بررسی اثرات التیامی عصاره گیاه خوشاریزه (Echinophora platyloba) بر ترمیم زخم‌ تجربی تمام ضخامت پوست در موش صحرایی

آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی

مقاله 8، دوره 8، 4 (32) زمستان، اسفند 1393، صفحه 691-699   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

احمد اصغری^{* 1}؛ مریم کردونی²

¹استادیار گروه علوم درمانگاهی دامپزشکی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

²دانشجوی دکترای حرفه‌ای دامپزشکی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

   برخی از گیاهان در طب سنتی کاربرد دارند که یکی از این گیاهان خوشاریزه (Echinophora platyloba) می­باشد. این مطالعه به منظور بررسی اثرات التیامی عصاره گیاه خوشاریزه بر ترمیم زخم­های تجربی تمام ضخامت پوست در موش­های صحرایی انجام گرفت. در این مطالعه از 80 سر موش صحرایی نر بالغ نژاد ویستار استفاده شد. موش‌ها به طور تصادفی به 4 گروه 20 تایی شاهد، کنترل (دارونما) و درمانی با پماد 5/1 و 3 درصد عصاره خوشاریزه تقسیم‌ شدند. پس از بیهوشی عمومی، سطح پشتی موش‌ها از ناحیه کتف تا استخوان ایلیوم آماده‌سازی و اسکراب شد و یک زخم دایره‌ای شکل به قطر 15 میلی­متر در ناحیه پشت موش­ها بین این دو ناحیه ایجاد شد.در گروه شاهد هیچ درمانی صورت نگرفت. در گروه کنترل به­طور روزانه از داروی اوسرین استفاده شد. در موش­های گروه درمان هر روز پماد 5/1 و 3 درصد عصاره خوشاریزه به­صورت موضعی مورد استفاده قرار گرفت. به منظور بررسی هیستوپاتولوژی در روزهای 3، 7، 14 و 21 پس از جراحی، نمونه­های بافتی از محل زخم اخذ شد و مقاطع بافتی با روش معمول هماتوکسیلین-ائوزین رنگ­آمیزی شدند. در آسیب­شناسی بافتی، موش­های گروه­های درمان با عصاره به طور معنی­داری(05/0p<) روند بهتری را در التیام زخم­های جلدی نشان دادند. بر اساس نتایج به­دست آمده عصاره گیاه خوشاریزه دارای اثرات التیام بخشی مناسب و قابل قبولی بر روند ترمیم زخم تمام ضخامت پوست در موش­های صحرایی می­باشد. 

