توسعه طلبی امپراتوری روسیه در منطقه خلیج فارس و مواضع امپراتوری عثمانی در مقابل آن

پژوهش نامه تاریخ

مقاله 3، دوره 5، شماره 20، مهر 1389، صفحه 1-21   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

لقمان دهقان نیری¹؛ عباس عاشوری نژاد²

¹دانشیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان

²دانشجوی دکترای تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد

چکیده

امپراتوری روسیه از حدود نیمه دوم قرن ۱۹م/۱۳هـ. ق و به خصوص ربع پایانی این قرن کوشید تا با تسلط نسبی بر شاه و دربار ایران، راه ورود و حضور خود را در خلیج فارس هموار نماید و آرزوهای دور و دراز خود را که همانا تسلط بر خلیج فارس بود، تحقق بخشد. در این راستا، امپراتوری مذکور به طور موقت به موفقیت‌های قابل ملاحظه‌ای دست یافت.
این اقدامات روس‌ها در شـرایطی رخ می‌داد که امپـراتوری عثمانی نیـز در همین برهه زمانی برای جبـران ناکامی‌هایش در اروپا و ماندن در جمع قدرت‌های بین المللی به شدت می‌کوشیدند تا قدرت درخشانِ گذشته خویش را در منطقه خلیج فارس احیا نماید.
بدین ترتیب توسعه طلبی‌های روسیه و عثمانی لاجرم به رویارویی این دو امپراتوری بزرگ در کرانه‌ها و پس کرانه‌های خلیج فارس منجر گردید که پس از فراز و نشیب‌های فراوان به دلایل سیاست انگلستان در حمایت از عثمانی، افزایش استحکامات عثمانی‌ها در بصره، اتحاد آلمان – عثمانی و در ‌‌نهایت انعقاد قرارداد ۱۹۰۷م/۱۳۲۵هـ. ق به ناکامی کامل روس‌ها در تحقق اهدافشان در منطقه خلیج فارس انجامید. 

کلیدواژه‌ها

روسیه؛ عثمانی؛ خلیج فارس؛ بصره؛ بوشهر