گسترش گفتمان انتقادی در عصر ناصری و پیامد های حاصل از آن

پژوهش نامه تاریخ

مقاله 4، دوره 3، شماره 9، دی 1387، صفحه 1-22   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

زهرا علیزاده بیرجندی¹؛ محمد امیر شیخ نوری²

¹دانشجوی دکتری تاریخ ایران - دانشگاه الزهرا (س)

²دانشیار گروه تاریخ دانشگاه الزهرا (س)

چکیده

فرآیند مدرن سازی و اصلاحات تجددگرایانه در دوره‌ی ناصری، جنبه‌های گوناگون حیات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، و فرهنگی جامعه‌ی آن روز را در بر گرفت. اساسی ترین عنصری که در فرآیند مدرن سازی در این دوران مؤثر واقع شد، عنصر نقد و اندیشه‌ی انتقادی است. در مقاله حاضر، ضمن بررسی جایگاه‌های ظهور گفتمان انتقادی، ویژگی‌های این گفتمان و نتایج حاصل از رواج آن ارزیابی و نشان داده شده است. که علی‌رغم تنوع کانون های ظهور این گفتمان، وجوه اشتراکی چون نگرش نقادانه، آگاهی بخشی، ناخرسندی از وضع موجود و تأکید بر ضرورت اصلاحات را می‌توان در همۀ آنها مشاهده کرد. ضرورتی که هیأت حاکمۀ آن عصر را به انجام اصلاحات تجددگرایانه وادار ساخت.

کلیدواژه‌ها

قاجار؛ دوره ناصری؛ اصلاحات؛ تجدد؛ گفتمان انتقادی