بررسی بازتاب برخی از وقایع تاریخی و اجتماعی در موسیقی مقامی قوچان

پژوهش نامه تاریخ

مقاله 16، دوره 8، شماره 29، دی 1391، صفحه 1-26   

نوع مقاله: پژوهشی

چکیده

هنر موسیقی که به جرات می­توان آن را یکی ار شاخص­ترین شناسه­های فرهنگی مردمان یک منطقه معرفی کرد در قوچان جایگاهی بزرگ و ریشه­ای سترگ دارد این سرزمین که در درازنای تاریخ محل حضور و عبور اقوام و طوایف گوناگونی از قبیل تات­ها، کردها، ترک­ها و ترکمن­ها بوده یکی از غنی­ترین مناطق موسیقیایی ایران زمین شمرده می­شود. این موسیقی برآیند همزیستی مسالمت­آمیز اقوام مختلف ساکن در مناطق شمال شرقی ایران بوده و امروزه تحت عنوان «موسیقی مقامی شمال خراسان» آوازه دارد. با بررسی ابعاد مختلف این هنر اصیل می­توان گوشه­های ناشناخته­ی زندگانی مردم این منطقه را- که از نظر منابع مکتوب به ویژه در زمینه­های تمدنی و فرهنگی بسیار کم بضاعت است- روشن ساخت. علاوه بر این، مطالعه و تحقیق در موسیقی مقامی قوچان می­تواند راهگشای مطالعات مختلف تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و مردم­شناسی باشد. یکی از  جنبه­های این مطالعه و تحقیق، بررسی بازتاب تاریخ در نواها و آهنگ­های مختلف موسیقی محلی قوچان است که موضوع مورد توجه در مقاله­ی حاضر است. در این نوشتار تلاش می­شود تا برخی زمینه­های تاریخی، سیاسی و اجتماعی و در مجموع فلسفه­ی پیدایی بعضی از مقام­ها و آهنگ­های موسیقی مقامی قوچان از قبیل: گرایلی، درگز، الله مزاره، رشید خان، لی یاری، شجاع­الدوله (سر کار جان)، پری جان، مرجان دختر کرد، سردار عوض خان و... مورد توجه قرار گیرد. روش تحقیق در این نوشتار بر مبنای روش کتابخانه­ای و نیز تحقیقات میدانی و استفاده از تاریخ شفاهی می­باشد.   

کلیدواژه‌ها

قوچان؛ هنر؛ تاریخ؛ موسیقی مقامی؛ آهنگ‌ها و نواها