تعیین میزان ترکیبات فنولی و قدرت آنتی‌اکسیدانی پوست میوه خرمالو

بهداشت مواد غذایی

مقاله 5، دوره 2، 1 (5) بهار، خرداد 1391، صفحه 41-51   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مرتضی محمدی^{* 1}؛ زهرا پورفلاح¹؛ امیرحسین ا لهامی راد²

¹دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سبزوار، گروه علوم و صنایع غذایی، دانش آموخته علوم و صنایع غذایی، سبزوار، ایران

²دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سبزوار، استادیار گروه علوم و صنایع غذایی، سبزوار، ایران.

چکیده

   با توجه به زیان‌های حاصل از مصرف آنتی‌اکسیدان‌های مصنوعی در صنایع غذایی، مطالعه و پژوهش برای یافتن جایگزین‌های طبیعی و سالم افزایش یافته است. در مطالعه حاضر، میزان ترکیبات فنولی و آنتی‌اکسیدان‌های موجود در پوست خرمالو مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور از حلال‌های اتانول و متانول با نسبت اختلاط 1 واحد پوست و 5 واحد حلال و به روش خیساندن برای استخراج عصاره استفاده گردید. سپس مقدار ترکیبات فنولی تام و ظرفیت آنتی­اکسیدانی عصاره­ها اندازه­گیری شد. نتایج نشان داد که عصاره‌های اتانولی و متانولی به ترتیب دارای 6/255 و 15/241 میلی‌گرم گالیک اسید به ازای 100 گرم پوست تازه میوه بودند. همچنین عصاره اتانولی نسبت به عصاره متانولی از قدرت آنتی‌اکسیدانی بالاتری برخوردار بود.

کلیدواژه‌ها

ترکیبات فنولی؛ ظرفیت آنتی‌اکسیدانی؛ خرمالو

اصل مقاله

تعیین میزان ترکیبات فنولی و قدرت آنتی­اکسیدانی پوست میوه خرمالو

 

مرتضی محمدی^1*، امیرحسین الهامی راد²، زهرا پورفلاح¹

 

1- دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سبزوار، گروه علوم و صنایع غذایی، دانش آموخته علوم و صنایع غذایی، سبزوار، ایران.

2- دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سبزوار، استادیار گروه علوم و صنایع غذایی، سبزوار، ایران.

^*نویسنده مسئول مکاتبات: [e-mail]

(دریافت مقاله: 31/2/91  پذیرش نهایی: 21/8/91)

 

چکیده

   با توجه به زیان‌های حاصل از مصرف آنتی‌اکسیدان‌های مصنوعی در صنایع غذایی، مطالعه و پژوهش برای یافتن جایگزین‌های طبیعی و سالم افزایش یافته است. در مطالعه حاضر، میزان ترکیبات فنولی و آنتی‌اکسیدان‌های موجود در پوست خرمالو مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور از حلال‌های اتانول و متانول با نسبت اختلاط 1 واحد پوست و 5 واحد حلال و به روش خیساندن برای استخراج عصاره استفاده گردید. سپس مقدار ترکیبات فنولی تام و ظرفیت آنتی­اکسیدانی عصاره­ها اندازه­گیری شد. نتایج نشان داد که عصاره‌های اتانولی و متانولی به ترتیب دارای 6/255 و 15/241 میلی‌گرم گالیک اسید به ازای 100 گرم پوست تازه میوه بودند. همچنین عصاره اتانولی نسبت به عصاره متانولی از قدرت آنتی‌اکسیدانی بالاتری برخوردار بود.

 

واژه­های کلیدی: ترکیبات فنولی، ظرفیت آنتی‌اکسیدانی، خرمالو

 

 

 

مقدمه

   واژه آنتی‌اکسیدان، به گیرنده‌های رادیکال آزاد، ممانعت­کننده‌های پراکسیداسیون لیپیدها و عوامل چلات کننده (Chelating agent)، نسبت داده می‌شود (Lee et al., 2003). آنتی‌اکسیدان‌های سنتزی مانند BHA، BHT و پروپیل گالات در حال حاضر به فرآورده‌های غذایی، برای جلوگیری از اکسیداسیون چربی‌ها اضافه می‌شوند. مطالعات نشان داده است که میوه‌ها، سبزی‌ها و ضایعات آنها دارای خواص آنتی‌اکسیدانی می‌باشند (Sakanaka and Ishihara, 2008). پژوهش‌های انجام شده نشان داده است که ترکیبات فنولی (مانند فلاونوئیدها، آنتوسیانین‌ها و فنولیک اسیدها) باعث ایجاد خاصیت آنتی‌اکسیدانی فرآورده‌های گیاهی می‌باشند. این ترکیبات طبیعی اغلب در برابر رادیکال‌های آزاد مضر، از بدن محافظت کرده و به عنوان کاهش­دهنده خطر انواع مختلفی از ناهنجاری‌ها، مانند سرطان، بیماری‌های قلبی و عروقی، سکته‌ها و بیماری‌های تشدید شده به وسیله عوامل اکسیداتیو شناخته شده‌اند (Erasto et al., 2007). از طرفی مطالعات بسیاری نشان داده است که آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی، از جمله فنول‌ها قادرند که از اثر Low Density Lipoprotein Cholesterol (LDL-C) جلوگیری کنند و در نتیجه باعث تأخیر در بروز بیماری‌های قلبی و عروقی شوند. همچنین مشخص شده است که این ترکیبات بدست آمده از منابع طبیعی، در جلوگیری و بهبود ناهنجاری‌های چربی خون بسیار کارآمد می‌باشند و با توجه به بالا رفتن سطح آگاهی مردم نسبت به اثرات سوء ناشی از مصرف دراز مدت آنتی‌اکسیدان‌های سنتزی، تقاضا برای استفاده از آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی افزایش یافته است (Yu et al., 2002; Gaziano, 1994; Kromhout et al., 2002; Park et al., 2006; Spiller, 1991).

