بررسی تغییرات بیوشیمیایی سرم خون گوسفندان در آلودگی به نماتودهای دستگاه گوارش

آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی

مقاله 4، دوره 6، 4 (24) زمستان، اسفند 1391، صفحه 1697-1701   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

احمد نعمت الهی^{* 1}؛ رضی اله جعفری²

¹دانشگاه تبریز، دانشیار دانشکده دامپزشکی، گروه پاتوبیولوژی، تبریز، ایران

²دانشگاه تبریز، استادیار دانشکده دامپزشکی، گروه علوم درمانگاهی، تبریز، ایران

چکیده

جهت بررسی تغییرات بیوشیمیایی سرم خون در حیوانات مبتلا به نماتودهای دستگاه گوارش، فاکتورهای بیوشیمیایی سرم از قبیل کلسیم، فسفر، منیزیم، فسفاتاز قلیایی، پروتئین تام، آلبومین، آلفاگلوبولین، بتا گلوبولین و گاماگلوبولین اندازه­گیری شد و با سرم خون حیوانات شاهد مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج از لحاظ آماری با استفاده از آزمون آنالیز واریانس یک طرفه و آزمون تعقیبی دانکن مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصله نشان داد که میزان کلسیم و فسفر سرم اختلاف آماری معنی­داری (05/0>p) بین دو گروه مورد مطالعه دارد. مقدار پروتئین تام و آلبومین سرم نیز در مقایسه با گروه شاهد کاهش معنی­داری نشان داد (05/0>p). میزان آلفاگلوبولین­سرم افزایش معنی­داری در مقایسه با گروه شاهد داشت (005/0>p). نتیجه مطالعه نشان داد که آلودگی گوسفندان به نماتودهای دستگاه گوارش باعث تغییرات مشخصی در پارامترهای سرم خون می­گردد.

کلیدواژه‌ها

تغییرات بیوشیمیایی سرم؛ گوسفند؛ نماتودهای دستگاه گوارش

اصل مقاله

مقدمه

 

     کرم­های موجود در دستگاه گوارش نشخوارکنندگان باعث بی­اشتهایی حیوان شده و موجب می­شوند که حیوان از غذای موجود کمتر مصرف کند. مقداری از خون و پروتئین­های خون حیوان بر اثر خونخواری توسط انگل وخونریزی در دستگاه گوارش به هدر می­روند. متابولیسم پروتئین در حیوان مختل شده و ازت اسیدهای آمینه از ماهیچه و احتمالاً پوست به کبد و روده منتقل می­شود و میزان آن برای تهیه گوشت، پشم و شیرحیوان کاهش می­یابد. میزان جذب مواد معدنی و ترشح برخی آنزیم­ها نیز در حیوانات مبتلا کاهش می­یابد. در اثر آلودگی به نماتودها اسهال وجود دارد و مجموعه این عوامل موجب کاهش وزن، ‌پشم و تولید شیر می­شوند. کاهش رشد اسکلت بندی که بر اثر کاهش اخذ مواد معدنی صورت می­گیرد، بر رشد حیوان تاثیر می­گذارد زیرا، حجم اسکلت­بندی نهایتاً تعیین کننده ظرفیت حیوان در حال رشد برای تولید ماهیچه است (Eslami,1998).

گزارشات متعددی از میزان آلودگی به کرم­های فوق در دستگاه گوارشی نشخوارکنندگان کوچک در ایران وجود دارد که به عنوان مثال می­توان به بررسی­های Eslam و همکاران (Eslam, et al.,2003)، بررسی­های انجام یافته در ارومیه (Naem and Sargezy, 1998)، خوزستان (Gholamian, 1993)، تبریز (Jamali, 1993; Fallah, 1998) و سمنان (Sharifi, 1994) اشاره کرد. آلودگی به این انگل از 49 درصد گوسفندان، 8/40 درصد بزان، 8/0 درصد گوسفندان وحشی و 22 درصد شتران گزارش شده است (Eslami, 1998). تاکنون آلودگی گوسفند به نماتودهای دستگاه گوارش و تغییرات کلینیکال پاتولوژی ناشی از آن در چند مطالعه مورد بررسی قرار گرفته است. Dargie  و همکاران در سال 1975،Abotte  و همکاران در سال 1984 و Scott  و همکاران در سال 1992 پاتوفیزیولوژی همونکوزیس را مورد بررسی قرار دادند (Abbotte et al., 1984; Dargie and Allonby, 1975; Scott et al., 1981)). در بررسی Misra و همکاران در سال 1972 وRobert  در سال 1981 مراحل رشد این انگل­ها و تغییرات ناشی از آن مطالعه شد (Misra and Ruprah, 1972; Rober and Swan, 1981) ). بررسی حاضر به منظور مطالعه تغییرات بیوشیمیایی سرم در اثر آلودگی گوسفند به نماتودهای دستگاه گوارش انجام پذیرفت.

