جغرافیای عصر باستان و تأثیر آن بر جغرافی دانان مسلمان

پژوهش نامه تاریخ

مقاله 1، دوره 4، شماره 15، دی 1388، صفحه 1-32   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

امیر اکبری¹؛ محمود بختیاری شهری²

¹استادیار گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی بجنورد

²پژوهشگاه میراث فرهنگی صنایع دستی وگردشگری منطقه شمال شرق کشور

چکیده

پیشینه دانش جغرافیایی مردمان عهد باستان به پیدایی نخستین تمدنهای بشری می‌رسد. در میان جغرافی دانان عهد قدیم یونانیان اطلاعات گسترده‌ای در علم جغرافیا ارائه دادند. بطلمیوس پیش از دیگر جغرافیدانان عهد باستان توانست در دوره‌های بعد از خود تأثیر بگذارد. به دنبال آشنایی مسلمانان با جغرافیا گرایش و تأثیر پذیری آنان از نگرشهای جغرافیایی بطلمیوس بیشتر گردید. بسیاری از جغرافی دانان اسلامی از وی پیروی یا به اصلاح نظرات وی پرداختند. المجسطی کتاب بطلمیوس، توسط مسلمانان چندین بار ترجمه گردید و دیدگاههای وی در باب جغرافیا مورد نقد قرار گرفت. در این میان، یعقوبی بیش از دیگران به ذکر توصیفات برخی از کتابهای بطلمیوس پرداخته است که بدان اشاره رفته است. جدا از بطلمیوس، مفهوم تقسیم جغرافیای هفت اقلیم در نظر ایرانیان باستان، از قرن دوم هجری در نظر جغرافی دانان مسلمان تأثیر داشته است و بیشتر آنان از روش هفت اقلیم ایرانی تبعیت کردند. اقلیم شناسی ایرانی در بررسی شناخت جغرافیایی عصر ساسانی نمود چشمگیر دارد و تأثیر آن از این جهت بر جغرافی دانان اسلامی بسیار بوده است.

کلیدواژه‌ها

جغرافیای باستان؛ جغرافی دانان مسلمان؛ بطلمیوس؛ المجسطی؛ یعقوبی؛ هفت اقلیم