بررسی زندگی و قیام یحیی بن زید علوی در خراسان در سال 125 هـق. (انگیزه‌های قیام او و تناقضات منابع در روایت آن)

پژوهش نامه تاریخ

مقاله 7، دوره 6، شماره 23، تیر 1390، صفحه 1-32   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

محمدرضا غضنفری کفشگر

استادیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت

چکیده

یکی از مهم‌ترین قیام‌های خونین در دوره پایانی حکومت امویان در خراسان، قیام یحیی بن زید علوی بود. وی که در قیام پدرش حضوری فعال داشته، بعد از شهادت پدر راهی شهرهای عراق و خراسان شد و به مدت سه سال با کوششی خستگی‌ناپذیر در صدد بیداری مردم آن سامان و تشویق آنان به رهایی از ستم امویان بر آمد و آنان را به دعوتی فرا خواند که بعدها به مکتب زیدیه شهره یافت. دعوت یحیی تجلّی همان اهداف و انگیزه‌های قیام پدرش و گرفتن انتقام خون به ناحق ریخته او بود.
از آنجا که بیشتر مورخان ضمن ابراز نظرات متفاوت و بیان روایات گوناگون خواسته یا ناخواسته سعی در تشکیک انگیزه‌ها و اهداف قیام یحیی بن زید داشته و او را شخصیتی نافرمان و آشوبگر نمایانده که با تمرد و سرکشی دست به آشوب زده و حتی بیت المال برخی شهرها را غارت کرده و بدین سان قتل او را مجاز جلوه داده‌اند، نویسنده مقاله را بر آن داشت تا با دقت بیشتر به مقایسه روایات منابع مذکور پرداخته و لا به لای مطالب برخی منابع به حقایق انکارناپذیری دست یابد. پس با چنین رویکردی می‌توان هدف از این تحقیق را بازخوانی روایات مختلف درباره قیام مذکور، بررسی و تحلیل آن‌ها، نمایاندن تناقضات و مقایسه نظرات راویان و ذکر اهداف و انگیزه‌های قیام یحیی بن زید بیان کرد. 

کلیدواژه‌ها

یحیی؛ قیام؛ امویان؛ خراسان.