مواد و روش­ها

    برای انجام این مطالعه با مراجعات مکرر به کشتارگاه صنعتی تبریز و شهرهای اطراف، نمونه­های مدفوع از گوسفندان همراه با نمونه­های خون همان گوسفندان تهیه می­شد. از نمونه­های خون بعد از انعقاد و سانتریفوژ سرم جدا گردیده و تا زمان انجام آزمایشات بیوشیمیایی در 20- درجه سانتی­گراد نگه­داری می­شد. در آزمایشگاه انگل شناسی با آزمایش کلیتون- لین (Clayton-Lane) تعداد تخم در گرم مدفوع (Egg Per Gram=EPG) گوسفندان تعیین گردید و گوسفندان آلوده با EPG بالای 100  به عنوان گوسفندان آلوده به کرم­های دستگاه گوارش تلقی شده و سرم خون آنها با استفاده از دستگاه اتوآنالیزر اپندرف مورد آزمایش قرار گرفت. کلسیم به روش کرزول فتالئین، منیزیم با استفاده از ماده رنگی تیتان یلو (Titan Yellow)، فسفر با روش مولیبدات، فسفاتاز قلیایی با استفاده از سوبسترای پارانیتروفنیل فسفات، توتال پروتئین با استفاده از روش بیوره و اجزای پروتئین­های سرم خون شامل آلبومین، آلفاگلوبولین­ها، بتاگلوبولین­ها و گاماگلوبین­ها با استفاده از روش الکتروفورز استات سلولز با دستگاه الکتروفورز و دانسیتومتر ساخت کمپانی LRE Mediazintechnik اندازه­گیری شد. همچنین در این آزمایش تعداد 20 نمونه سرم حیوانات غیرآلوده به کرم­های دستگاه گوارش نیز از لحاظ فاکتورهای بیوشیمیایی ذکر شده به عنوان شاهد مورد بررسی قرار گرفت. بعد از به­دست آوردن پارامترهای مورد نظر برای مقایسه آنها از آزمون آماری آنالیز واریانس یک طرفه و آزمون تعقیبی دانکن استفاده شد. ضمناً نرم افزار آماری مورد استفاده SPSS 16 بود.

یافته­ها

     از لحاظ میزان کلسیم و فسفر خون اختلاف آماری معنی­داری بین دو گروه بیمار و شاهد وجود داشت (05/0>p).اختلاف آماری معنی­داری  از لحاظ منیزیم و میزان فعالیت آنزیم فسفاتاز قلیایی (ALP) سرم بین دو گروه تحت مطالعه مشاهده نگردید. مقدار پروتئین تام و آلبومین سرم در گوسفندان آلوده کاهش معنی­داری در مقایسه با گروه شاهد نشان دادند (05/0>p). میزان آلفا گلوبولین­ها در گوسفندان بیمار افزایش معنی­داری در مقایسه با گروه شاهد نشان داد  (005/0>p). میزان بتا گلوبولین­ها و گاما گلوبولین­ها، بین گروه شاهد و آلوده اختلاف معنی­داری نشان نداد. میانگین فراسنجه­های بیوشیمیایی  خون در جدول 1 ارائه شده است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 1- مقایسه تغییرات بیوشیمیایی سرم در بین گوسفندان آلوده و شاهدSD)± (mean

گروه­ها فراسنجه	شاهد	آلوده
کلسیم mg/dl	34/0±51/10	*88/0± 48/7
فسفر mg/dl	15/0 ±22/4	*85/0± 3/7
منیزیم mg/dl	46/1±21/2	20/0± 56/2
فسفاتاز قلیاییU/L	06/17±140	56/23± 150
پروتئین تام g/dl	66/0± 00/6	*8/0± 3/4
آلبومین g/dl	24/± 45/3	*01/0± 4/2
آلفا گلوبولین g/dl	01/0±34/0	*60/0± 46/0
بتا گلوبولین g/dl	40/0± 57/0	07/0± 74/0
گاما گلوبولین g/dl	03/± 54/1	09/± 34/1

* : اختلاف معنی­دار (05/0>p).