   درخت خرمالو بومی کشورهای آسیای جنوب شرقی مانند ژاپن، کره و چین می‌باشد. میوه خرمالو به صورت تازه و یا خشک­شده مصرف شده و پوست درخت آن پس از دم کردن به عنوان یک نوشیدنی استفاده می‌شود (Sakanaka et al., 2005). از جمله ترکیبات تغذیه‌ای ارزشمند میوه خرمالو می‌توان به مواد معدنی، عناصر کم مقدار (Micromineral)، ترکیبات فنولی و فیبرهای محلول در آب اشاره کرد (Hertog et al., 1995). نتایج مطالعه‌ای که بر روی موش‌های مبتلا به کلسترول خون بالا انجام شد نشان داد که اضافه کردن خرمالو و یا سایر قسمت‌های آن به رژیم غذایی موش‌های مبتلا، باعث کاهش چربی خون آنها گردید (Gorinstein et al., 2000). میوه خرمالو معمولاً با مقدار بالایی از تانن‌ها شناخته می‌شود (Matsuo and Ito, 1978). تانن‌های خرمالو از انواع تانن فشرده یا پروآنتوسیانیدین می‌باشند که ساختار بسیار پیچیده‌ای داشته و از زیر واحد‌های کاتچین (Catechin)، کاتچین3-گالات (Catechin 3-gallate)، گالوکاتچین (Gallocatechin)، گالوکاتچین 3-گالات (Gallocatechin 3-gallate)، با یک انتهای ناشناخته تشکیل شده است. محققان پیشنهاد نمودند که ساختار اصلی تانن خرمالو را لوکودلفینیدین ((Leucodelphinidin تشکیل می‌دهد. در واقع با وجود تحقیقات زیاد ساختار واقعی تانن خرمالو تاکنون به طور دقیق شناسایی نشده است (Andres, 2002; Matsuo and Ito, 1977 and 1978; Itoo and Monselise, 1986; Taira, 1996).

   Mostofi و همکاران، میزان تانن‌های موجود در میوه خرمالو که باعث طعم گس آن می‌باشند را اندازه‌گیری نمودند (Mostofi et al., 2008). Khademi و همکاران نیز در سال 2008، اثر محلول پاشی اتانول، بر کاهش طعم گس میوه خرمالو، پس از برداشت را بررسی نمودند (Khademi et al., 2008). در سال 2011 نیز تاثیر عصاره خرمالو، بر رفلکس گگ ((Gag reflex که نوعی احساس دهانی غیر ارادی در انسان به عنوان یک مکانیسم دفاعی در برابر تحریکات حلق و گلو می‌باشد بررسی گردید (Shadmehr et al., 2011).

   هدف از انجام این پژوهش، تعیین خاصیت آنتی‌اکسیدانی پوست میوه خرمالو بود تا اینکه کاربرد آن در صنعت به عنوان آنتی‌اکسیدان طبیعی معرفی گردد و آگاهی عمومی نسبت به پوست میوه خرمالو که اغلب دور ریخته می‌شود، در حالیکه می‌تواند خشک شده و به صورت‌های گوناگون مورد استفاده قرار گیرد، مشخص شود.

 

 

مواد و رو­ش­ها

مواد

   میوه خرمالو کاملاً رسیده، از فروشگاه‌های تهران تهیه و عمل پوست­گیری به صورتی انجام شد که ضخامت پوست‌ها در محدوده 2 میلی­متر باشد. پوست‌ها بلافاصله پس از جدا شدن، درون ظروف پلاستیکی درب­دار ریخته و تا زمان مصرف در دمای °C18- مصرف نگه­داری شدند. حلال‌های اتانول و متانول که در فرآیند استخراج مورد استفاده قرار گرفتند از شرکت مرک (Merck) تهیه شدند.

آنزیم­بری (Blanching)

   به خاطر وجود آنزیم پلی­فنول­اکسیداز در پوست تازه خرمالو، یک مرحله عمل آنزیم­بری قبل از عمل استخراج انجام شد. به اینصورت که پوست مخلوط شده با حلال، به مدت 15 تا 20 دقیقه، در بن­ماری (Julabo, Type: ED F12) و دمای 100 درجه سلسیوس، آنزیم­بری شد (Hai-Feng et al., 2008).

تهیه عصاره از پوست خرمالو به روش خیساندن (Maceration)

   برای این منظور، از دو حلال آلی متانول و اتانول استفاده شد. به این­صورت که پوست میوه خرمالو با نسبت اختلاط 1:5 (یک گرم پوست میوه خرمالو و پنج گرم از حلال‌های اتانول و متانول) در مدت زمان 24 ساعت با حلال مورد نظر، درون ارلن مایرهای درب­دار مخلوط شده و پس از قرار گرفتن بر روی هم­زن مغناطیسی (VELP Scientifica, Type ARE) در دمای محیط، به وسیله حلال‌های آلی اتانول و متانول مورد استخراج قرار گرفت. پوست خرمالو قبل از اختلاط با حلال، به وسیله خردکن آزمایشگاهی کاملاً خرد گردید (Barros et al., 2007). پس از اتمام فرآیند استخراج، عصاره‌های بدست آمده به وسیله کاغذ صافی، صاف شده توسط تغلیظ­کننده گردان تحت خلا (BUCHI: vacuum system B-169 and water bath B-480)، حلال از عصاره‌ها، تا حد نهایی توانائی سیستم، جدا شد و به پلیت‌های 15 سانتی‌متری (به منظور کاهش زمان خشک شدن) منتقل و سپس پلیت‌ها درون آون خلا (Vacuum Oven Drying memmert, type: VO)، در دمای °C40 رطوبت زدایی و کاملاً خشک شدند. پس از آن عصاره‌ها به وسیله چاقوی آزمایشگاهی از کف پلیت‌ها تراشیده شده و درون ظروف درب­دار که توسط فویل آلومینیوم، برای جلوگیری از نفوذ نور، پوشانده شده بودند، در دمای 18- درجه سلسیوس نگه­داری شدند.

