امیر علیشیر نوایی و نقش سیاسی و فرهنگی او در عصر تیموری

پژوهش نامه تاریخ

مقاله 4، دوره 5، شماره 20، مهر 1389، صفحه 1-26   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

امیر تیمور رفیعی¹؛ احترام اسفینی فراهانی²

¹استادیار گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی واحد محلات

²کارشناس ارشد تاریخ دانشگاه آزاد محلات

چکیده

امیر نظام الدین علیشیر فرزند امیر کیچکنه بهادر در (۸۴۴ هـ. ق) هرات در یک خانواده ترک زبان چشم به جهان گشود. وی در خراسان (۸۵۴ هـ. ق) مدتی در خدمت ابوالقاسم بابر فرمانروای هرات بود و در همین زمان به علت وابستگی که از دوران نوجوانی با سلطان حسین بایقرای تیموری داشت. هر دو در یک مکتب درس می‌خواندند. پس ازمرگ ابوالقاسم بابر او در مشهد به کسب علم و کمالات پرداخت و سلطان حسین بایقرا برای کسب قدرت به مرو رفت.
امیر علیشیر در زمان ابوسعید تیموری به سمرقند رفت، و در مدرسه خواجه فضل الله ابوالیثی به تحصیل علوم مشغول شد. پس از اینکه تا زمانی که سلطان حسین بایقرا قدرت را به دست گرفت (۸۷۳ هـ. ق) امیرعلیشیر در هرات به او پیوست و از‌‌ همان آغاز حکومت وی از جمله مهم‌ترین امیران و مشاوران وی شد. چندی مقام مهم «محافظت مهر بزرگ همایون» را بر عهده داشت، و سپس به «منصب امارت عالی مراتب دیوان اعلی»، که از مهم‌ترین مقامات در دستگاه تیموری بود منصوب گردید. او نقش بسیار مهمی در ثبات سیاسی و فرهنگی دوران حکومت سلطان حسین بایقرا داشت و همچنین مقام شامخی در تاریخ و در ادبیات ایران و در اعتلای شعر و ادب و هنر هرات در قرن نهم داشته است. با پیوند سیاست و ادبیات در راه اعتلا و پیشبرد فرهنگ و زبان ترکی نقش به سزایی در تاریخ زبان ترک ایفا کرد. 

کلیدواژه‌ها

ابوالقاسم بابر؛ امیر علیشیرنوایی (فانی)؛ حسین میرزا بایقرا؛ دیوان اعلی؛ هرات