 

 

بحث و نتیجه­گیری

    در این بررسی تغییرات بیوشیمیایی سرم خون در حیوانات مبتلا به نماتودهای دستگاه گوارش، از قبیل کلسیم، فسفر، منیزیم، فسفاتاز قلیایی، پروتئین تام، آلبومین، آلفاگلوبولین، بتا گلوبولین، گاماگلوبولین اندازه­گیری شد و با سرم خون حیوانات شاهد مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که میزان کلسیم و فسفر خون اختلاف معنی­داری بین دو گروه بیمار و شاهد دارد (05/0>p). مقدار پروتئین تام و آلبومین سرم در گروه بیمار کاهش معنی­داری در مقایسه با گروه شاهد نشان دادند (05/0>p). در این بررسی مشخص گردید که میزان کلسیم خون در اثر آلودگی به نماتودهای دستگاه گوارش دچار افت شده و اختلاف معنی­داری بین دو گروه تیمار و شاهد نشان داد (05/0>p)این نتیجه قبلاً در مشاهدات اسلامی و همکاران (2006) نیز تاکید شده بود (2). نتایج این بررسی نشان داد که در نتیجه آلودگی به نماتودهای دستگاه گوارش هیپوپروتئینمی و هیپوآلبینمی رخ می­دهد. اصولاً در آلودگی به نماتودهای دستگاه گوارش چون پرولیفراسیون یاخته­های اپی­تلیال در لوله گوارش ایجاد می­شود و یاخته­های نابالغ و فاقد کارکرد طبیعی به وجود می­آیند که اتصال میان آنان کامل نیست و جای یاخته­های اسیدساز کامل را می­گیرند، در نتیجه ماکرومولکول­ها از جمله پروتئین­ها از راه مخاط وارد شیردان و روده شده و بخشی از پروتئین­ها نیز خارج می­شوند. ورود پروتئین­ها به داخل روده سبب کاهش پروتئین­های خون بویژه آلبومین می­شود. مشاهدات Blackburn و همکاران در سال 1992 حاکی از آن­ست که میزان پروتئین تام سرم در گوسفندان آلوده به همونکوس کنتورتوس کاهش می­یابد و شدت این کاهش با میزان آلودگی رابطه مستقیمی دارد به طوری­که، در روز 37 بعد از آلودگی این میزان در گروه شاهد 1/6 گرم در دسی­لیتر ولی در گروه آلوده 05/5 گرم در دسی­لیتر بود (Blacburn et al., 1992).Abbote  و همکاران در سال 1984 اعلام نمودند که در اثر آلودگی به همونکوس میزان پروتئین تام سرم در طول آزمایش به میزان کمی کاهش می­یابد (Abbotte et al.,1984)). این مشاهدات با گزارشAllonby  در سال 1973 مبنی بر این­که در همونکوزیس میزان پروتئین تام سرم به شدت دچار افت می­شود، همخوانی دارد ولی شدت افت پروتئین سرم مشاهده شده در این بررسی در مقایسه با گزارش مذکور کمتر می­باشد (Allonby,1973). در مقایسه میزان گلوبولین­های سرم خون، آلفاگلوبولین­ها افزایش معنی­داری را در مقایسه با گروه شاهد نشان دادند. آلفا گلوبولین­ها از پروتئین­های مثبت فاز حاد می­باشند و در عفونت­ها و استرس­ها میزان آنها افزایش می­یابد. مقایسه میزان بتا و گاما گلوبولین­ها در طول بررسی بین گوسفندان شاهد و آلوده تفاوت معنی­داری نشان نداد. با توجه به اینکه نحوه تغذیه و جیره­های غذایی مناسب  می­تواند تغییرات گلوبولین­های خون را تحت الشعاع قرار دهد، می­توان این عدم تغییر را به مدیریت تغذیه نسبت داد. اما با توجه به اینکه در آلودگی به نماتودهای دستگاه گوارش مانند هر آلودگی انگلی دیگر ائوزینوفیلی رخ می­دهد، قاعدتاً باید ایمنوگلوبولین E افزایش می­یافت. ولی چون با آزمایش الکتروفورز استات سلولز، امکان تشخیص ایمنوگلوبولین E وجود ندارد و این ایمنوگلوبولین در داخل باند گاماگلوبولین قرار می­گیرد، این امکان وجود نداشت که به طور مجزا از بقیه گاماگلوبولین­ها اندازه­گیری شود.

در مجموع این مطالعه نشان داد که آلودگی به نماتودهای دستگاه گوارش باعث تغییرات عمده در میزان کلسیم، فسفر، پروتئین تام سرم، آلبومین سرم و آلفاگلوبولین­ها شده و در برنامه­های درمان حیواناتی که در معرض آلودگی به نماتودهای دستگاه گوارش قرار می­گیرند نکات فوق بایستی در نظر گرفته شوند. 

