تأثیر پیش فرآیند اسمز بر دانسیته هویج خشک شده با هوای گرم

بهداشت مواد غذایی

مقاله 4، دوره 1، 4 زمستان، اسفند 1390، صفحه 37-44   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

جابر سلیمانی^{* 1}؛ نارملا آصفی²

¹مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی، تبریز، ایران

²دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، گروه علوم و صنایع غذایی، تبریز، ایران

چکیده

   مصرف زیاد سبزی­ها و میوه­ها در سرتاسر جهان باعث ابداع روش­های گوناگون برای فرآوری این مواد غذائی شده است. خشک کردن جزو متداول­ترین این روش­هاست. به رغم افزایش ماندگاری، این روش اثرات منفی در کیفیت مواد غذایی بر جای می­گذارد، از جمله کاهش کیفیت رنگ و بافت، از دست دادن عطر و طعم، کاهش دانسیته و از دست دادن مواد مغذی. به همین دلیل تقاضا برای محصولاتی که حرارت کم یا متوسطی تحمل نموده­اند و به حالت تازه میوه و سبزی شباهت دارند، افزایش یافته است. بنابراین
تلاش­های گسترده­ای برای جایگزین کردن روش­هائی که فاقد ایرادات ناشی از عملیات خشک کردن باشد، صورت پذیرفته است. بر این اساس مطالعه حاضر با هدف معرفی و بهینه­سازی روش جدید خشک کردن و همچنین بهبود کیفیت هویج خشک شده(از نظر رنگ، عطر و طعم، بافت، خصوصیات آبگیری مجدد، کاهش چروکیدگی و افزایش دانسیته) به روش خشک­کن اسمزی با هوای گرم انجام گرفت.در این پژوهش هویج برش داده شده در مجاورت چندین محلول اسمزی قرار گرفت و اثر فرآیندهای متوالی اسمز و خشک کردن با هوای گرم بر افت رطوبت، جذب ماده خشک محلول اسمزی و دانسیته بررسی و با نمونه شاهد خشک شده با هوای گرم خشک­ مقایسه گردید. در این مطالعه شرایط اسمزی مختلفی اعمال و از بین آنها شرایط بهینه عملکردی از نقطه نظر افت رطوبت و ماده جذب شده از محلول توسط محصول تعیین شد و تیمار اسمزی50% شربت گلوکز + 5% نمک و در دمایC ^°40 با سرعت 150 دور در دقیقه و به دنبال آن خشک کردن تکمیلی با استفاده از خشک­کن با هوای گرم صورت گرفت. نتایج نشان داد، انجام پیش فرآیند اسمزی منجر به حداقل اختلاف دانسیته محصول خشک شده و غوطه­ور ماندن آن موقع آبگیری مجدد، کاهش تخلخل و چروکیدگی می­شود، در حالیکه نمونه شاهد بالاترین اختلاف دانسیته را به دلیل افت رطوبت و چروکیدگی زیاد نشان داد طوری که در موقع بازسازی در سطح آب شناور باقی ماند.

کلیدواژه‌ها

آبگیری اسمزی؛ خشک کردن؛ دانسیته؛ هویج

اصل مقاله

تأثیر پیش فرآیند اسمز بر دانسیته هویج خشک شده با هوای گرم

 

جابر سلیمانی^1*، نارملا آصفی²

 

1) مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی، تبریز، ایران.

2) دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، گروه علوم و صنایع غذایی، تبریز، ایران.

