اخلاق پژوهش در آموزش عالی: ویژگی های فردی و مسئولیت های حرفه ای پژوهشگران

دانش شناسی

مقاله 7، دوره 5، شماره 19، اسفند 1391، صفحه 79-97   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

علیرضا مطلبی فرد^{* 1}؛ حمیدرضا آراسته²؛ هدیه محبت³؛ مهدی دستا⁴

¹پژوهشگر مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی دانشگاه تربیت معلم تهران

²گروه مدیریت آموزشی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تربیت معلم تهران

³دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی دانشگاه آزاد، واحد علوم تحقیقات

⁴عضو پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی

چکیده

هدف: هدف این پژوهش بررسی اخلاق پژوهش با تمرکز بر ویژگی های فردی و مسئولیت­های حرفه­ای پژوهشگران دانشگاه های دولتی شهر تهران است.
روش پژوهش : روشپژوهش حاضر تحلیل محتوا است و اطلاعات لازم  از طریق مصاحبه­های نیمه ساختار یافته گردآوری شد. جامعه پژوهشی شامل استادان و دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه های دولتی شهر تهران بود که از  میان آنها در نهایت 37 نفر از طریق روش نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی به عنوان اطلاع رسان انتخاب گردیدند. برای تحلیل داده­های بدست آمده از مصاحبه­ها از تحلیل محتوای و سه فرایند پیاده سازی، کدگذاری باز و کدگذاری محوری استفاده شد.
یافته ها: نتایج بدست آمده از مصاحبه­ها نشان داد که می­توان مسئولیت های اخلاقی پژوهشگران را به دو دسته ویژگی های فردی و مسئولیت های حرفه­ای تقسیم کرد. ویژگی های فردی شامل تعهد، صداقت، انگیزش، پشتکار و صبوری، روحیه همکاری و کار گروهی در پژوهش است.  مسئولیت های حرفه ای  پژوهشگران شامل مسئولیت در برابر جامعه، حامیان، همکاران، آزمودنی ها، موضوع پژوهش،  محققان دیگر، جمع آوری و تحلیل داده ها و  انتشار  یافته ها است.
نتیجه گیری: به طور کلی می­توان گفت بهبود وضعیت رعایت اخلاق پژوهشی در میان جامعه علمی نیازمند توجه به زیرساخت های لازم و کیفیت در پژوهش می باشد

کلیدواژه‌ها

اخلاق پژوهشی؛ اخلاق فردی؛ ویژگی های فردی؛ مسئولیت های حرفه ای؛ آموزش عالی

مراجع

اسلامی، سید حسن(1389). مسئله ارجاع به معاصران در اخلاق پژوهش. راهبرد فرهنگ، 2 (8-9)، 021-38.

اسلامی، سید حسن(1390)، درامدی به فلسفه اخلاق پژوهش و مسائل آن، نوشته شده دراخلاق پژوهش و نگارش. نرگس خالقی. تهران: نشرکتابدار، 15-31.

افشار، لیلا؛ نعمتی، علی(1389). حریم خصوصی در پژوهش­های معطوف به انسان بر مبنای آموزه­های اسلامی. راهبرد فرهنگ، 2(8-9)، 60-74.

باقری، علیرضا(1384). ملاحضات اخلاقی همکاری بین المللی در زمینه تحقیقات پزشکی. مجله دیابت و لیپید ایران، ویژه نامه، 4، 59-70.

بحرینی، نسرین(1389). اخلاق در پژوهش به منزله یک دانش. راهبرد فرهنگ، 2(8-9)، 39-57.

تابعی، ضیاالدین؛ محمودیان، فرزاد(1386). اخلاق در پژوهشگری. اخلاق در علوم و فناوری، 2(1 – 2)، 49 - 56.

رضائیان، محسن(1388). اخلاق انتشار. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، 8 (4) 251- 252.

رضائی، فرزین؛ آخوند زاده، شاهین(1386). جنبه های اخلاقی تحقیقات روانپزشکی. اخلاق در علوم و فناوری، 2(1 – 2) 79 - 85.

زاهد پاشا، یداله؛ حسنجانی روشن، محمد رضا؛ ریاحی، حمیدرضا(1382). میزان رعایت اخلاق پزشکی در پایان نامه­ها و کارآزمایی های بالینی در دانشگاه علوم پزشکی بابل. مجله دانشگاه علوم پزشکی بابل، 5(3)، 45 - 51.

خالقی، نرگس(1387). اخلاق پژوهش در حوزه علوم اجتماعی. اخلاق در علوم و فناوری، 3( 1-2) 83 - 93.

شروانی،  امین(1382). اخلاق پژوهشی چالش انتشار مقالات. پژوهش در علوم پزشکی، 6 (4)، 284- 286.

شعبانی، امیر(1386). رعایت اخلاق در نگارش مقالات علمی. مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، 13(2) 87 - 88.

طالعی، عبدالحسین؛ سیامک، مرضیه(1390). اخلاق حرفه ای در کار گروهی علمی: پیشینه، ضرورت ها، فایده ها، نوشته شده دراخلاق پژوهش و نگارش. نرگس خالقی، تهران: نشرکتابدار، 75-102.

قراملکی، احد فرامرز(1389). اخلاق داوری علمی. راهبرد فرهنگ، 2 (8-9) 8-18.