کلیدواژه‌ها

زخم پوست؛ خوشاریزه؛ التیام؛ موش صحرایی

اصل مقاله

مقدمه

   به از هم گسیختگی ساختمان ممتد بدنی در نتیجه آسیب حاصله از عوامل فیزیکی-شیمیایی و زیست شناختی زخم اطلاق می­شود. اکثر محققین علوم دارویی و مؤسسات پژوهشی داروسازی توجه خود را به بررسی و پژوهش در زمینه شناخت مواد مؤثره، خواص فارماکولوژیک، کاربرد درمانی و ساخت اشکال دارویی از گیاهان دارویی معطوف نموده­اند. در این راستا شناسایی گیاهان دارویی از اهمیت ویژه­ای برخوردار است (Levin and Maibach, 2002b). در این میان زخم و ترمیم آن نیز یکی از مهم­ترین مسائل دنیای امروز از نظر زیبایی و در عین حال سلامتی و بهداشت جامعه است. استفاده از داروهای گیاهی در زخم و سنجش کارآمدی آنها موضوع تحقیقاتی ارزشمندی است که نمی­توان از آن چشم پوشی کرد (Vinothapooshan and Sundar, 2010a). خوشاریزه گیاهی است علفی دو ساله معطّر و پایا، به ارتفاع 20 تا 30 سانتی­متر با پوششی از کرک­های کوتاه و خوابیده برهم و ساقه­­های سخت و ضخیم.  این گیاه در خرداد و تیر به گل می­نشیند که به طور سنتی به عنوان چاشنی غذایی و برای معطر کردن مواد غذایی مورد استفاده قرار می­گرفته است (Sadraei et al., 2003). جنس خوشاریزه (Echinophora L.) دارای 10 گونه بوده که پراکندگی آن بیشتر در منطقه مدیترانه می­باشد. گونه Echinophoraplatyloba به عنوان چاشنی غذایی و معطّر مصرف می­شود و به همراه گونه Echinophora cinerea انحصاراً در ایران کشت می­شود (Avijgan et al., 2006a). دو گونه دیگر به نام­های E. orientalis و E. sibthorpiana علاوه بر ایران در بسیاری از کشورهای دیگر مثل ارمنستان، ترکمنستان، افغانستان، روسیه و ستیر مناطق نیز می­رویند (Mozaffarian, 1983). گیاه خوشاریزه جزء گیاهان بومی ایران است و این گیاه تقویت­کننده معده، مدر، ضد سرطان و دارای خاصیت آنتی­اکسیدانی است (Hashemi et al., 2009). مطالعات متعددی اثرات قوی ضد­قارچی و ضد­باکتریایی این گیاه را نشان داده­اند (Majid et al., 2010; Avijgan et al., 2010).

   در مطالعات انجام شده مشخص گردیده است که عصاره این گیاه دارای ساپونین، آلکالویید و فلاوونوئیدها می­باشد (Nasrabadi et al., 2010). فلاوونوئیدها از ترکیباتی می­باشند که در روند التیام زخم تاثیر به­سزائی دارند (Nayak et al., 2009). از آنجایی­که تأیید این اثر التیامی می­تواند مصرف این فرآورده را برای درمان زخم­های پوستی توجیه  نماید، بنابراین، هدف از این مطالعه ارزیابی تاثیر عصاره گیاه خوشاریزه بر مراحل مختلف بهبود و تسریع التیام زخم پوست در موش صحرایی می­باشد.

 

مواد و روش‌ها

   گیاه خوشاریزه  مورد استفاده در این مطالعه، از مرکز پژوهشکده گیاهان دارویی تهیه شد و بررسی­های بوتانیکی به منظور شناسایی آن صورت گرفت و گونه­ی مذبور مورد تایید قرار گرفت. برای تهیه عصاره، یک کیلوگرم گیاه خوشاریزه با آب شستشو داده شد و در سایه خشک گردید. سپس، توسط حلال به روش ماسریشن (خیساندن)، عصاره­گیری گردید و عصاره خالص به­دست آمد. پماد گروه تیمار حاوی عصاره (وزنی/وزنی) به­صورت  5/1 و 3 درصد و پماد گروه کنترل (اوسرین) بدون عصاره تنظیم و آماده شد.

   در این مطالعه، از  80 سر موش صحرایی نر بالغ و سالم با محدوده وزنی 10±200 گرم استفاده شد.  موش­ها از بخش تکثیر و نگه­داری حیوانات آزمایشگاهی انستیتو پاستور ایران تهیه و در قفس­های مخصوص نگه­داری شدند. به منظور پرهیز از استرس و سازگار شدن حیوانات با محیط، هیچگونه آزمایشی به مدت یک هفته روی موش­ها صورت نگرفت و تمامی حیوانات تحت شرایط محیطی و تغذیه­ای یکسان (دما، رطوبت، نور، نوع جیره غذایی و تعداد دفعات غذای یکسان) و در چرخه روشنایی/تاریکی 12 ساعت نگه­داری شدند. تغذیه موش­ها با استفاده از پلت آماده مخصوص حیوانات آزمایشگاهی صورت گرفت و آب نیز به­صورت آزاد در اختیار حیوانات قرار گرفت. پروتکل این مطالعه مطابق اصول اخلاقی مورد تائید کمیته­های بین­المللی حمایت از حقوق حیوانات آزمایشگاهی انجام گرفت.