^*نویسنده مسئول مکاتبات: [e-mail]

(دریافت مقاله: 28/7/90  پذیرش نهایی: 16/3/91)

 

 

چکیده

   مصرف زیاد سبزی­ها و میوه­ها در سرتاسر جهان باعث ابداع روش­های گوناگون برای فرآوری این مواد غذائی شده است. خشک کردن جزو متداول­ترین این روش­هاست. به رغم افزایش ماندگاری، این روش اثرات منفی در کیفیت مواد غذایی بر جای می­گذارد، از جمله کاهش کیفیت رنگ و بافت، از دست دادن عطر و طعم، کاهش دانسیته و از دست دادن مواد مغذی. به همین دلیل تقاضا برای محصولاتی که حرارت کم یا متوسطی تحمل نموده­اند و به حالت تازه میوه و سبزی شباهت دارند، افزایش یافته است. بنابراین
تلاش­های گسترده­ای برای جایگزین کردن روش­هائی که فاقد ایرادات ناشی از عملیات خشک کردن باشد، صورت پذیرفته است. بر این اساس مطالعه حاضر با هدف معرفی و بهینه­سازی روش جدید خشک کردن و همچنین بهبود کیفیت هویج خشک شده(از نظر رنگ، عطر و طعم، بافت، خصوصیات آبگیری مجدد، کاهش چروکیدگی و افزایش دانسیته) به روش خشک­کن اسمزی با هوای گرم انجام گرفت.در این پژوهش هویج برش داده شده در مجاورت چندین محلول اسمزی قرار گرفت و اثر فرآیندهای متوالی اسمز و خشک کردن با هوای گرم بر افت رطوبت، جذب ماده خشک محلول اسمزی و دانسیته بررسی و با نمونه شاهد خشک شده با هوای گرم خشک­ مقایسه گردید. در این مطالعه شرایط اسمزی مختلفی اعمال و از بین آنها شرایط بهینه عملکردی از نقطه نظر افت رطوبت و ماده جذب شده از محلول توسط محصول تعیین شد و تیمار اسمزی50% شربت گلوکز + 5% نمک و در دمایC ^°40 با سرعت 150 دور در دقیقه و به دنبال آن خشک کردن تکمیلی با استفاده از خشک­کن با هوای گرم صورت گرفت. نتایج نشان داد، انجام پیش فرآیند اسمزی منجر به حداقل اختلاف دانسیته محصول خشک شده و غوطه­ور ماندن آن موقع آبگیری مجدد، کاهش تخلخل و چروکیدگی می­شود، در حالیکه نمونه شاهد بالاترین اختلاف دانسیته را به دلیل افت رطوبت و چروکیدگی زیاد نشان داد طوری که در موقع بازسازی در سطح آب شناور باقی ماند.

 

واژه­های کلیدی: آبگیری اسمزی، خشک کردن، دانسیته، هویج

 

 

 

 

 

مقدمه

   روش­های مختلفی برای خشک کردن محصولات کشاورزی- غذایی بکار می­رود که هر روش ویژگی­های خاص خود را دارد. اغلب میوه­ها و سبزی­ها بوسیله خشک­کن­های با هوای گرم خشک می­شوند، اما استفاده از هوای گرم در خشک کردن سبزیجات اثرات منفی مانند: کاهش کیفیت رنگ و بافت، از دست دادن عطر و طعم و مواد مغذی، کاهش دانسیته و بازسازی مجدد (Rehydration) را با مشکل مواجه می­کند (Tavakolipoor, 2001; Shahedi and Kadivar, 1995; Bongirwar and Sreenivasan, 1977; Hatamipour and mowla, 2002).

   آبگیری اسمزی، فرآیندی برای حذف قسمتی از آب مواد غذائی گیاهی و حیوانی با غوطه­ور کردن در یک محلول غلیظ یا هیپرتونیک است که با انتقال آب به خارج از بافت ماده غذائی حداکثر کیفیت ممکن را بدون تغییر فاز، به فرآورده می­دهد (Lenart, 1996).

