبهخاصیتضد باکتریایی عصارهگیاهانداروییمیشود. گیاهپنیرک با نام علمیMalva sylvestis L.درطبسنتیوصنعت داروهایگیاهیازجایگاهمهمیبرخوردار است. در اینمطالعه اثرات ضد باکتریایی غلظتهای mg/ml400، 200، 100، 50 عصاره غیرقطبی گیاه پنیرک روی باکتریهای استافیلوکوکوس اورئوس، باسیلوس سرئوس، اشریشیا کلی و سودوموناس آئروژینوزا به روش انتشار از چاهک مورد بررسی قرار گرفت. همچنیندراینمطالعهازروش رقت لوله ای جهتسنجش حداقل غلظت مهارکنندگی رشد باکتری ها (MIC) و حداقل غلظت کشندگی باکتریها (MBC) بهرهگرفتهشد. عصاره غیرقطبی گیاه پنیرک از رشد باکتریهای استافیلوکوکوس اورئوس، باسیلوس سرئوس، اشریشیا کلی و سودوموناس آئروژینوزا جلوگیری کرد، به طوری که اثرضدباکتریایی آن با افزایشغلظتعصاره نیز افزایش یافت. MICو MBCاین باکتریها به ترتیب از mg/ml 5/12 تا 50 و mg/ml 5/12 تا 100 متغییر است. نتایج نشان داد که این عصاره میتواند گزینه مناسبی برای مطالعات آینده در شرایط درونتنی جهت تهیه داروهای ضد باکتریایی جدید باشد. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
کلیدواژهها | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
پنیرک؛ عصاره غیرقطبی؛ اثرات ضدباکتریایی؛ انتشار از چاهک؛ رقت لولهای | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
اصل مقاله | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مقدمه یکی از بیماریهای مهم که همواره انسان با آن دست به گریبان بوده، بیماریهای باکتریایی است. مقاومت روز افزون باکتریها به آنتی بیوتیکها و عوارض جانبی عوامل ضد باکتریایی از مشکلات مهم در امر درمان بیماریهای عفونی است. گیاهان از دیرباز به عنوان یکی از مهمترین منابع مواد دارویی ضد میکروبی مطرح بودهاند (2007 Buhner, 1999; Abbasi,). اسانسهای گیاهی و انواع متابولیتهای ثانویه گیاهی به عنوان موادی با ویژگی ضد میکروبی شناخته شدهاند و دارای اثرات سمی کم و یا فاقد اثرات سمی هستند (Beg, 2000). بنابراین، میتوان از این فرآوردهها بهعنوان جایگزین طبیعی برای آنتیبیوتیکها استفاده نمود. همچنین برای حفاظت مواد داروئی و غذایی در برابر فساد میکروبی از آنها بهره جست (Sagdic, 2003; Cao and Cao, 1999). در همین راستا با توجه به تنوع آب و هوایی و در نتیجه فلور گیاهی بسیار متنوع در ایران امکان شناسایی مواد موٴثره گیاهی در گیاهان مختلف بومی کشور و استخراج آنها به منظور تولید این مواد به مقدار زیاد و در سطح صنعتی وجود دارد. پنیرک گیاهی گلدار از راسته پنیرک سانان، تیره پنیرکیان و سرده Malva L. میباشد. این گیاه دو ساله و یا پایا (دائمی) و ندرتاً یک ساله به ارتفاع 30 تا 60 سانتیمتر، دارای گلهای نسبتاً کوچک سرخ یا بنفش یا ارغوانی و برگهای مدوّر است که معمولاً در زمینهای بایر و کشتزارها میروید (Lust, 1997; Chevallier, 1996; Milin and Kustrak, 2003). در پزشکی سنتّی قدیم برای اجزای آن کاربردهای گوناگونی ذکر کردهاند که از جمله آن درمان سرفه، بیماریهای التهابی غشاهای مخاطی، برخی بیماریهای پوستی، درد معده و گلو، بیماریهای کلیه، طحال، مثانه، شکستگی اعضا و کاهش چربی خون را نام برد (DellaGreca et al., 2009; Leporatti and Ghedira, 2009; Neves, 2009 Yeole et al., 2010; Esteves et al., 2009; Quave et al., 2008). اجزای فعال گیاهان خانواده مالواسه (Malvacea) در برگها، گلها، دانهها و ریشه گیاه یافت میشوند. همه قسمتهای پنیرک سرشار از موسیلاژ است. علاوه بر آن ویتامینهای B، A، C و E نیز در آن یافت میشود. اسید گلوکورونیک ، فلاوونوئیدها، مشتقات ترپنوئیدی و فنولی، کلروفیلها، کاروتنوئیدها، آسپارژین، آلتئین، تاننها، روغنهای فرار، آنتوسیانینهای مالونات و مقدار کمی مادة رنگی به نام مالوین سایر ترکیباتی هستند که در این گیاه وجود دارند (Takeda et al., 1989; Redzić et al., 2005; Billeter et al., 1991; Proestos et al., 2005; Cutillo et al., 2006). با توجه به اثرات دارویی متعدد گیاه پنیرک، بهنظر میرسد مواد موجود در این گیاه از دستههای متفاوتی از مواد فیتوشیمیایی باشند. مطالعه فیتوشیمیایی عصارههای با قطبیت متفاوت گیاه پنیرک و بررسی خواص ضد میکروبی آنها میتواند تعیین کننده بهترین روش عصاره گیری باشد، بطوریکه بتوان تشخیص داد مواد فعال در کدام نوع عصاره حضور بیشتری دارند. در این مطالعه خواص ضد باکتریایی عصاره غیرقطبی گیاه پنیرک بر تعدادی از باکتریهای بیماریزا مورد بررسی قرار گرفته است.