اندازه­گیری مقدار ترکیبات فنولی کل

الف- ترسیم منحنی کالیبراسیون با استفاده از گالی اسید

   ابتدا غلظت‌های 30، 35، 40، 45، 50 و ppm60 از گالیک اسید در آب مقطر تهیه و سپس 5/0 میلی­لیتر از هر غلظت به لوله‌های آزمایش منتقل شده و5/2
میلی­لیتر معرف فولین­سیوکالتو ده بار رقیق شده در آب مقطر، به لوله‌ها منتقل و در نهایت 2 میلی­لیتر کربنات سدیم 5/7% اضافه و به مدت 30 دقیقه در دمای محیط نگه­داری شد. در پایان جذب نمونه، در سل‌های 1 سانتی‌متری توسط دستگاه اسپکتروفتومتر (UV-Visible Recording-Shimadzu 160 A) در طول موج 765 نانومتر قرائت گردید. برای نمونه شاهد از 5/0 میلی­لیتر آب مقطر استفاده شد. آزمون برای هر نقطه با سه تکرار انجام شد (Kukic et al., 2008).

ب- تعیین ترکیبات فنولی کل برای عصاره­های استخراجی

   غلظت مناسبی از عصاره، با استفاده از پودر عصاره در آب مقطر تهیه شد، بطوریکه جذب آن پس از تست فولین، در محدوده نمودار استاندارد گالیک اسید قرار گیرد. در پایان مقدار کل ترکیبات فنولی بر حسب
میلی­گرم گالیک اسید در صد گرم پوست تازه خرمالو محاسبه گردید.

 

تعیین قدرت رادیکال­گیرندگی (Radical Scavenging)

   ابتدا محلول µM500 از DPPH در متانول آماده گردید. غلظت‌های مختلفی از کاتشین به عنوان آنتی‌اکسیدان مرجع تهیه و 4 میلی­لیتر از هر غلظت به لوله‌های آزمایش درب­دار فویل پیچ شده منتقل و با 1 میلی­لیتر از محلول DPPH مخلوط گردید. در پایان جذب محلول در طول موج  nm517 قرائت گردید. برای نمونه شاهد از متانول استفاده شد. پس از آن غلظت‌های متفاوتی از عصاره‌های متانولی و اتانولی تهیه و مطابق روش فوق و با استفاده از فرمول زیر قدرت رادیکال‌گیرندگی محاسبه گردید.

 (Radical Scavenging Ability) RSA%=(A_control – A_sample)/ A_control×100

و در نهایت قدرت رادیکال‌گیرندگی عصاره‌ها و کاتشین با استفاده از پارامتر IC₅₀ که برابر است با غلظتی از آنتی‌اکسیدان که باعث جذب 50% از رادیکال‌های آزاد موجود در محیط می‌شود، مورد مقایسه قرار گرفت (Kukic et al., 2008).

 

راندمان استخراج

   راندمان استخراج عصاره‌های استخراجی با توجه به مقدار گرم پودر عصاره آنتی‌اکسیدانی بدست آمده در برابر، پوست میوه استفاده شده، در فرآیند عصاره­گیری، با استفاده از فرمول زیر، محاسبه و نتایج بدست آمده برای حلال‌های مورد استفاده، با یکدیگر مقایسه گردید.

Y%=PE×100/FM

که در آن، Y% راندمان استخراج، PE مقدار پودر عصاره بر حسب گرم و FM مقدار پوست تازه میوه مورد استفاده برحسب گرم می‌باشد.

 

تجزیه و تحلیل آماری

   تجزیه و تحلیل نتایج بدست آمده برای مقدار کل ترکیبات فنولی موجود در عصاره‌های استخراجی و همچنین راندمان استخراج هرکدام از حلال‌های مورد استفاده، از آزمون t و نرم افزار SPSS نسخه 16 بهره گرفته شد و برای تجزیه و تحلیل نتایج مربوط به قدرت رادیکل­گیرندگی عصاره‌های استخراجی و نمونه استاندارد کاتچین، از جدول ANOVA در طرح فاکتوریل کاملاً تصادفی در سطح معنی­داری 01/0P< بهره گرفته شد. آزمون حداقل اختلاف معنی­داری (LSD) Least Significant Difference بین میانگین‌ها نیز انجام شد و برای این منظور از نرم افزار SAS استفاده شد.

 

یافته­ها

   نتایج نشان داد که عصاره اتانولی از مقدار ترکیبات فنولی بیشتری نسبت به عصاره متانولی برخوردار بوده است (01/0P<). نتایج همچنین نشان داد که عصاره متانولی از راندمان استخراج بالاتری برخوردار بوده است.

 

 

 

 

نمودار 1: راندمان استخراج حلال‌های اتانول و متانول

 

 

   نتایج مربوط به مقدار ترکیبات فنولی موجود در عصاره‌های       داده شده است     

اتانولی و متانولی پوست میوه خرمالو در نمودار زیر نشان 

 

نمودار 2: مقدار ترکیبات فنولی کل عصاره‌های اتانولی و متانولی

 

 

   قدرت رادیکال­گیرندگی به وسیله معرف رادیکال آزاد DPPH مورد آزمون قرار گرفت و برای این منظور نمودارهای استاندارد رادیکال­گیرندگی برای کاتشین، به عنوان مرجع، (نمودار 3)، عصاره اتانولی و عصاره متانولی (نمودار 4) ترسیم و قدرت رادیکال­گیرندگی عصاره‌های آنتی‌اکسیدانی با استفاده از پارامتر IC₅₀ (جدول 1) با یکدیگر مقایسه شد.