   از طرف دیگر تقاضای مصرف کنندگان برای محصولات فرآیند شده­ای که ویژگی­های آن شبیه نوع تازه (Fresh like) آنها باشد رو به فزونی است، آبگیری اسمزی (Osmotic dehydration) به عنوان پیش فرآیند برخی روش­های خشک کردن مانند: خشک کردن با هوای گرم، خشک کردن در خلاء، سرخ کردن، کنسرو کردن، انجماد و... به دلیل بهبود کیفیت و کاهش مصرف انرژی مورد توجه است (Azarakhsh and Emam-Djomeh, 2004; Anonymous, 1995; Sereno, 2001; Tregunno and Goff, 1996). فواید و مزایای پیش فرآیند اسمزی در پروژه­های تحقیقاتی متعددی توسط Raoult-Wack و همکاران (1992)، Lenart (1996)، Lazarides و همکاران (1996)، Torreggiani (1999)، Behsnilian و Walter Spiess (2006)، بررسی شده است. همچنین پروژه­هایی توسط برخی محققین مانند: Ertekin و Cakaloz (1996)، Nieto و همکاران (1998)، Ravindra و Chattopadhyay (2000)، سینگ (2001)، Rastogi و همکاران (2004)، بر روی خشک کردن اسمزی به عنوان پیش فرآیند خشک کردن با هوای گرم صورت گرفته است. آنها گزارش داده­اند آبگیری اسمزی که به عنوان پیش فرآیند قبل از فرآیند خشک کردن بکار می رود حداقل صدمه به رنگ، عطر و طعم و بافت ماده غذایی داشته و میزان مصرف
دی­اکسیدگوگرد را کاهش می­دهد. همچنین باعث افزایش دانسیته محصول می­شود.

   بنابراین در این تحقیق سعی شده است تأثیر پیش فرآیند اسمز در بهبود کیفیت هویج خشک شده با هوای گرم از نقطه نظر دانسیته بررسی شود.

 

مواد و روش­ها

مواد مورد استفاده

   در این تحقیق از هویج رقم Dacus carota cv.danvers، کلریدسدیم از نوع نمک تصفیه شده، شربت گلوکز (Glucose Syrup) از نوع فوق تصفیه بی­رنگ با معادل دکستروز (Dextrose equivalent) 42 و محلول n- هپتان شرکت مرک مورد استفاده قرار گرفتند.

مراحل آماده­سازی نمونه­ها و محلول­های اسمزی

   مراحل آماده­سازی اولیه شامل شستشوی نمونه­ها، پوست­گیری، برش دادن نمونه­ها است. نمونه­ها به صورت حلقوی به ضخامت 5 میلی­متر و به قطر حدوداً 25 میلی متر برش داده شد. محلول­های سه­گانه اسمزی مختلفی از شربت گلوکز، آب مقطر و کلریدسدیم با غلظت­های متفاوت و جمعاً در 9 غلظت تهیه که غلظت­های انتخابی برای شربت گلوکز 30، 40 و50% و غلظت­های کلریدسدیم 5، 10 و 15% بود (برای تهیه محلول­ها از نسبت­های وزنی استفاده شد).

    نسبت محلول/نمونه (1:10) و آزمایش­ها در سرعت ثابت هم­زنrpm 150 و دمای ثابت ˚c40 ادامه یافت (Emam-Djomeh, 1998). خشک کردن نهایی نمونه‌های پیش فرآیند شده بوسیله اسمز با استفاده از دستگاه خشک­کن آرمفیلد (Armfield)، ساخت انگلستان، انجام گرفت. شرایط این خشک­کن شامل سرعت متوسط هوای گرم برابر با 42 /1 متر بر ثانیه و دمای هوا برابر با˚c  51 که نمونه‌ها تا رسیدن به رطوبت نهائی 15% در این دستگاه ماندند. سپس نمونه‌ها جهت ارزیابی­های لازم در پوششی از فویل آلومینیوم در یخچال نگه­داری شدند. لازم بذکر است نمونه شاهد به وسیله دستگاه خشک­کن آرمفیلد بدون انجام پیش فرآیند اسمزی خشک گردید.

روش انجام آزمایش­های کمی و کیفی

   افت رطوبت (Water Loss)‌(WL) و جذب ماده خشک (Solid Gain) (SG)، ‌بر اساس توزین برش­های هویج در مراحل مختلف (قبل از آبگیری اسمزی، ‌بعد از اسمز و بعد از خشک کردن در آون) و با استفاده از روابط 1 و 2 بدست آمد (Lazarides and Mavroudis, 1996).