مواد و روشها مواد شیمیایی مورد نیاز شامل حلالهای آب، پترولیم بنزاین، سود، دی متیل سولفوکسید، پودر مولر هینتون آگار و نوترینت براث از کمپانی مرک آلمان (Merck, Germany) تهیه شدند. در این تحقیق از 4 سویه باکتریایی استاندارد cereusBacillus، aureusStaphylococcu، coliEscherichia وPseudomonas aeruginosa و تانک نیتروژن نیز استفاده شد. دستگاههای مورد استفاده شامل ترازوی KERN ABJ با دقت 1/0 میلیگرم، دستگاه سوکسله، روتاری شرکت IKA مدل RV10 B، پمپ خلأ STEROUAO بودند. به منظور تهیه عصاره غیرقطبی گیاه پنیرک، ابتدا اندامهای هوائی گیاه خشک پنیرک توسط نیتروژن مایع خرد شدند، سپس با استفاده از دستگاه سوکسله و حلال پترولیم اتر عمل استخراج در دمای 40 درجه سلسیوس انجام گرفت. در نهایت حلال در دستگاه روتاری تحت عملیات تقطیر در خلأ حذف گردید. از عصاره حاصله غلظتهای مختلف جهت استفاده در آزمون انتشار از چاهک و تعیین MIC/MBC تهیه گردید (Barros et al., 2010). سوشهای باکتریایی مورد آزمایش شامل: (ATCC:25923) Staphylococcus aureus،Bacillus cereus (PTCC:1052)،(ATCC:25922) Escherichia coli و Pseudomonas aeruginosa (ATCC:27853) به صورت لیوفیلیزه از مجموعه میکروبی موسسه تحقیقات بیوتکنولوژی دانشگاه تهران تهیه گردیدند. نمونههای میکروبی بر اساس روشهای استاندارد احیاء گردیدند. به منظور تهیه سوسپانسیون میکروبی از کشت جوان و تازه، چند کلنی برداشته و به محیط کشت مولرهینتون براث تلقیح شد تا جائیکه کدورت سوسپانسیون تهیه شده معادل کدورت نیم مک فارلند (108×5/1 باکتری در هر میلیلیتر) گردید (Murray, 2000). برای رسیدن به غلظت 106×5/1 باکتری در هر میلیلیتر، سوسپانسیون باکتریایی معادل کدورت نیم مک فارلند به نسبت 01/0 رقیق شد. جهت بررسی اثرات ضد باکتریایی عصاره غیرقطبی گیاه پنیرک از دو روش استفاده گردید. روش اول، روش انتشار از چاهک در آگار میباشد. بدین منظور ابتدا در شرایط استریل کنار شعله و زیر هود لامینار از سوسپانسیون باکتریایی تهیه شده برداشته و در سطح پلیت حاوی محیط کشت مولر هینتون آگار گسترش داده شد. در مرحله بعد 5 چاهک به قطر 5 میلیمتر و به فاصله 2 سانتیمتر در سطح پلیت ایجاد گردید. سپس محلولهای عصاره به غلظتهای mg/ml50، 100، 200 و 400 تهیه و در هر یک از چاهکها اضافه گردید.