 

 

 

نمودار3: نمودار استاندارد آزمون رادیکال‌گیرندگی کاتشین

 

 

نمودار4: نمودار استاندارد آزمون رادیکال‌گیرندگی عصاره‌های اتانولی و متانولی

 

جدول 1: جدول آنالیز واریانس مربوط به پارامتر IC₅₀

منبع تغییرات	درجه آزادی	مجموع مربعات	میانگین مربعات	معنی داری
آنتی‌اکسیدان	2	406/6184011	703/3092005	000/0
خطا	6	172/25	195/4
مجموع	8	578/6184036

 

   در جدول آنالیز واریانس (جدول 1) می‌توان مشاهده نمود که نوع آنتی‌اکسیدان به کار رفته برای بررسی قدرت رادیکال­گیرندگی، به عنوان یک متغیر ثابت، باعث ایجاد تغییرات معنی­داری بر پارامتر IC₅₀ شده است (01/0P<).

 

 

جدول 2: IC₅₀ عصاره‌های متانولی، اتانولی و کاتچین

	کاتچین	اتانول	متانول
IC50	62/22c	89/1605b	14/1915a

a، b، c: اعداد دارای حروف غیرمشترک اختلاف معنی‌داری با یکدیگر دارند (01/0P< )

 

 

نتایج نشان می‌دهد که عصاره اتانولی بصورت
معنی­داری دارای قدرت رادیکال­گیرندگی بالاتری نسبت به عصاره متانولی بوده است (01/0P<).

 

بحث و نتیجه­گیری

   در روش‌های سنتی استخراج ترکیبات فنولی، معمولا از حلال‌های آلی با قطبیت پایین، مانند اتانول و متانول استفاده می‌‌شود. با توجه به اینکه ترکیبات فنولی معمولاً ترکیباتی حجیم از نظر مولکولی و در نتیجه ترکیباتی با قطبیت کم می‌باشند لذا حلال‌های آلی دارای راندمان بالاتری در استخراج آنها می‌باشند. نتایج حاصل از استخراج عصاره‌ها حاکی از این بود که استفاده از حلال متانول دارای راندمان بالاتری برای استخراج، نسبت به اتانول بوده است که تفاوت معنی­داری در سطح احتمال 01/0P< با یکدیگر داشتند (نمودار 1).

   ترکیبات فنولی دارای اثرات بیولوژیک بسیاری می‌باشند، از جمله این اثرات می‌توان به جلوگیری از اکسیداسیون و غیرفعال­سازی رادیکال‌های آزاد اشاره نمود (Kahkonen et al., 1999). به منظور مقایسه اثر نوع حلال بر قدرت آنتی‌اکسیدانی و ترکیبات فنولی موجود در پوست میوه خرمالو از حلال‌های متانول و اتانول استفاده شد. معمولاً برای اندازه­گیری ترکیبات فنولی کل از یک مرجع مانند گالیک اسید استفاده شده و مقدار ترکیبات فنولی را با ضریبی از گالیک اسید بیان می‌کنند و در این مطالعه مقدار ترکیبات فنولی موجود در عصاره‌های استخراجی با معادل میلی‌گرم گالیک اسید در صد گرم ماده اولیه تازه بیان گردید.

   نمودار 2 نشان می‌دهد که مقدار ترکیبات فنولی استخراج شده به وسیله اتانول بیشتر از متانول بوده است هرچند که راندمان عصاره­گیری به وسیله متانول بیشتر از اتانول بود. دلیل چنین امری می‌تواند به خاطر قطبیت کمتر اتانول نسبت به متانول باشد. زیرا ترکیبات فنولی، ترکیباتی حجیم و با قطبیت پایین می‌باشند در نتیجه اتانول، که قطبیت کمتری نسبت به متانول دارد از قدرت بیشتری در استخراج این ترکیبات برخوردار است.

   بررسی مطالعات سایر محققان که بر روی قدرت آنتی‌اکسیدانی منابع گیاهی مطالعه نموده‌اند نیز در مواردی نشان داد با اینکه راندمان استخراج متانول بیشتر از اتانول بوده است اما مقدار ترکیبات فنولی بیشتری در عصاره اتانولی نسبت به عصاره متانولی مشاهده گردید. Khanavi و همکاران که در سال 2009 بر روی خواص آنتی‌اکسیدانی گونه‌های مختلفی از خانواده Lamiaceae  مطالعه نمود بیان کرد که عصاره اتانولی از مقدار ترکیبات فنولی بالاتری نسبت به عصاره متانولی برخوردار بوده است (Khanavi et al., 2009).

   رادیکال‌های آزاد به طور مستمر مسئول ایجاد صدماتی در بافت‌های زنده به شمار می‌روند که در شرایط استرس، با قدرت بیشتری اثرگذاری می‌کنند. بسیاری از بیماری‌هایی که امروزه به جامعه بشری منسوب می‌شود، مانند بیماری‌های قلبی و عروقی، ناهنجاری‌های عصبی، سرطان و کاهش عمر، ناشی از استرس‌های اکتسابی از محیط می‌باشد. رادیکال آزاد از عوامل اصلی در بروز واکنش‌های اکسایشی روغن‌ها و چربی‌ها به شمار می‌روند (Aruoma, 1998).

   رادیکال آزاد از عوامل اصلی در بروز واکنش‌های اکسایشی روغن‌ها و چربی‌ها و همچنین از عوامل ایجاد­کننده بیماری‌های قلبی و عروقی و انواع سرطان‌ها می‌باشند. از طرفی یکی از قابلیت‌های آنتی‌اکسیدان‌ها مهار یا غیرفعال کردن این رادیکال‌های آزاد می‌باشد. با توجه به افزایش ناراحتی‌های قلبی و عروقی، امروزه در مطالعه خواص پزشکی آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی، برای حذف رادیکال‌های آزاد، آزمون رادیکال‌گیرندگی با استفاده از رادیکال‌های آزاد مختلف انجام می‌شود که در این مطالعه از رادیکال آزاد DPPH (2, 2-diphenyl-1-(picrylhydrazyl استفاده شد.