)    1   (100 × 

 

    (2)    100 ×

در روابط فوق:

W0: وزن اولیه نمونه (gr)،  Ww0: وزن اولیه آب در نمونه (gr)، Ww: وزن آب در نمونه در زمان t (gr)

:Ws وزن مواد جامد محلول در نمونه در زمان t (gr)، WS0: وزن اولیه مواد جامد محلول در نمونه (gr)
می­باشد (Emam-Djomeh, 2001).

برای تعیین دانسیته نمونه‌ها از رابطه 3 استفاده شد: (Krokida et al., 2000)

                 (3)   100 ×

   در این فرمول:ρ₀ :دانسیته قبل از اسمز_،  ρ_t: دانسیته بعد از اسمز و در زمان t،  ∆ρ: اختلاف دانسیته

    برای تعیین دانسیته از روش تعیین حجم نمونه‌ها،‌ با غوطه­ور کردن نمونه در محلول n – هپتان و بر اساس تغییر حجم استفاده شد (Krokida et al., 2000).

روش انجام تجزیه و تحلیل آماری

   تیمارهای تحقیق، ‌شامل شربت گلوکز با غلظت­های (30، 40، 50%)،‌ کلریدسدیم با غلظت­های (5، 10، 15%)، زمان ( 15، 30، 60، 120، 240، 360 دقیقه) و صفت اندازه­گیری شده دانسیته بود. برای مقایسه داده‌ها از نرم افزار ‌آماری (1/9)SAS  در قالب طرح کامل تصادفی (CRD) در سه تکرار و جهت مقایسه میانگین از آزمون چند دامنه­ای دانکن و برای رسم نمودارها از نرم افزارExcell (2007)  استفاده شد.

 

یافته­ها

تغییرات دانسیته در آبگیری اسمزی

   ابتدا از بین 9 تیمار اسمزی مندرج در جدول شماره 1 بر اساس نسبت WL/SG عمل شد و همچنانکه مشاهده می­شود تیمار شماره 7 بالاترین میزان نسبتWL/SG  را نشان می­دهد همچنین بیشترین میزان WL را در مقابل کمترین میزان SG را هم دارد، بنابراین تیمار شماره 7 به عنوان بهترین تیمار انتخاب شد. برای بررسی تغییرات دانسیته در آبگیری اسمزی،‌ دانسیته حلقه‌ها قبل و بعد از فرآیند اسمز محاسبه شد. اختلاف دانسیته در 9 تیمار انتخابی و نمونه شاهد مقایسه شد و چنانکه در جدول 2 و3 مشاهده می‌شود، ‌اختلاف دانسیته در نمونه شاهد زیاد و (تفاوت معنی­دار) با تیمارهای اسمزی دارد. در بین تیمارهای اسمزی با افزایش غلظت محلول اسمزی، اختلاف دانسیته نیز کم می­شود، بطوریکه تیمار 9 به دلیل افت رطوبت زیاد اختلاف معنی­داری با سایر تیمارها نشان می‌دهد (01/0P<)، همچنین با افزایش زمان پیش فرآیند اسمزی اختلاف دانسیته کاهش می­یابد، و رجوع به جدول 4 و نمودار 1 نشان می­دهد که با افزایش زمان میزان اختلاف دانسیته کمتر می­شود، بطوریکه عمده کاهش اختلاف دانسیته در 60 دقیقه اول فرآیند اتفاق می­افتد.

   نتایج مربوط به میزان آبگیری و جذب مواد در
محلول­های اسمزی اولیه در جدول 1 نشان داده شده است.