   تمامی حیوانات توسط داروهای کتامین هیدروکلراید (mg/kg50) و زایلازین (mg/kg10)  با تزریق داخل صفاقی بیهوش شدند. ناحیه پشت موش­ها برای ایجاد زخم تراشیده و توسط بتادین اسکراب گردید و یک زخم دایره‌ای تمام ضخامت به قطر 15 میلیمتر بر روی ناحیه پشت بین کتف تا استخوان ایلیوم ایجاد شد. موش­ها به­صورت تصادفی به 4 گروه 20تایی تقسیم شدند. در گروه یک به­عنوان شاهد هیچ­گونه درمانی بعد از ایجاد زخم انجام نگرفت. در گروه دوم به­عنوان کنترل بعد از ایجاد زخم از اوسرین به­صورت موضعی استفاده گردید. گروه­های سوم و چهارم به­ عنوان تیمار، هر روز با پماد 5/1 و 3 درصد عصاره تحت درمان قرار گرفتند. در پایان روزهای 3، 7، 14 و 21 بعد از ایجاد زخم، نمونه­های بافتی از محل ترمیم زخم جهت مطالعات ریزبینی اخذ شد. نمونه‌های برداشت شده در محلول فرمالین بافری 10 درصد پایدار شدند. جهت تهیه مقاطع بافتی از رنگ­آمیزی معمول هماتوکسیلین-ائوزین استفاده شد. در درجه­بندی هیستوپاتولوژی، پارامترهای موثر بر ترمیم زخم (Fattahian et al., 2013) مورد استفاده قرار گرفت و میزان تشکیل اپی­تلیوم، عروق­زایی، تشکیل رشته­های کلاژن و حضور یا عدم حضور سلول­های التهابی مورد بررسی قرار گرفت. معیارهای مذکور به صورت -: عدم حضور، 1+: خیلی کم، 2+: کم، 3+:  متوسط و 4+: زیاد، امتیازدهی شدند. در نهایت داده­های به دست آمده از مطالعات هیستوپاتولوژی با استفاده از نرم­افزار آماری  SPSS ویرایش 17 و آزمون یو من-وایتنی (Mann-whitney u test) در سطح معنی­داری 05/0>p از لحاظ آماری مورد واکاوی قرار گرفت.

 

یافته­ها

   در آسیب­شناسی بافتی، عصاره گیاه خوشاریزه در کاربرد موضعی موجب کاهش معنی­دار (05/0p<) شدت آماس و افزایش معنی­دار (05/0p<) نوزایش عروقی در روزهای سوم و هفتم، افزایش معنی­دار نوزایش بافت پوششی در روزهای هفتم (01/0p<)، چهاردهم و بیست و یکم (05/0p<) و موجب افزایش معنی­دار رسوب کلاژن در روز­های هفتم  و چهاردهم (05/0p<)  بعد از جراحی در مقایسه با گروه شاهد شد (جداول 1 تا 4)، (شکل­های 1 تا 11).

 

 

 

 

جدول 1- مقایسه پارامترهای ترمیم بین گروه­های مورد مطالعه در روز سه نمونه­برداری

گروه­­ها	پارامترهای مورد سنجش
	شدت آماس	نوزایش بافت پوششی	عروق نوساز	میزان کلاژن
گروه شاهد	b++++	-	b +	-
گروه کنترل (اوسرین)	b++++	-	b +	-
گروه تیمار با عصاره 5/1 درصد	a+++	-	a ++	-
گروه تیمار با عصاره 3 درصد	a+++	-	a ++	-

a                                              ،b: حروف غیر یکسان نشان­دهنده اختلاف معنی­دار است (05/0>p).