به عنوان شاهد مثبت از آنتیبیوتیک کلرامفنیکل و به عنوان شاهد منفی از پترولیوم اتر استفاده شد. تمامی پلیتها در انکوباتور در دمای 37 درجه سلسیوس به مدت 24 ساعت قرار گرفتند. پس از طی این مدت، کشتهای باکتریایی از نظر تشکیل یا تشکیل نشدن هاله عدم رشد، بررسی و قطر هالههای عدم رشد بر حسب میلیمتر توسط کولیس اندازهگیری شد. روش دوم، روش رقت لولهای میباشد. با استفاده از این روش حداقل غلظت مهارکنندگی رشد باکتری (MIC) و حداقل غلظت کشندگی باکتری (MBC) تعیین گردید. جهت تعیین MIC، از عصاره غیرقطبی تهیه شده، سریهای رقت mg/ml 78/0، 56/1، 125/3، 25/6، 5/12، 25، 50، 100 و 200 در محیط کشت مولرهینتون براث تهیه شدند. سپس به هر کدام از رقتها 1 میلیلیتر از سوسپانسیون باکتریایی تهیه شده اضافه گردید. به عنوان شاهد مثبت لولهای با محتویات (محیط کشت حاوی باکتری، بدون عصاره) و به عنوان شاهد منفی لوله ای با محتویات (محیط کشت بدون باکتری) نیز تهیه شدند. بعد از 24 ساعت انکوبه کردن در دمای 37 درجه سلسیوس، لوله ها از نظر کدورت مورد بررسی قرار گرفتند. لولهای که حاوی کمترین غلظت عصاره بوده و کدورتی در آن مشاهده نشد، به عنوان MIC مشخص گردید. سپس در کنار شعله جهت تعیین MBC از محتوی لولهها که در آنها عدم رشد مشاهده شده، برداشته و روی محیط کشت مولرهینتون آگار کشت داده شد و مجدداً در داخل انکوباتور به مدت 24 ساعت در دمای 37 درجه سلسیوس قرار داده شدند. از آن جایی که حتی داروهای باکتریسیدال نیز همیشه به طور کامل قادر به از بین بردن باکتریها نمیباشند، لذا میزان حداقل غلظتی که موجب مرگ 9/99 درصد باکتریها شده، به عنوان MBC مشخص گردید (Skocibusic et al., 2004; Sökmen et al., 2003).
یافتهها نتایج حاصل از تاٴثیر غلظتهای مختلف عصاره غیرقطبی گیاه پنیرک به روش انتشار از چاهک در جدول 1 آمده است. این عصاره اثر بازدارندگی قابل ملاحظهای بر هر چهار باکتری مورد آزمایش داشت و با افزایش غلظت عصاره، این اثر به صورت افزایش هاله عدم رشد بیشتر و چشمگیرتر میشد. اثرات مهارکنندگی رشد (قطر هاله عدم رشد) عصاره غیرقطبی بر باکتریهای گرم مثبت بیش از باکتریهای گرم منفی بود.
جدول 1- قطر هاله عدم رشد باکتری برحسب میلیمتر در غلظتهای مختلف عصاره غیرقطبی به روش انتشار از چاهک
مقادیر مربوط به حداقل غلظت مهارکنندگی رشد باکتری (MIC) و حداقل غلظت کشندگی باکتری (MBC) عصاره غیرقطبی گیاه پنیرک علیه چهار باکتری منتخب به روش رقت لولهای در جدول 2 آمده است. آزمون تعیین MIC/MBC نشان داد که در بین باکتریهای مورد آزمایش، باکتری باسیلوس سرئوس بیشترین حساسیت و باکتری اشریشیا کلی کمترین حساسیت را در برابر عصاره غیرقطبی گیاه پنیرک دارند.