 

جدول 1:‌در صد افت رطوبت و جذب ماده خشک در محصول به هنگام مجاورت با محلول­های اسمزی (شرایط آزمایش :‌ دما= 40 درجه سانتیگراد، ‌سرعت همزن = rpm 150 ،‌نسبت محلول / نمونه = 10: 1)

تیمار	درصد شربت گلوکز	درصد نمک	(WL) ماده اولیه g/100g	(SG) ماده اولیه g/100g	نسبت WL/SG
1	30	5	87/1±92/53	1/1  ±2/10	29/5
2	30	10	89/0 ± 57	45/1 ± 8/10	28/5
3	30	15	15/ 3± 8/61	38/0  ± 81/13	47/4
4	40	5	89/0 ± 9/59	36/2 ± 11	44/5
5	40	10	19/3±12/61	59/0  ± 6/10	77/5
6	40	15	52/1  ± 75/67	64/0 ±25/12	53/5
7	50	5	64/1 ± 5/69	1/0 ±52/8	15/8
8	50	10	02/3 ±6/73	58/0 ±43/11	44/6
9	50	15	15/2±12/79	80/0 ±42/12	37/6

 

 

 

جدول 2: تجزیه واریانس برای صفت مورد مطالعه دانسیته و تیمارهای محلول اسمزی و زمان

 

منابع متغیر	درجه آزادی	میانگین مربعات
محلول اسمزی	8	68/680**
زمان	5	2/375**
محلول × زمان	40	65/29**
اشتباه آزمایش	108	04/6
ضریب تعیین­کنندگی	-	98/0
ضریب تغییرات	-	06/7

** معنی دار در سطح احتمال 1%

 

 

 

جدول 3: مقایسه میانگین تیمارهای محلول­های اسمزی برای صفت دانسیته با استفاده از آزمون چند دامنه­ای دانکن: a  : حداقل اختلاف دانسیته، f: حداکثر اختلاف دانسیته

 

اختلاف دانسیته	محلول اسمزی
a33/26	1
b 95/28	2
c 57/29	3
b 58/33	4
c 45/34	5
d 94/34	6
c 35/37	7
d 53/38	8
e 04/43	9
f 56/53	شاهد

 

 

جدول4: مقایسه میانگین تیمارهای زمان برای صفت دانسیته با استفاده از آزمون چند دامنه­ای دانکن: d: حداقل اختلاف دانسیته، a: حداکثر اختلاف دانسیته

اختلاف دانسیته	زمان (دقیقه)
a 03/48	15
b 76/45	30
c 48/39	60
b 69/31	120
c 06/24	240
d 67/19	360

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نمودار1:  ارزیابی دانسیته در غلظت­های مختلف محلول اسمزی و نمونه شاهد

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل1: مقایسه دانسیته نمونه اسمزی و نمونه شاهد: A: نمونه شاهد، B: نمونه خشک شده اسمزی

 

 

بحث و نتیجه­گیری

   در نمونه شاهد با وجود آنکه میزان افت رطوبت زیادی داشته و در عین حال اختلاف دانسیته بیشتری هم دارد، اما به دلیل تخلخل زیاد و چروکیدگی کمتر البته در مقایسه با تیمارهای اسمزی، در موقع بازسازی مجدد در آب شناور می‌ماند، ‌اما نمونه­ها در تیمار اسمزی افت رطوبت کمتری در مقایسه با نمونه شاهد از خود نشان می­دهد، از طرف دیگر مقداری ماده جامد از محلول جذب کرده است، میزان تخلخل کمتر همچنین چروکیدگی کمتری داشته و چون ماده جامد وارد آن شده و دانسیته آن افزایش یافته بنابراین در موقع بازسازی مجدد در آب غوطه­ور می‌شود (شکل1) (Soleimani and Emam-djomeh, 2006)Krokida . و همکاران (2001) بیان کرده­اند که فرآیند اسمزی باعث افزایش دانسیته ظاهری و واقعی نمونه­ها، به دلیل ورود مواد جامد حل شده محلول­های اسمزی می­شود و باعث کاهش تخلخل کلی می­شود.