 

جدول 2- مقایسه پارامترهای ترمیم بین گروه­های مورد مطالعه در روز هفت نمونه­برداری

گروه­­ها	پارامترهای مورد سنجش
	شدت آماس	نوزایش بافت پوششی	عروق نوساز	میزان کلاژن
گروه شاهد	b+++	b +	b ++	b +
گروه کنترل (اوسرین)	b+++	b +	b ++	b +
گروه تیمار با عصاره 5/1 درصد	a++	a ++	a +++	a++
گروه تیمار با عصاره 3 درصد	a++	a ++	a +++	a++

a                                             ،b: حروف غیر یکسان نشان­دهنده اختلاف معنی­دار است (05/0>p).

 

جدول 3- مقایسه پارامترهای ترمیم بین گروه­های مورد مطالعه در روز چهارده نمونه­برداری

گروه­­ها	پارامترهای مورد سنجش
	شدت آماس	نوزایش بافت پوششی	عروق نوساز	میزان کلاژن
گروه شاهد	++	b ++	+++	b++
گروه کنترل (اوسرین)	++	b ++	++	b++
گروه تیمار با عصاره 5/1 درصد	+	a +++	+++	a++++
گروه تیمار با عصاره 3 درصد	+	a +++	+++	a++++

a                                               ،b: حروف غیر یکسان نشان­دهنده اختلاف معنی­دار است (05/0>p).

 

جدول 4- مقایسه پارامترهای ترمیم بین گروه­های مورد مطالعه در روز بیست­ویکم نمونه­برداری

گروه­­ها	پارامترهای مورد سنجش
	شدت آماس	نوزایش بافت پوششی	عروق نوساز	میزان کلاژن
گروه شاهد	-	b +++	+	+++
گروه کنترل (اوسرین)	-	b +++	+	+++
گروه تیمار با عصاره 5/1 درصد	-	a ++++	+	++++
گروه تیمار با عصاره 3 درصد	-	a ++++	+	++++

a                                              ،b: حروف غیر یکسان نشان­دهنده اختلاف معنی­دار است (05/0>p).

 

 

 

 

 

 

 

شکل 1- نمای ریزبینی از محل ترمیم زخم جلدی نمونه شاهد در روز سوم پس از جراحی،  (*) حجم دلمه و شدت آماس در محل زخم (رنگ‌آمیزی H&E، درشت‌نمایی 200×).

 

شکل 2- نمای ریزبینی از محل ترمیم زخم جلدی نمونه کنترل در روز سوم پس از جراحی، (*) حجم دلمه و شدت آماس زیاد در محل زخم (رنگ‌آمیزی H&E، درشت‌نمایی 100×).

 

 

شکل 3- نمای ریزبینی از محل ترمیم زخم جلدی گروه عصاره 3 درصد عصاره خوشاریزه در روز سوم پس از جراحی، (*) افزایش سلول­های ایمنی تک هسته­ای در محل زخم (رنگ‌آمیزی H&E، درشت‌نمایی 100×).

 

شکل 4- نمای ریزبینی از محل ترمیم زخم جلدی نمونه شاهد در روز هفتم پس از جراحی، وجود حجم بالای دلمه (Scab: Sc) و شدت آماس در محل زخم (رنگ‌آمیزی H&E، درشت‌نمایی 100×).

 

شکل 5- نمای ریزبینی از محل ترمیم زخم جلدی گروه عصاره 3 درصد خوشاریزه در روز هفتم پس از جراحی،  (*) تجمع فیبروبلاست‌ها در محل زخم و نوزایش بافت پوششی (Epithelial tissue: Ep) (رنگ‌آمیزی H&E، درشت‌نمایی 100×).

 

شکل 6- نمای ریزبینی از محل ترمیم زخم جلدی نمونه کنترل در روز چهاردهم پس از جراحی، بافت پوششی (Epithelial tissue: Ep)  و رسوب کلاژن (Collagen deposits: Cd)   (رنگ‌آمیزی H&E، درشت‌نمایی 100×).