   رادیکال DPPH یکی از مهمترین رادیکال‌های سنتزی برای بررسی خصوصیات رادیکال‌گیرندگی ترکیبات زیست فعال و عصاره‌های غذایی می‌باشد. این رادیکال از پایداری بیشتری نسبت به رادیکال­های هیدروکسی و سوپراکسی برخوردار می‌باشد (Locatelli et al., 2010).

   در این مطالعه خواص روبش رادیکال DPPH، با حداقل شش غلظت مختلف برای هر عصاره و با حداقل پنج تکرار برای هر غلظت بررسی گردید. نمودار‌های 3 و 4 به ترتیب به آزمون رادیکال‌گیرندگی کاتشین، عصاره اتانولی و متانولی مربوط می‌شود. ضریب تبیین بسیار مناسب نمودارها حاکی از انجام دقیق آزمایشات بود. همانطور که در نمودار 4 مشاهده می‌شود منحنی رادیکال­گیرندگی عصاره متانولی از شیب کمتری نسبت به عصاره اتانولی برخوردار بود که نشان از قدرت بالاتر عصاره اتانولی در غیرفعال کردن رادیکال آزاد DPPH و زایل کردن رنگ بنفش آن به صورتی بود. با استفاده از معادله بدست آمده از نمودارهای استاندارد ترسیم­شده برای هر کدام از عصاره‌ها و همچنین آنتی‌اکسیدان مرجع، قدرت رادیکال‌گیرندگی عصاره‌ها با هم و با کاتشین مقایسه گردید.

   جدول 1 نشان می‌دهد که عصاره‌های اتانولی و متانولی اختلاف معنی­داری با یکدیگر و همچنین با کاتشین دارند (01/0P<). باید توجه داشت که هر چه مقدار IC₅₀ بیشتر باشد، قدرت رادیکال‌گیرندگی آنتی‌اکسیدان کمتر است. بنابراین کاتشین به عنوان یک آنتی‌اکسیدان خالص، بیشترین قدرت رادیکال‌گیرندگی را داشت و ناخالصی‌های استخراج شده به وسیله اتانول و متانول باعث کاهش قدرت رادیکال‌گیرندگی عصاره‌های پوست میوه خرمالو شد. همچنین در میان عصاره‌های استخراجی، عصاره اتانولی، نسبت به عصاره متانولی، از غلظت مؤثر کمتری برای غیر فعال کردن 50% از رادیکال‌های آزاد موجود در محیط برخوردار بود. با مقایسه نتیجه حاصل از تست رادیکال‌گیرندگی و اندازه­گیری مقدار ترکیبات فنولی کل می‌توان مشاهده نمود که عصاره اتانولی که مقدار بیشتری از ترکیبات فنولی را دارا بود، قدرت رادیکال‌گیرندگی بیشتری نیز داشت. در مطالعه‌ای که بر روی قدرت رادیکال‌گیرندگی عصاره‌های آنتی‌اکسیدانی پوست فندق که به وسیله حلال‌های مختلفی مورد استخراج قرار گرفته بودند نیز مشخص شد که عصاره متانولی هر چند راندمان استخراج بالاتری نسبت به عصاره اتانولی داشت اما دارای ترکیبات فنولی و قدرت رادیکال‌گیرندگی کمتری نسبت به عصاره بدست آمده از حلال اتانول بود (Locatelli et al., 2010). همچنینGhaderi Ghahfarokhi و همکارانش در بررسی خصوصیت آنتی‌اکسیدانی و رادیکال‌گیری گیاه موره نشان دادند که عصاره اتانولی در مقایسه با عصاره متانولی و آبی دارای بیشترین مقدار ترکیبات فنولی کل و نیز ترکیبات فلاونوئیدی بوده و نیز عصاره اتانولی فعالیت ضدرادیکالی بیشتری داشته و میزان IC₅₀ عصاره متانولی در مقایسه با عصاره اتانولی بالاتر بوده است (Ghaderi Ghahfarokhi et al., 2011) که این نتیجه با نتایج بدست آمده در این مطالعه نیز مطابقت داشت. پژوهشگران IC₅₀ عصاره‌های آبی و متانولی میوه خرما را به ترتیب 61/76 میکروگرم بر میلی­لیتر و 65/4 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر بیان نمودند (Siahpoosh et al., 2011). همچنین قدرت رادیکال‌گیرندگی برخی دیگر از منابع گیاهی به وسیله سایر پژوهشگران نیز مورد پژوهش قرار گرفت که از آن جمله می‌توان به مقدار IC₅₀ نعناع، شاهی، گشنیز و ریحان اشاره نمود که در سال 2008 به وسیله Goli Movahed و همکارش به ترتیب 219، 3295، 5039 و 5498 میکروگرم در میلی‌لیتر گزارش شد (Goli Movahed and Mehraban Sang Atash, 2008). از طرفی قدرت رادیکال‌گیرندگی برگ زیتون 06/106 میکروگرم در میلی‌لیتر (Rafiei et al., 2011)، توت سیاه هندی 168 و چای 7/22 میکروگرم بر میلی‌لیتر (Banerjee et al., 2005)، عصاره اتانولی و متانولی بلوط به ترتیب 99/61 و 65/49 میکروگرم در میلی­لیتر (Ghaderi Ghahfarokhi et al., 2011)، عصاره آبی، متانولی و اتانولی دانه سورگوم به ترتیب 11/17، 66/17 و 02/18 (Kamath et al., 2004) گزارش شد. با توجه به نتایجی که از پژوهش سایر محققان در مورد قدرت رادیکال‌گیرندگی دیگر منابع گیاهی حاوی ترکیبات دارای خاصیت آنتی‌اکسیدانی ارائه گردید می‌توان گفت که عصاره‌های اتانولی و متانولی پوست میوه خرمالو با مقادیری به تریب معادل 89/1605 و 14/1915 میکرو‌گرم در میلی‌لیتر از قابلیت رادیکال‌گیرندگی نسبتاً مناسب اما نه چندان بالایی برخوردار بودند.