   می­دانیم که جرم حجمی مواد جامد بالاتر از آب است، بنابرین با وجود اینکه در آبگیری اسمزی آب از دست می رود اما بدلیل ورود مواد جامد مانند نمک و شربت گلوکز، دانسیته آن به مواد جامد نزدیک شده و افزایش نشان خواهد داد (Ertakin and Cakaloz, 1990) و به همین دلیل هنگام وارد کردن محصول حاصل از فرآیند آبگیری اسمزی در آب، غوطه­ور می‌شود. اما سایر روش­های متداول خشک کردن باعث کاهش دانسیته محصول می‌شود. در نتیجه فرآیند آبگیری اسمزی موجب بالا رفتن بازده کلی محصول نهائی می­شود. در آزمایشی که توسط Ravindra و Chattopadhyay (2000) در اسمز همراه با خشک کردن با بستر شناور انجام یافت، مشاهده شد هنگام خشک کردن در بستر شناور با افزایش دما و زمان فرآیند، ‌دانسیته توده‌ای (جرم حجمی توده­ای) نمونه کاهش یافته است. لذا در بین تیمار­های اسمزی هم، با توجه به بحث فوق، تیمار شماره 7 از نقطه نظر آب ازدست داده و میزان ماده جامد وارد شده همچنین دانسیته بهترین تیمار تشخیص داده شد.

   نتایج آزمایشات این تحقیق نشان داد که تیمار شماره 7 از نقطه نظر آب از دست داده و میزان ماده خشک وارد شده به بافت محصول و همچنین دانسیته تیمار مطلوبی بود، همچنین این نتیجه کلی به دست می­آید که با اعمال یک پیش فرآیند اسمزی می­توان دانسیته ماده خشک­شده را افزایش داد و با تغییر دادن نوع محلول اسمزی می­توان دانسیته محصول را به صورتی تنظیم کرد که هنگام بازسازی (مرطوب­سازی مجدد) در آب غوطه­ور مانده، همچنین از چروکیدگی بیشتر محصول در خشک کردن با هوای گرم ممانعت کرد. بنابراین استفاده از اسمز به عنوان پیش فرآیند در خشک کردن با هوای گرم علاوه بر اینکه محصولات با دانسیته بالا تولید می­کند، مزایای اقتصادی و عملکردی نیز خواهد داشت. از طرف دیگر، غوطه ور ماندن محصول سرعت بازسازی را افزایش داده (Soleimani and Emam-djomeh, 2006) و در نتیجه کاربرد این محصولات را در تولید غذاهای خشک شده­ای که قابلیت مصرف فوری دارند (مانند سوپ­های آماده و غیره)، افزایش می­دهد.

 

 

 