 

 

 

شکل 7- نمای ریزبینی از محل ترمیم زخم جلدی گروه عصاره 5/1 درصد خوشاریزه در روز چهاردهم پس از جراحی، بافت پوششی (Epithelial tissue: Ep)، بافت شاخی سطحی (Corneal layer) و رسوب کلاژن (Collagen deposits: Cd) (رنگ‌آمیزی H&E، درشت‌نمایی 100×).

 

شکل 8- نمای ریزبینی از محل ترمیم زخم جلدی گروه عصاره 3 درصد خوشاریزه در روز چهاردهم پس از جراحی، فیبروبلاست­ها (Fibroblasts: Fb)، نوزایش بافت پوششی (Epithelial tissue: Ep) و کامل شدن بافت پوششی سطح زخم، تشکیل لایه شاخی (Corneal layer: Co) نوزایش عروقی (New vessels formation: Nv) و رسوب کلاژن (Collagen deposits: Cd) (رنگ‌آمیزی H&E، درشت‌نمایی 100×).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 9- نمای ریزبینی از محل ترمیم زخم جلدی نمونه شاهد در روز بیست و یکم پس از جراحی، کلاژن (Collagen bundle: Cb)، ضخامت بافت پوششی (Epithelial tissue: Ep)  و بافت شاخی سطحی (Corneal layer) (رنگ‌آمیزی H&E، درشت‌نمایی 100×).

 

 

شکل 10- نمای ریزبینی از محل ترمیم زخم جلدی گروه عصاره 5/1 درصد خوشاریزه در روزبیست و یکم پس از جراحی، دستجات کلاژن (Collagen bundle: Cb)، ضخامت بافت پوششی (Epithelial tissue: Ep)  و بافت شاخی سطحی (Corneal layer) (رنگ‌آمیزی H&E، درشت‌نمایی 100×).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 11- نمای ریزبینی از محل ترمیم زخم جلدی گروه عصاره 3 درصد خوشاریزه در روز بیست و یکم پس از جراحی،  دستجات کلاژن (Collagen bundle: Cb)، ضخامت بافت پوششی (Epithelial tissue: Ep)  و بافت شاخی سطحی (Corneal layer) (رنگ‌آمیزی H&E، درشت‌نمایی 100×).

 