   نتایج نشان داد که عصاره‌های متانولی و اتانولی پوست تازه میوه خرمالو حاوی ترکیبات فنولی با قابلیت رادیکال‌گیرندگی نسبتاً ضعیف‌تر، در مقایسه با کاتشین به عنوان یک آنتی‌اکسیدان خالص می‌باشند. نتایج همچنین حاکی از این بود که عصاره اتانولی با داشتن راندمان استخراج پایین‌تر نسبت به عصاره متانولی، حاوی مقادیر بیشتری ترکیبات فنولی در هر 100 گرم از پوست تازه میوه خرمالو بود. با مقایسه نمودارهای ترسیم شده برای قابلیت آنتی‌اکسیدانی عصاره‌های استخراجی مشخص شد که منحنی رادیکال گیرندگی عصاره‌های اتانولی بیشتر از منحنی رادیکال­گیرندگی عصاره‌های متانولی بود. در نهایت می‌توان اینگونه بیان نمود که قدرت رادیکال‌گیرندگی و مقدار ترکیبات فنولی کل با یکدیگر دارای همبستگی از نوع مثبت بودند.

 

 

 

منابع

• Anders, B. (2002). Interaction of plant polyphenols with salivary proteins, Critical Reviews in Biology and medicine, 13: 184-196.
• Aruoma, O.I. (1998). Free radicals, oxidative stress, and antioxidants in human health and disease. Journal of American Oil Chemistry Society, 75: 199-212.
• Banerjee, A., Dasgupta, N. and De, D. (2005). In vitro study of antioxidant activity of Syzygium cumini fruit. Food Chemistry, 90: 727-733.
• Barros, L., Ferreira, M.J., Queiros, B., Ferreira, I.C.F.R. and Baptista, P. (2007). Total phenols, ascorbic acid, b-carotene and lycopene in Portuguese wild edible mushrooms and their antioxidant activities. Food Chemistry, 103:413-419.
• Erasto, P., Grierson, D.S. and Afolayan, A.J. (2007). Evaluation of antioxidant activity and the fatty acid profile of the leaves of Vernonia amygdalina growing in South Africa. Food Chemistry, 104: 636-642.
• Gaziano, J.M. (1994). Antioxidant vitamins and coronary artery disease risk. American Journal of Medicine, 97: 18S-21S, 22S-28S.
• Ghaderi Ghahfarokhi, M., Mamashloo, S., Sadeghi Mahoonak, A.R., Alami, M. (2011). Evaluation of antioxidant activity, reducing power and free radical scavenging of different extract of Artemisia annua L. Journal on Plant Science Researches, 1: 46-57[In Farsi].
• Goli Movahed, Gh.A. and Mehraban Sang Atash, M. (2008). Comparison of antioxidant and anti-radical properties of methanolic extracts of edible leafy vegetables. Journal of Medicinal Plants, 8(29): 64-71[In Farsi].
• Gorinstein, S., Kulasek, G., Bartnikowska, E., Leontowicz, M., Zemser, M., Morawiec, M. and Trakhtenberg, S. (2000). The effects of diets, supplemented with either whole persimmon or phenol-free persimmon, on rats fed cholesterol. Food Chemistry, 3: 303-308.
• Hai-Feng, G., Chun-Mei, L., Yu-juan, X., Wan-feng, H., Mei-hong, C. and Qiong-hong, W. (2008). Structural features and antioxidant activity of tannin from persimmon pulp. Food Research International, 4: 208-217.
• Hertog, M.G., Kromhout, D., Aravanis, C., Blackburn, H., Buzina, R., Finanza, F., Giampaoli, S., Jansen, A., Menotti, A., Nedeljkovic, S., Pekkarinen, M., Simic, B.S., Toshima, H., Feskens, E.J.M., Hollman, P.C.H. and Katan, M.B. (1995). Flavonoid intake and long-term risk of coronary heart disease and cancer in the seven countries study. Archive of Internal Medicine, 155(4): 381-386.
• Kahkonen, M.P., Hopia, A.L., Vurrela, H.J., Rauha, J.P., Pihlaja, K., Kujala, T.S. and Heinonen, M. (1999). Antioxidant activity of plant extracts containing phenolic compounds. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 47: 3954-3962.
• Kamath, V.G., Chandrashekar, A. and Rajini, P.S. (2004). Antiradical properties of sorghum (Sorghum bicolor L. Moench) flour extracts. Journal of Cereal Science, 40: 283-288.
• Khademi, O., Mostofi, Y., Zamani, Z.O. and Fatahi Moghadamm M.R. (2008). Effects of Postharvest Ethanol Application on Astringency Removal and Fruit Quality of Persimmon (Diospyros kaki Thumb). Journal of Science and Technology of Agriculture and Natural Resources, Water and Soil Science, 12: 19-27[In Farsi].
