تأثیر صنعت نفت ایران بر ساختار داستان کوتاه فارسی

پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی

مقاله 2، دوره 6، شماره 19، خرداد 1394، صفحه 31-50   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

شبنم حاتم‌پور^{* 1}؛ ولی‌الله ظفری^{* 2}؛ رضا کارگر کوتیانی^{* 3}

¹استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران.

²دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران.

³مربی گروه تاریخ واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران

چکیده

با توجه به قدمت صدسالۀ صنعت نفت در ایران و گسترش این صنعت در نواحی جنوب و جنوب غربی ایران از جمله در استان‌های بوشهر، فارس و خوزستان، خواه ناخواه با صنعتی اثرگذار در جامعه روبه‌رو هستیم. تقابل دو فرهنگِ غرب و شرق در این مناطق، جلوه‌های خود را در فرهنگ، زبان و باورها نشان داده است. حضور اولیۀ کاشفان نفت در مناطق جنوبی، نوعی تلفیقِ فرهنگی و زبانی و اثرپذیری از آن در مردمان بومی این مناطق به‌وجود آورد. نویسندگانی که در حیطۀ ادبیات داستانی قلم زده‌اند و به نوعی ادبیات اقلیمی را رواج داده‌اند؛ یا از مردم بومی بوده‌اند و یا به دلیل اشتغال در شرکت نفت تحت تأثیر این فرهنگ التقاطی قرار گرفته‌اند و در داستان‌های کوتاه خود به شکل ناخودآگاه یا خودآگاهانه از چنین توانایی‌هایی بهره برده‌اند. در این مقاله بعضی ساختارهای داستان کوتاه دهه‌های بیست تا پنجاه که از صنعت نفت اثر پذیرفته‌اند، با دقت نقد و بررسی شده است. ساختار‌های مورد مطالعه در این پژوهش زمینه، فضاسازی و درون‌مایه بوده‌اند و نتایج پژوهش نشان می‌دهد اثرات صنعت نفت به صورت زمینه‌های سیاسی و فرهنگی، ایجاد فضای خشم و نفرت، فضای پوچ‌گرایی و فضای امید و آرزو و مضامینی چون بی‌هدفی، شادی، مهاجرت، فقر و نداشتن امنیت شغلی در داستان‌های کوتاه منعکس شده است. 

کلیدواژه‌ها

صنعت نفت؛ ساختار داستان کوتاه؛ داستان نویسان جنوب