بحث و نتیجه­گیری

   در مطالعه حاضر اثرات التیامی عصاره گیاه خوشاریزه در روند ترمیم زخم­ تجربی تمام ضخامت پوست در موش صحرایی مورد بررسی قرار گرفت. از لحاظ التیام زخم پوست، بین گروه­های مورد مطالعه­ در روزهای مختلف نمونه­برداری اختلاف معنی­داری وجود داشت. التیام زخم مجموعه‌ای از وقایع سلولی و مولکولی است که مستلزم جذب سلول‌ها به محل زخم، تزاید سلولی، سنتز و تجمع ماده زمینه‌ای جدید بافت همبندی می‌باشد. اگر چه این روند به‌طور طبیعی در زخم‌ها شروع شده و تداوم می‌یابد ولی هم از نظر سرعت و هم از نظر کیفیت بافت التیامی، نتیجه این فرایند طبیعی همواره مطلوب نمی‌باشد و به همین دلیل تحقیقات و مطالعات زیادی در جهت تاثیرگذاری مثبت و یا جلوگیری از تاثیر عوامل منفی بر این روند از هر دو جنبه سرعت تشکیل و کیفیت مناسب بافت التیامی انجام شده است. گیاه خوشاریزه  به دلیل دارا بودن ترکیبات شیمیایی از جمله مقادیر بالائی از ساپونین، آلکالویید و فلاونوئیدها (Nayak et al., 2009; Nasrabadi et al., 2010)، خواص درمانی خود را نشان می­دهد، به­طوری­که در طب سنتی از آن برای درمان برخی اختلالات گوارشی و همچنین به­عنوان یک عامل ضد سرطان استفاده می­شده است (Avijgan et al., 2006b). صدرایی و همکاران گزارش کردند که عصاره هیدروالکلی و اسانس گیاه خوشاریزه میزان انقباض بخش ایلئوم روده، جدا شده از موش صحرایی را کاهش دهد. هم‌چنین اثرات ضد اسپاسمی این گیاه می‌تواند تحریکات روده را کاملاً مهار کند (Sadraei et al., 2003). فرآیند بهبود زخم، در انواع مختلف زخم پیچیده بوده و با توجه به همپوشانی فیزیولوژیکی مراحل التیام، وقوع دقیق تمام این مراحل در زمان مناسب، باعث می­شود فرآیند بازسازی و بهبود زخم به صورت عادی امکان پذیر شود. حال افزایش سرعت هر یک از این مراحل یاد شده ترمیم، موجب تسریع کلی زمان بهبودی زخم می­شود (Beldon, 2010). چند ساعت بعد از وقوع زخم مرحله التهابی با ورود سلول‌های ایمنی چندهسته­ای آغاز می­شود و پس از 48 ساعت با ورود سلول­های ایمنی تک هسته­ای و تولید بافت جوانه­ای تداوم می­یابد (Beldon, 2010). وجود این سلول­های ایمنی چند­هسته­ای به منظور کوتاه شدن مرحله التهابی و هم­چنین برای به حداقل رساندن درد و اسکار مورد نیاز است (Beldon, 2010). نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشان داد که استفاده موضعی از پماد حاوی عصاره هیدروالکلی برگ گیاه خوشاریزه، موجب کاهش طول دوره التهاب و شروع مرحله دوم روند التیام زخم با کاهش معنی­دار سلول­های فاز التهابی، هم‌چنین افزایش اصلی­ترین سلول ایمنی فاز ترمیم یعنی ماکروفاژها و به­دنبال آن افزایش معنی­دار نوزایش عروقی و در نتیجه افزایش سرعت بهبودی در مرحله اول فرآیند ترمیم زخم در مقایسه با گروه شاهد گردیده است. می­توان چنین بیان کرد که عصاره مذکور با دارا بودن خاصیت ضدباکتریایی، به کاهش میزان اجرام باکتریایی زخم باز ایجاد شده و در نتیجه کوتاه شدن فاز التهابی کمک می­کند. این یافته با نتایج آزمایشگاهی حاصل از اثرات عصاره خوشاریزه در کاهش فاز التهابی در روند التیام زخم همسو می­باشد ( Avijgan et al., 2006b). آسیب­شناختی بافتی در روزهای هفتم و چهاردهم پس از ایجاد زخم، نشان­دهنده­ شروع و تداوم مرحله­ دوم زخم، مرحله تزاید سلولی با افزایش مهاجرت فیبروبلاست­ها و همچنین شروع نوزایش بافت پوششی، می­باشد (Beldon, 2010). نتایج حاصل از مطالعه حاضر نشان داد که استفاده موضعی از پماد حاوی عصاره هیدروالکلی برگ گیاه خوشاریزه، موجب افزایش معنی­دار مهاجرت فیبروبلاست­ها به محل زخم و نوزایش بافت پوششی و در نتیجه افزایش سرعت بهبودی در مرحله دوم فرآیند ترمیم در مقایسه با گروه شاهد و کنترل گردیده است. ارزیابی آسیب­شناختی در روزهای پایانی (بیست­ و ­یکم) نشان­دهنده­ وضعیت مرحله­ بلوغ زخم، با افزایش تراکم و باند شدن کلاژن‌های ترشحی و همچنین تولید بافت شاخی می‌باشد (Beldon, 2010). نتایج حاصل از بررسی حاضر نشان داد که استفاده موضعی از پماد حاوی عصاره هیدروالکلی برگ گیاه خوشاریزه، موجب افزایش معنی­دار ترشح کلاژن در محل زخم و ضخامت بافت پوششی و در نتیجه افزایش سرعت بهبودی در مرحله پایانی فرآیند ترمیم در مقایسه با گروه شاهد و کنترل گردیده است. با توجه به نتایج حاصل از مطالعه حاضر و سایر محققین، می­توان چنین بیان کرد که عصاره هیدروالکلی برگ گیاه خوشاریزه به­دلیل دارا بودن ترکیبات فلاوونوئید، فنولی و خاصیت آنتی‌اکسیدانی توانسته موجب افزایش سرعت ترمیم زخم باز پوستی در موش صحرایی شود.