• Khanavi, M., Hajimahmoodi, M., Cheraghi-Niroomand, M., Kargar, Z., Ajani, Y., Hadjiakhoondi, A. and Oveisi, M.R. (2009). Comparison of the antioxidant activity and total phenolic contents in some Stachys species. African Journal of Biotechnology, 8(6): 1143-1147.
• Kromhout, D., Menottim, A., Kesteloot, H. and Sans, S. (2002). Prevention of coronary heart disease by diet and lifestyle: Evidence from prospective cross-cultural, cohort, and intervention studies. Circulation, 105: 893-898.
• Kukic, J., Popovic, V.N., Petrovic, S., Mucaji, P., Ciric, A., Stojkovi, D. and Sokovic, M. (2008). Antioxidant and antimicrobial activity of Cynaracardunculus extracts. Food Chemistry, 107: 861-868.
• Lee, J.C., Kim, J., Park, J.K., Chung, G.H, Jang, Y.S. (2003). The antioxidant, rather than prooxidant, activities of quercetin on normal cells: quercetin protects mouse thymocytes from glucose oxidase-mediated apoptosis. Exp. Cell Research, 291: 386-397.
• Locatelli, M., Travaglia, F., Coisson, J.D., Martelli, A., Stevigny, C. and Arlorio, M. (2010). Analytical Methods Total antioxidant activity of hazelnut skin (NocciolaPiemonte PGI): Impact of different roasting conditions. Food Chemistry, 119:1647-1655.
• Matsuo, T. and Ito, S. (1977). Kaki tannin. J. Chem Biol. (Kagaku to Seibutsu), 15: 732-736[in Japanese].
• Matsuo, T. and Ito, S. (1978). The chemical structure of kaki-tannin from immature fruit of the persimmon (Diospyros kaki). Agricultural and Biological Chemistry, 42: 1637-1643.
• Monselise, S.P. (1986). Handbook of Fruit Set and Development, CRC. Press, Inc. Boca Raton, Florida.
• Mostofi, Y., Zamani, Z., Fatahi Moghadam, M.R. and Khademi, O. (2008). Measurement of soluble tannins and evaluation of consumer acceptance of persimmon fruit cv. Karaj after deastringency treatments. Journal of Food Science and Technology, 5: 79-89[In Farsi].
• Park, Y.S., Jung, S.T., Kang, S.G., Delgado-Licon, E., Ayala, A.L.M., Tapia, M.S., Martin-Brlloso, O., Trakhtenberg, S. and Gorinstein, Sh. (2006). Drying of persimmons (Diospyros kaki L) and the following changes in the studied bioactive compounds and the total radical scavenging activities. LWT- Food Science and Technology, 39(7): 748-755.
• Rafiei, Z., Jafari, S.M., Alami, M. and Khomeiri, M. (2011). The antioxidant properties of olive leaf extract and its application in sunflower oil. Researches in Food Science and Technology, 21(1): 11-23[In Farsi].
• Sakanaka, S., Tachibana, Y. and Okada, Y. (2005). Preparation and antioxidant properties of extracts of Japanese persimmon leaf tea (kakinoha-cha). Food Chemistry, 89: 569-575.
• Sakanaka, S. and Ishihara, Y. (2008). Comparison of antioxidant properties of persimmon vinegar and some other commercial vinegars in radical-scavenging assays and on lipid oxidation in tuna homogenates. Food Chemistry, 107: 739-744.
• Shadmehr, E.,  Hekmatian, E. and Asghari G. R. 2011. Effect of Diospyros kaki L. fruit extract on gag reflex. Journal of Herbal Drugs, 4: 1-6. [In Farsi]
• Siahpoosh, A., Gol Fakhrabadi, F. and Jorkesh, F. (2011). Determine and compare the antioxidant capacity of aqueous and methanol extracts of palm fruit Abadan varieties (Phoenix dactylifera L). Journal of Faculty of Medicine, 2(35): 81-86[In Farsi].
• Spiller, G.A. (1991). Health effects of Mediterranean diets and monounsaturated fats. Cereal Foods World, 36: 812-814.
• Taira, S. (1996). Astringency in Persimmon. In: "Modern Method of Plant Analysis, Fruit Analysis", Editors: Linskens, H.F. and Jackson, J.F. Springer-Verlang, Berlin, 18: 97-110.
• Yu, L., Haley, S., Perret, J., Harris, M., Wilson, J. and Qian, M. (2002). Free radical scavenging properties of wheat extracts. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 50: 1619-1624.