منابع

• Azarakhsh, N. (2004). An evaluation of osmotic dehydration effect on the qualitative properties of french fries. faculty of agriculture. university of Tehran [In Farsi].
• Tavakolipoor, H. (2001). Food drying Principles and methods. Aigh Publisher [In Farsi].
• Shahedi, M. and Kadivar, M. (1995). The fruits and vegetbles process and preservation princeples. Shahr-e Kord university publisher [In Farsi].
• Anonymous. (1995). Fruit and vegetable processing, ch-08, Fruit drying and dehydration technology. FAO.
• Bongirwar, D.R. and Sreenivasan, A. (1977). Studies on osmotic dehydration of Banana. Journal of Food Science and Technology.14:104-112.
• Behsnilian, D. and Walter, E.L.Spiess. (2006). Osmotic dehydration of fruits and Vegetable, IUFoST.
• Emam-djomeh, Z. (1998). Tranferent deau at de solute lors de la deshyration dun aliment model at de La Viand par immersion dans des solutions a plusiears Consti tuantss. These de doctoral Cleimont FD France.
• Emam-Djomeh, Z., Djelveh, G. and Gros, J.B. (2001). Osmotic dehydration of foods in a multicomponent solution, part Ι. Lowering of solute uptake in agar gels: Diffusion consideration, Lebensmittei-Wissenschaft Und-Technologie-Ingentaconnect, 34: 312-318.
• Ertekin, F.K. and Cakaloz, T. (1990). Osmotic dehydration of pears: II in fluence of osmotic on drying behavior and product quality. Journal of Food Processing and preservation, 20: 105-119.
• Singh H. (2001). Osmotic dehydration of carrot shreds for Gazraila Preparation. Journal of Food Science and Technology, 38(2): 152-154.
• Hatamipour, M.S. and Mowla, D. (2002). Shirinkage of carrots during drying in an inert medium fluidized bed. Journal of Food Engineering, 55: 247-252.  
• Krokida, M.K., Oreopoulu, V., Maroulis, Z.B. and Marinos-Kouris, D. (2001). Effect of Osmotic dehydration pretreatment on quality of French fries. Journal of Food Engineering, 4: 339-345.
• Lazarides, H.N. and Mavroudis, N.F. (1996). Kinetics of Osmotic dehydration of a highly shrinking vegetable tissue in a salt-free medium. Journal of Food Engineering, 30: 61-74.
• Lenart, A. (1996). Osmo-Convective drying of fruits and vegetabls: technology and application. Drying Technology, 14(2): 391-413.
• Nieto, A., Castro, M.A. and Alzamora, S.M. (2001). Kinetics of moisture transfer during air drying of blanched and/or osmotically dehydrated mango, Journal of Food Engineering, 50: 175-185.
• Raoult-Wack, A.L., Lenart, A. and Guilbert, S. (1992). Recent advances in dewatering through immersion in concentrated solutions (Osmotic Dehydration). In Drying of Solids, Editor. Mujumdar A.S, Elsevier Science, Amsterdam, Netherlands, pp. 21-51.
• Rastogi, N.K., Nayak, C.A. and Raghavarao, K.S.M. (2004). Influence of Osmotic pretreatment on rehydration characteristics of carrot. Journal of Food Engineering, 65: 287-292.
• Ravindra, M.R. and Chattopadhyay, (2000). Optimization of osmotic preconcentration and fluidized bed drying to produce dehydrated quick-cooking potato cubes, Journal of Food Engineering, 44: 5-11.
• Sereno, A.M., Hubinger, M.D., Comesana, J.F. and Correa, A. (2001). Prediction of water activity of osmotic solutions, Journal of Food Engineering, 49: 103-114.
• Soleimani, J. and Emam-Djomeh, Z. (2006). Effect of osmotic dehydration of carrots using a multicomponent solution on rehydration characteristics, In: IDS (2006). 15^th International Drying Symposium, Budapest, Hungary, pp. 841-846.
• Torreggiani, D., Forni, E., Maestrelli, A. and Quardi, F. (1999). Influence of Osmotic dehydration on texture and pectic composition of Kiwifruit slices, Drying Technology, 17(7-8): 1387-1397.
• Torringa, E., Esveld , E., Scheewe, I.,Van Den Berg, R. and Bartels, P.  (2001). Osmotic dehydration as a pre-treatment before combined microwave-hot-air drying of mushrooms. Journal of Food Engineering, 49: 185-191.
• Tregunno, N.B. and Goff, H.D. (1996). Osmodehydrofreezing of apples: structural and textural effects. Food Research International, 29: 471- 479.
• Tulley, l. (1996). Swell time for dehydrated vegetables. International Food Ingredients, 4: 23-27.  