قدران قراملکی، محمد حسن(1389). منشور اخلاقی پژوهش استوار بر ارزش های اسلامی. راهبرد فرهنگ، 2 (8-9)، 75-90.

لاریجانی، باقر؛ زاهدی، فرزانه(1385). نظری بر کمیته اخلاق در پژوهش در جهان و ایران. مجله دیابت و لیپید ایران، 5 (4)، 281 - 297.

لشگربلوکی، مجتبی(1387). چارچوب تدوین ارزش ها و اخلاق حرفه­ای پژوهش های علمی و فناوری. اخلاق در علم و فناوری، 3 (1-2). 1-10.

کریمی، رضا(1389)، اخلاق در انتشار یافته های علمی. فصلنامه کتاب، 21(2)، 6-21.

مبشر، مینا؛ موسوی، فاطمه؛ نخعی، نوذر؛ شیبانی، وحید(1385). بررسی رعایت اصول اخلاقی در پژوهش بر حیوانات آزمایشگاهی به روش کیفی، اخلاق در علوم و فناوری. ویژه نامه اخلاق در پزشکی، پیوست شماره 1، 49 - 61.

متقی دادگر، امیر؛ احمدلو، علی(1390). اخلاق پژوهشگری در علوم اجتماعی و انسانی، نوشته شده دراخلاق پژوهش و نگارش. نرگس خالقی، تهران: نشرکتابدار، 33-54.

مطلبی فرد، علیرضا؛ آراسته، حمیدرضاغ خنجرخانی، مروارید؛ صفائی موحد، سعید(1390). شناسایی نشانگرهای یک استاد خوب از دیدگاه دانشجویان کارشناسی ارشد: یک مطالعه کیفی. مطالعات برنامه درسی آموزش عالی،  2(4)، 60-83.

منصوریان، یزدان(1390). اخلاق داوری در ارزیابی آثار علمی، نوشته شده دراخلاق پژوهش و نگارش. نرگس خالقی، تهران: نشرکتابدار، 135-154.

Artino. R. A; Brown. J. S(2009). Ethic in Educational Research: a Cooperative Analysis of Graduate Student and Faculty Beliefs. College Student Journal, 43( 2) , 599-616.

British Columbia institute of Technology (2007). Research Ethics for Human Subjects, VP Research and International. http://www.bcit.ca/files/appliedresearch/pdf/procedures_reb.pdf.

Edwards. R;  Mauthner. M(2002). Ethic in Qualitative Research. Sage Publication: London.

James. N;  Busher. H. (2007).  Ethical Issues in Online Educational Research: Protecting Privacy, Establishing Authenticity in Email Interviewing. International Journal of Research and Method in Education, 30( 1), 101-113.

Kock, N., ; Davison,  R.(2003). Dealing With Plagiarism in the Information Systems Research Community: a Look at Factors that Drive Plagiarism and Ways to Address them. MIS Quarterly. Retrieved from, http://www. highbeam.Com /doc/1G1-111896849.html.

Langlais. P. J(2006). Ethics for the Next Generation. Chronicle of higher education.

Macfarlane. B.; Soitoh. Y. (2008). Research Ethic in Japanese Higher Education: Faculty Attitudes and Cultural Mediation, Springer Science, DOI 10.1007/s10805-008-9065-9.

Martinson. B. C.; Anderson. M. S;. Devries. R. (2005). Scientists Behaving Badly. Journal of Educaion for Business, 435,  737-738.

Sales. B. D.; Falkoman. S. (2000). Ethics in Rresearch with Human Participants. Washington, DC: American Psychological Association.

Scottish Educational Research Association(2005). Scottish Educational Research Association Ethical Guidelines for Educational Research. ISBN 0 906546 04 4.

Sheikh. A(2000). Publication Ethics and the Research Assessment Exercise: Reflection on the Ttroubled Question of Authorship. Journal of Medical Ethics, 26( 6), 422-427.

Sleem. H.; Abdelhai. R,;Abdelhai A.; Abdallat I.; Al-Naif, M.; Mansourgabr H.; Kehil. E. Ben Sadiq, B.; Yousri. R, Elsayed, D.; Sulaiman, S.; Silverman, H. (2010). Development of an Accessible Self-Assessment Tool for Research Ethics Committees in Developing Countries. Journal of Empirical Research on Human Research Ethics, DOI: 10.1525/jer.2010.5.3.85, pp. 85-99.

University of Minnesota Center for Bioethical(2003). A Guide to Research Ethic, http://www.lib.uconn.edu/DoddCenter/ASC/dodphot1.htm.

Vallance. J. R. (2004).Formation in Rresearch Ethics: Developing a Teaching Approach for the Social Sciences. Formation in Research Ethics. AARE Conference, the University of Melbourne, 30 Nov-2 Dec. 2004.

Wadman. M. (2005). One in Three Scientists Confesses to Having Sinned, Nature, 435,  718-719.

Williams. R. L.; Willging. C. E.; Quintero. G, Kalisbman S.;  Sussman, A. L.; Freeman. W. L. (2010). Ethics of Health Research in Communities Perspectives from the Southwestern United States.  Annals of Family Medicine, 8( 5),  432-440.

Zhang. Y. ; Moore. K. E. (2005). A Class Demonstration Using Deception to Promote Student Involvement with Research Ethics, College Teaching, Proguest Education Journals. 53( 4),  155- 158.