مراجع

• Abbotte, E., Parkins, J. and Holmes, P. (1984). Studies on the pathophysiology of chronic ovine haemonchosis in Merino and Scottish blackface lambs. Parasitology, 89:585-596.
• Allonby, E.W. (1973). Studies on Haemonchus contortus infection in Merino sheep. Ph.D thesis. University of Glascow. pp. 85-96.
• Blacburn, H.D., Rocha, J.L., Figueiredo, E.P., Berne, M.E. and Vieira, L.S. (1992). Intraction ofparasitism and nutrition in goats. Veterinary Parasitology, 44:138-192.
• Dargie, J.D. and Allonby, E.W. (1975). Pathophysiology of single and challenge infection of Haemonchus contortus in Merini sheep. International Journal of Parasitology, 5:147-153.
•   Eslami, A. (1998). Veterinary helminthology, Nematoda and Acanthocephala. Tehran University Press, Tehran, Iran, pp. 394-397 [In Farsi].
• اسلامی ،ع. (1376). کرم شناسی دامپزشکی، جلد سوم، نماتودها و آکانتوسفالا، انتشارات دانشگاه تهران، صفحات 397-394.
• Eslami, A., Rahbari, S. and Ranjbar-Bahadori, Sh. (2003). Survey on prevalence,seasonal changes and economica importance of parasitological infestation of small ruminants in Semnan. Pajouhesh & Sazandendegi, 58:55-58 [In Farsi].
• اسلامی ، ع .، رهبری ، ص .، رنجبر بهادری ، ش.، و کمالی ، ع. (1382). بررسی میزان شیوع ، تغییرات فصلی و اهمیت اقتصادی آلودگی­های انگلی نشخوارکنندگان کوچک در استان سمنان. پژوهش و سازندگی، شماره 58، جلد16، صفحات 58-55 .
• Fallah, M. (1998). Identification of helminthes of alimentary tract in ruminates of Iran. Ph.D thesis. University of Tehran, Iran [In Farsi].
• فلاح ، م. (1366). بررسی وشناسایی انگل­های کرمی دستگاه گوارش نشخوارکنندگان اهلی در ایران. پایان نامه جهت دریافت درجه دکتری پزشکی، دانشکده بهداشت دانشگاه تهران، شماره 118.
• Gholamian, A. (1993). Survey on infestation of sheep to nematodes of alimentary tract in Khozestan province. Pajouhesh & Sazandendegi, 18:196-197 [In Farsi].
• غلامیان ، ع. (1372). بررسی میزان آلودگی گوسفندان به نماتودهای دستگاه گوارشی دراستان خوزستان ، پژوهش و سازندگی، شماره 18، بهار72 ، صفحات 197-196.
• Jamali, R. (1993). Survey on zoonotic helminthic parasites of alimentary tract. Ph.D thesis. University of Tehran, Iran [In Farsi].
• جمالی، ر. (1370). بررسی و شناسایی انگل­های کرمی دستگاه گوارشی مشترک بین انسان و نشخوارکنندگان اهلی در آذربایجانشرقی. پایان نامه جهت دریافت درجه تخصصی در رشته انگل شناسی پزشکی، دانشکده بهداشت دانشگاه تهران، شماره 152.
• Misra, S.C. and Ruprah, N.S. (1972). Haemonchus contortus infection in experimental lambs. Veterinary Journal, 52:554-560.
• Naem, S. and Sargezy, Gh. (1998). Survey on infestation of slaughtered sheep to worm of intestine in Urmia. Journal of Iranian Veterinary Researches, 3(1):58-64 [In Farsi].
• نائم ، ث. و سرگزی، غ. (1377). بررسی آلودگی گوسفندان کشتاری به کرم­های روده بزرگ در شهرستان ارومیه در سال 1375.  مجله تحقیقات دامپزشکی ایران، دانشگاه شیراز، دوره 3، شماره 1، صفحات 64-58.
• Robert, J. and Swan, R. (1981). Quantitative studies of ovine haemonchosis. Veterinary Parasitol, 8:165-171.
• Scott, I., Dick, A. Irvine, J. and Stear, M.J. (1999). The distribution of pepsinogen within the   abomasal of cattle and sheep infected with Ostertagia spp. and sheep infected with Haemonchus contortus. Veterinary Parasitology, 82:145-159.
• Sharifi, H. (1994). Survey on helminthes infestation in sheep and goats in Semnan province. Ph.D thesis. University of Tehran, Iran [In Farsi].

•   شریفی، ح. (1372). بررسی آلودگی کرمی گوسفند و بز و تغییرات فصلی آن در استان سمنان. پایان نامه برای دریافت درجه دکتری دامپزشکی از دانشگاه تهران، شماره 679 .