مراجع

• Azarakhsh, N. (2004). An evaluation of osmotic dehydration effect on the qualitative properties of french fries. faculty of agriculture. university of Tehran [In Farsi].
• Tavakolipoor, H. (2001). Food drying Principles and methods. Aigh Publisher [In Farsi].
• Shahedi, M. and Kadivar, M. (1995). The fruits and vegetbles process and preservation princeples. Shahr-e Kord university publisher [In Farsi].
• Anonymous. (1995). Fruit and vegetable processing, ch-08, Fruit drying and dehydration technology. FAO.
• Bongirwar, D.R. and Sreenivasan, A. (1977). Studies on osmotic dehydration of Banana. Journal of Food Science and Technology.14:104-112.
• Behsnilian, D. and Walter, E.L.Spiess. (2006). Osmotic dehydration of fruits and Vegetable, IUFoST.
• Emam-djomeh, Z. (1998). Tranferent deau at de solute lors de la deshyration dun aliment model at de La Viand par immersion dans des solutions a plusiears Consti tuantss. These de doctoral Cleimont FD France.
• Emam-Djomeh, Z., Djelveh, G. and Gros, J.B. (2001). Osmotic dehydration of foods in a multicomponent solution, part Ι. Lowering of solute uptake in agar gels: Diffusion consideration, Lebensmittei-Wissenschaft Und-Technologie-Ingentaconnect, 34: 312-318.
• Ertekin, F.K. and Cakaloz, T. (1990). Osmotic dehydration of pears: II in fluence of osmotic on drying behavior and product quality. Journal of Food Processing and preservation, 20: 105-119.
• Singh H. (2001). Osmotic dehydration of carrot shreds for Gazraila Preparation. Journal of Food Science and Technology, 38(2): 152-154.
• Hatamipour, M.S. and Mowla, D. (2002). Shirinkage of carrots during drying in an inert medium fluidized bed. Journal of Food Engineering, 55: 247-252.  
• Krokida, M.K., Oreopoulu, V., Maroulis, Z.B. and Marinos-Kouris, D. (2001). Effect of Osmotic dehydration pretreatment on quality of French fries. Journal of Food Engineering, 4: 339-345.
• Lazarides, H.N. and Mavroudis, N.F. (1996). Kinetics of Osmotic dehydration of a highly shrinking vegetable tissue in a salt-free medium. Journal of Food Engineering, 30: 61-74.
• Lenart, A. (1996). Osmo-Convective drying of fruits and vegetabls: technology and application. Drying Technology, 14(2): 391-413.
• Nieto, A., Castro, M.A. and Alzamora, S.M. (2001). Kinetics of moisture transfer during air drying of blanched and/or osmotically dehydrated mango, Journal of Food Engineering, 50: 175-185.
• Raoult-Wack, A.L., Lenart, A. and Guilbert, S. (1992). Recent advances in dewatering through immersion in concentrated solutions (Osmotic Dehydration). In Drying of Solids, Editor. Mujumdar A.S, Elsevier Science, Amsterdam, Netherlands, pp. 21-51.
• Rastogi, N.K., Nayak, C.A. and Raghavarao, K.S.M. (2004). Influence of Osmotic pretreatment on rehydration characteristics of carrot. Journal of Food Engineering, 65: 287-292.
• Ravindra, M.R. and Chattopadhyay, (2000). Optimization of osmotic preconcentration and fluidized bed drying to produce dehydrated quick-cooking potato cubes, Journal of Food Engineering, 44: 5-11.
• Sereno, A.M., Hubinger, M.D., Comesana, J.F. and Correa, A. (2001). Prediction of water activity of osmotic solutions, Journal of Food Engineering, 49: 103-114.
• Soleimani, J. and Emam-Djomeh, Z. (2006). Effect of osmotic dehydration of carrots using a multicomponent solution on rehydration characteristics, In: IDS (2006). 15^th International Drying Symposium, Budapest, Hungary, pp. 841-846.
• Torreggiani, D., Forni, E., Maestrelli, A. and Quardi, F. (1999). Influence of Osmotic dehydration on texture and pectic composition of Kiwifruit slices, Drying Technology, 17(7-8): 1387-1397.
• Torringa, E., Esveld , E., Scheewe, I.,Van Den Berg, R. and Bartels, P.  (2001). Osmotic dehydration as a pre-treatment before combined microwave-hot-air drying of mushrooms. Journal of Food Engineering, 49: 185-191.
• Tregunno, N.B. and Goff, H.D. (1996). Osmodehydrofreezing of apples: structural and textural effects. Food Research International, 29: 471- 479.
• Tulley, l. (1996). Swell time for dehydrated vegetables. International Food Ingredients, 4: 23-27.