مراجع

• Avijgan, M., Hafizi, M., Saadat, M. and Nilforoushzadeh, M.A. (2010). Antifungal effect of Echinophora Platyloba's extract against Candida albicans. Iranian Journal of Pharmaceutical Research, 5(4): 285-289.
• Avijgan, M., Saadat, M., Nilforoosh Zadeh, M. and Hafizi, M. (2006a). Anti-fungal effect of Echinophora Platyloba extract on some common Dermatophytes. Journal of Herbal Drugs, 5(18): 10-16.
• Avijgan, M., Saadat, M., Nilforoosh Zadeh, M. and Hafizi, M. (2006b). Anti-fungal effect of Echinophora Platyloba extract on some common Dermatophytes. Journal of Medical Plants, 5(18): 10-16.
• Beldon, P. (2010). Basic science of wound healing. Surgery (Oxford), 28(9): 409-412.
• Fattahian, H., Nasirian, A. and Mortazavi, P. (2013). The Role of Red and Infrared Low Level Laser Therapy on Unmeshed Full-Thickness Free Skin Autograft in Rabbits: As An Animal Model. Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 19(5): 829-836.
• Hashemi, P., Abolghasemi, M. M., Ghiasvand, A. R., Ahmadi, S., Hassanvand, H. and Yarahmadi, A. (2009). A comparative study of hydrodistillation and hydrodistillation–solvent microextraction methods for identification of volatile components of Echinophora cinerea. Chromatographia, 69: 179-182.
• Levin, C. and Maibach, H. (2002b). Exploration of" alternative" and" natural" drugs in dermatology. Archives of dermatology, 138(2): 207.
• Majid, A., Mohaddesse, M., Mahdi, D., Mahdi, S., Sanaz, S. and Kassaiyan, N. (2010). Overview on Echinophora platyloba a synergistic anti-fungal agent candidate. Journal of Yeast and Fungal Research, 5: 88-94.
• Mozaffarian, V. (1983). The family of Umbelliferae in Iran: keys and distribution. Tehran: Ministry of Agriculture, Research Organization of Agriculture and Natural Resources, Research Institute of Forest and Rangelands 387p.-illus., keys. En (Pe) Icones. Geog, 2.
• Nayak, B.S., Sandiford, S. and Maxwell, A. (2009). Evaluation of the wound-healing activity of ethanolic extract of Morinda citrifolia L. leaf. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 6(3): 351-356.
• Rahimi-Nasrabadi M., Gholivand M.B., Niasari M. and Vatanara A. (2010). Chemical composition of the essential oil from aerial parts of Echinophora platyloba DC. from Iran. Journal of Medical Plants, 9(6): 53-56.
• Sadraei, H., Asghari, G. and Yaghobei, K. (2003). Study of the effect of hydro-alcholic and essential oil of Echinophora platyloba on rat isolated ileum contractions in vitro. Journal of Research in Medical Sciences (JRMS), 7(2): 150-155.
• Vinothapooshan, G. and Sundar, K. (2010a). Wound healing effect of various extracts of Adhatoda vasica. International Journal of Pharma and Bio Sciences, 1: 530-536.

 

���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

 

• · Wang, F.I. and Shieh, H. (2001). Prevalence of chlamydophila abortus infection in domesticated ruminants in Taiwan. Journal Veterinary Medicine Science, 63(11): 1215-1220.
• · Yvonne, P. and Veerle, D. (2010). Multi locus sequence typing of chlamydia reveals an Association between chlamydia psittaci Genotypes and Host species. Plos one Journal, 5(12): 1-9.