مراجع

• Anders, B. (2002). Interaction of plant polyphenols with salivary proteins, Critical Reviews in Biology and medicine, 13: 184-196.
• Aruoma, O.I. (1998). Free radicals, oxidative stress, and antioxidants in human health and disease. Journal of American Oil Chemistry Society, 75: 199-212.
• Banerjee, A., Dasgupta, N. and De, D. (2005). In vitro study of antioxidant activity of Syzygium cumini fruit. Food Chemistry, 90: 727-733.
• Barros, L., Ferreira, M.J., Queiros, B., Ferreira, I.C.F.R. and Baptista, P. (2007). Total phenols, ascorbic acid, b-carotene and lycopene in Portuguese wild edible mushrooms and their antioxidant activities. Food Chemistry, 103:413-419.
• Erasto, P., Grierson, D.S. and Afolayan, A.J. (2007). Evaluation of antioxidant activity and the fatty acid profile of the leaves of Vernonia amygdalina growing in South Africa. Food Chemistry, 104: 636-642.
• Gaziano, J.M. (1994). Antioxidant vitamins and coronary artery disease risk. American Journal of Medicine, 97: 18S-21S, 22S-28S.
• Ghaderi Ghahfarokhi, M., Mamashloo, S., Sadeghi Mahoonak, A.R., Alami, M. (2011). Evaluation of antioxidant activity, reducing power and free radical scavenging of different extract of Artemisia annua L. Journal on Plant Science Researches, 1: 46-57[In Farsi].
• Goli Movahed, Gh.A. and Mehraban Sang Atash, M. (2008). Comparison of antioxidant and anti-radical properties of methanolic extracts of edible leafy vegetables. Journal of Medicinal Plants, 8(29): 64-71[In Farsi].
• Gorinstein, S., Kulasek, G., Bartnikowska, E., Leontowicz, M., Zemser, M., Morawiec, M. and Trakhtenberg, S. (2000). The effects of diets, supplemented with either whole persimmon or phenol-free persimmon, on rats fed cholesterol. Food Chemistry, 3: 303-308.
• Hai-Feng, G., Chun-Mei, L., Yu-juan, X., Wan-feng, H., Mei-hong, C. and Qiong-hong, W. (2008). Structural features and antioxidant activity of tannin from persimmon pulp. Food Research International, 4: 208-217.
• Hertog, M.G., Kromhout, D., Aravanis, C., Blackburn, H., Buzina, R., Finanza, F., Giampaoli, S., Jansen, A., Menotti, A., Nedeljkovic, S., Pekkarinen, M., Simic, B.S., Toshima, H., Feskens, E.J.M., Hollman, P.C.H. and Katan, M.B. (1995). Flavonoid intake and long-term risk of coronary heart disease and cancer in the seven countries study. Archive of Internal Medicine, 155(4): 381-386.
• Kahkonen, M.P., Hopia, A.L., Vurrela, H.J., Rauha, J.P., Pihlaja, K., Kujala, T.S. and Heinonen, M. (1999). Antioxidant activity of plant extracts containing phenolic compounds. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 47: 3954-3962.
• Kamath, V.G., Chandrashekar, A. and Rajini, P.S. (2004). Antiradical properties of sorghum (Sorghum bicolor L. Moench) flour extracts. Journal of Cereal Science, 40: 283-288.
• Khademi, O., Mostofi, Y., Zamani, Z.O. and Fatahi Moghadamm M.R. (2008). Effects of Postharvest Ethanol Application on Astringency Removal and Fruit Quality of Persimmon (Diospyros kaki Thumb). Journal of Science and Technology of Agriculture and Natural Resources, Water and Soil Science, 12: 19-27[In Farsi].
• Khanavi, M., Hajimahmoodi, M., Cheraghi-Niroomand, M., Kargar, Z., Ajani, Y., Hadjiakhoondi, A. and Oveisi, M.R. (2009). Comparison of the antioxidant activity and total phenolic contents in some Stachys species. African Journal of Biotechnology, 8(6): 1143-1147.
• Kromhout, D., Menottim, A., Kesteloot, H. and Sans, S. (2002). Prevention of coronary heart disease by diet and lifestyle: Evidence from prospective cross-cultural, cohort, and intervention studies. Circulation, 105: 893-898.
• Kukic, J., Popovic, V.N., Petrovic, S., Mucaji, P., Ciric, A., Stojkovi, D. and Sokovic, M. (2008). Antioxidant and antimicrobial activity of Cynaracardunculus extracts. Food Chemistry, 107: 861-868.
• Lee, J.C., Kim, J., Park, J.K., Chung, G.H, Jang, Y.S. (2003). The antioxidant, rather than prooxidant, activities of quercetin on normal cells: quercetin protects mouse thymocytes from glucose oxidase-mediated apoptosis. Exp. Cell Research, 291: 386-397.
• Locatelli, M., Travaglia, F., Coisson, J.D., Martelli, A., Stevigny, C. and Arlorio, M. (2010). Analytical Methods Total antioxidant activity of hazelnut skin (NocciolaPiemonte PGI): Impact of different roasting conditions. Food Chemistry, 119:1647-1655.
• Matsuo, T. and Ito, S. (1977). Kaki tannin. J. Chem Biol. (Kagaku to Seibutsu), 15: 732-736[in Japanese].
• Matsuo, T. and Ito, S. (1978). The chemical structure of kaki-tannin from immature fruit of the persimmon (Diospyros kaki). Agricultural and Biological Chemistry, 42: 1637-1643.
• Monselise, S.P. (1986). Handbook of Fruit Set and Development, CRC. Press, Inc. Boca Raton, Florida.
• Mostofi, Y., Zamani, Z., Fatahi Moghadam, M.R. and Khademi, O. (2008). Measurement of soluble tannins and evaluation of consumer acceptance of persimmon fruit cv. Karaj after deastringency treatments. Journal of Food Science and Technology, 5: 79-89[In Farsi].
• Park, Y.S., Jung, S.T., Kang, S.G., Delgado-Licon, E., Ayala, A.L.M., Tapia, M.S., Martin-Brlloso, O., Trakhtenberg, S. and Gorinstein, Sh. (2006). Drying of persimmons (Diospyros kaki L) and the following changes in the studied bioactive compounds and the total radical scavenging activities. LWT- Food Science and Technology, 39(7): 748-755.
• Rafiei, Z., Jafari, S.M., Alami, M. and Khomeiri, M. (2011). The antioxidant properties of olive leaf extract and its application in sunflower oil. Researches in Food Science and Technology, 21(1): 11-23[In Farsi].
• Sakanaka, S., Tachibana, Y. and Okada, Y. (2005). Preparation and antioxidant properties of extracts of Japanese persimmon leaf tea (kakinoha-cha). Food Chemistry, 89: 569-575.
• Sakanaka, S. and Ishihara, Y. (2008). Comparison of antioxidant properties of persimmon vinegar and some other commercial vinegars in radical-scavenging assays and on lipid oxidation in tuna homogenates. Food Chemistry, 107: 739-744.
• Shadmehr, E.,  Hekmatian, E. and Asghari G. R. 2011. Effect of Diospyros kaki L. fruit extract on gag reflex. Journal of Herbal Drugs, 4: 1-6. [In Farsi]
• Siahpoosh, A., Gol Fakhrabadi, F. and Jorkesh, F. (2011). Determine and compare the antioxidant capacity of aqueous and methanol extracts of palm fruit Abadan varieties (Phoenix dactylifera L). Journal of Faculty of Medicine, 2(35): 81-86[In Farsi].
• Spiller, G.A. (1991). Health effects of Mediterranean diets and monounsaturated fats. Cereal Foods World, 36: 812-814.
• Taira, S. (1996). Astringency in Persimmon. In: "Modern Method of Plant Analysis, Fruit Analysis", Editors: Linskens, H.F. and Jackson, J.F. Springer-Verlang, Berlin, 18: 97-110.
• Yu, L., Haley, S., Perret, J., Harris, M., Wilson, J. and Qian, M. (2002). Free radical scavenging properties of wheat extracts. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 50: 1619-1624.