جدول 2- حداقل غلظت مهارکنندگی و کشندگی باکتری در غلظت های مختلف عصاره غیرقطبی به روش رقت لولهای
بحث و نتیجهگیری بر اساس گزارش شکری بقداد و همکارانش در سال 2014، ارزیابی فعالیت آنتیاکسیدانی به سه روش فعالیت مهار رادیکال آزاد (DPPH; diphenylpicrylhydrazyl)، ﻗﺪرت احیاءکنندگی یون فریک (Ferric reducing FRAP; ability of plasma) و ظرفیت آنتیاکسیدانی کل (capacity Total antioxidant TAC;) نشان میدهد که فراکسیونهای اتیل استات (به عنوان حلال قطبی) و بوتانول (به عنوان حلال غیرقطبی) در برگهای گیاه پنیرک دارای بیشترین فعالیت آنتیاکسیدانی میباشند. تحقیقات آنها نشان داد که پنیرک مورد تجزیه توسط ایشان میتواند منبع خوبی برای برخی ترکیبات فنلی، فلاوونوئیدی و آنتیاکسیدانی باشد (Choukri Beghdad et al., 2014). در مطالعه انجام شده توسط اتارد و پاسیونی در سال 2011 نشان داده شد که توزیع آلکالوئیدهای گیاهان دارویی مالتی در حلالهای قطبی و غیرقطبی تقریباً برابر است (به ترتیب 38/52 درصد و 62/47 درصد). آلکالوئیدها ممکن است به صورت ترکیب آلی غیرقطبی و یا نمک آلکالوئید یونیزه شده قطبی باشند (Attard and Pacioni, 2011). در این بررسی مشخص گردید که عصاره غیرقطبی اندامهای هوایی گیاه پنیرک منطقه ارسباران اثرات مهارکنندگی رشد قابل توجهی روی باکتریهای مورد آزمایش دارند. در این بین اثرات مهاری بر باکتریهای گرم مثبت (Staphylococcus aureus و Bacillus cereus) بیش از باکتریهای گرم منفی (Pseudomonas aeruginosa و coliEscherichia ) بود بهطوریکه در غلظتهای پائین (mg/ml 50)، باکتریهای گرم منفی مقاومت زیاد و باکتریهای گرم مثبت حساسیت قابل توجهی نشان دادند و همینطور در غلظتهای بالا (mg/ml 400)، هر دو گروه باکتریها بهویژه گرم مثبتها توانایی رشد نداشته و حساس بودند. همچنین مشخص شد که از بین چهار باکتری استفاده شده، cereusBacillus حساسترین و Escherichia coli مقاومترین باکتریها در برابر عصاره گیاه دارند. در هر دو آزمایش بررسی خواص ضد باکتریایی، عصاره غیرقطبی تأثیر متفاوتی بر رشد باکتریهای گرم مثبت و گرم منفی داشت. علت این تفاوت در رشد ممکن است به دلایل مختلفی از جمله تفاوت ساختاری موجود بین دیواره این دو گروه از باکتریها وابسته باشد. همانگونه که نتایج نشان داد این عصاره اثرات قابل توجهی بر باکتریهای گرم مثبت و اثرات ضعیفتری روی باکتریهای گرم منفی داشت که علت احتمالی آن وجود لیپوپلیساکاریدهای دیواره سلولی باکتریهای گرم منفی میباشد که مانند سدّی از عبور مولکولهای بزرگ و آبگریز ممانعت میکنند. از آنجایی که اکثر ترکیبات موثر موجود در عصارهها و اسانسها ماهیت آبگریزی دارند، لذا میتوان چنین نتیجه گرفت که این مواد امکان نفوذ و دسترسی به نقاط فعال داخل باکتریهای گرم منفی را ندارند و به همین دلیل معمولاً باکتریهای گرم منفی در مقایسه با باکتریهای گرم مثبت مقاومت بیشتری نسبت به ترکیبات گیاه نشان میدهند. بهطور خلاصه، نتایج نشان میدهد، عصاره غیرقطبی گیاه پنیرک از رشد باکتریهای استافیلوکوکوس اورئوس، باسیلوس سرئوس، اشریشیا کلی و سودوموناس آئروژینوزا جلوگیری میکند و اثر ضد باکتریایی آن با افزایش غلظت عصاره افزایش مییابد. MIC و MBC این باکتریها به ترتیب از mg/ml 5/12 تا 50 و mg/ml 5/12 تا 100 متغییر است. با توجه به مقاومت باکتریها به آنتیبیوتیکها و عوارض جانبی آنها و با توجه به اثرات ضد باکتریایی عصاره غیرقطبی گیاه پنیرک منطقه ارسباران بر باکتریها بهویژه باکتریهای گرم مثبت که عامل بسیاری از عفونتهای مخرب و بیمارستانی هستند، این عصاره میتواند به عنوان یک فرآورده گیاهی طبیعی جایگزین مناسب داروهای شیمیایی برای مبارزه با عفونتها باشد. پیشنهاد میگردد سایر محققین اثرات ضد میکروبی این عصاره را روی دیگر باکتریها و در شرایط درونتنی (In vivo) بررسی نمایند. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مراجع | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,590 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,595 |