ترکمنان و اسرای ایرانی

پژوهش نامه تاریخ

مقاله 13، دوره 8، شماره 29، دی 1391، صفحه 1-20   

نوع مقاله: پژوهشی

چکیده

در طول تاریخ همواره نقاط آباد و معمور مورد حمله و تعدی اقوام صحرانشین و بیابانگرد بوده است. ایران زمین نیز از این قاعده مستثنی نبوده، چرا که همواره مورد حمله اقوام صحرانشین حاشه مرزهای خود بوده است. از جمله این حملات، ترکتازی­های ترکمنان در نواحی مرزی شمال و شمال شرقی بوده است.حملات آنان به نواحی مسکونی و اسیر بردن روستاییان ساکن در نواحی شمال و شمال شرقی ایران، از جمله مسائل اساسی طول عصر قاجاریه برای ایرانیان حوزۀ خراسان وبه ویژه حکومت مرکزی ایران بوده است؛ مسأله‌ای که دامنۀ تأثیر آن تا سال‌های اولیۀ دوران مشروطیت هم کشیده شد. هدف این تحقیق، بررسی علل و عوامل پدیداری این مسأله و چگونگی وقوع آن و سیاست حکومت قاجاریه در قبال تهاجمات ترکمنان بوده ‌است. در این مقاله، با ابتناء بر روش تاریخی، نحوه اسیر بردن ترکمنان و سرنوشت اسرا و فعالیت­های نظامی و سیاسی حکومت قاجار در جهت حل مسأله اسرا مورد نقد و بررسی قرار گرفت. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که مخاصمات، ریشه در سیاست‌های خشونت بار حکومت قاجاریه و کینه­توزی مهاجمان ترکمن داشته است. اگرچه انعقاد قرارداد آخال به سال 1299هـ.ق/ 1881م. و الحاق قسمت­هایی از سرزمین­های ترکمن نشین به قلمرو روسیه، از میزان حملات ترکمنان کاست، اما خصومت‌ها ریشه کن نشد و حملات ترکمنان کماکان ادامه پیدا کرد.

کلیدواژه‌ها

ایران؛ قاجاریه؛ ترکمنان؛ اسرای ایرانی