بررسی ارتباط میزان ویتامین A، ویتامین E و برخی از عناصر کمیاب سرمی تلیسه‌های جایگزین دچار کاهش رشد

آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی

مقاله 7، دوره 6، 3 (23) پاییز، آذر 1391، صفحه 1643-1646   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

علی صادقی نسب^{* 1}؛ بهرام دادمهر²؛ سید مسعود ذوالحواریه¹؛ علی حسن پور³؛ علی اصغر بهاری¹

¹دانشگاه بوعلی سینا، همدان، استادیار دانشکده پیرا دامپزشکی، گروه دامپزشکی، همدان، ایران

²موسسه علمی کاربردی البرز فاراب عمارلو، جیرنده، جمهوری اسلامی ایران

³دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، دانشیار دانشکده دامپزشکی، گروه علوم درمانگاهی، تبریز، ایران

چکیده

تغذیه صحیح گوساله­های جایگزین یکی از مهم­ترین اصول پرورش گاوهای شیری است. در این بررسی بالینی از گروه­های سه گانه تلیسه­های 12 تا 13 ماهه، تلیسه­های تلقیح شده تا 45 روز آبستنی و تلیسه­های آبستن 4 تا 5 ماهه که از نظر تغذیه­ای دچار مشکلاتی بودند و نشانه­های کاهش رشد، ضعف عمومی، مشکلات پوشش خارجی و تولید مثلی متعددی را نشان می­دادند، خونگیری و به روش بررسی نمونه­های ادغامی (samplesPooled) از نظر ویتامین­های A، E و عناصر کمیاب سلنیوم، مس، روی و منگنز مورد ارزیابی قرار گرفتند. ویتامین E و منگنز به صورت آشکار و سلنیوم در حد مختصری کمبود را نشان می­داد که با نشانه­های بالینی تطابق داشت. به نظر می­رسد عدم توجه به تغذیه صحیح رده­های غیر شیروار گله و مصرف غذای کپک زده باعث کمبود اولیه و ثانویه این عناصر و نهایتاً بروز نشانه­های کاهش رشد و عدم کفایت تولیدمثلی این رده از دام­های گله شده است.

کلیدواژه‌ها

عناصر کمیاب؛ ویتامین E؛ گاو؛ کاهش رشد؛ ناباروری

اصل مقاله

مقدمه

     تغذیه صحیح و رشد گوساله­ها از مهمترین نکات در پرورش گاو شیری می­باشد که در صورت عدم تأمین آن مراحل بعدی تولید نیز متاثر خواهد شد (Radostits et al., 2001). عوامل و شرایط مختلف تغذیه­ای به عنوان مهم­ترین عامل موثر بر این روند همیشه مورد توجه پرورش دهندگان گوساله و تلیسه­های جایگزین بوده است. در این میان ویتامین­های A، E  و عناصر کمیاب روی، مس، سلنیوم و منگنز با دخالت در زنجیره­های بیوشیمیایی متابولیکی، ایمنی، تولید مثلی و غیره به صورت مستقیم یا غیر مستقیم بر مراحل گوناگون رشد تلیسه­های جایگزین و نتایج متعاقب اولین زایمان آنها بسیار موثر خواهد بود (Radostits et al., 2007; Suttle, 2010). استفاده از نمونه­های ادغام شده (Pooled samples) به عنوان یک روش ارزان که تفسیر نتایج آن راحت­تر می­باشد و از طرفی با توجه به سرعت پاسخگویی آزمایشگاه، در بالین به خوبی قابل استفاده است. لذا این روش بررسی به خوبی می­تواند در موارد خاص مورد توجه دامپزشکان، دامداران و مدیران تغذیه گله­ها قرار گیرد (Van Saun, 2006 a,b). در این مطالعه بالینی بر اساس روش نمونه­برداری ادغامی سعی شده است که وضعیت تغذیه­ای موارد درگیر ارزیابی و از نظر بالینی پیگیری شود.

مواد و روش­ها

   موهای تلیسه­های نژاد هلشتاین سیاه سفید موجود در یک گاوداری صنعتی در هنگام اولین زایمان قهوه­ای و ژولیده به نظر می­رسید و در اولین اولتراسونوگرافی پس از زایمان،
تخمدان­های آنها غیرفعال بود. متوسط تولید شیر تلیسه­های مذکور نسبت به تلیسه­های مشابه در سال قبل 15/0±2 کیلوگرم در روز کاهش را نشان می­داد و حداکثر به حدود 72% میزان تولید گاوهای چند شکم زاییده گله می­رسید. در تاریخچه گاوهای شکم اول و حتی رده­های پرورشی پایین­تر (تا رده گوساله­های 13-12 ماهه آماده تلقیح)، بروز مشکلات مدیریتی از قبیل خرابی فیدر و عدم توجه کافی به اجرای صحیح جیره، تغذیه و خوراک دهی و به خصوص تغذیه با سیلو و یونجه کپک زده گزارش می­شد. از سه گروه تلیسه­های  12تا 13 ماهه، تلیسه­های تلقیح شده تا روز 45 آبستنی و تلیسه­های آبستن 4 تا 5 ماهه (هر گروه 6 راس) ده میلی­لیتر خون وداجی اخذ و در لوله­های شیشه­ای به آزمایشگاه منتقل و حجم یکسان از هر کدام از 6 نمونه سه گروه یاد شده برداشت و مخلوط گردید.
نمونه­های ادغامی تهیه شده در دور 3500 به مدت 15 دقیقه سانتریفوژ و سرم آنها جدا شدند. نیم میلی­لیتر سرم ادغامی از هر سه گروه در دو مرحله هشت ساعته با 5 میلی­لیتر مخلوط اسید پرکلریک: اسید نیتریک (3:7) در بن ماری 100 درجه سانتی­گراد هضم و به روش جذب اتمیک (Varian spect AA 220) میزان عناصر روی، مس، سلنیوم و منگنز آنها اندازه­گیری شد. ویتامین A و E (آلفا توکوفرول) نمونه های سرمی تازه به روش های گزارش شده اندازه­گیری شد (Stevenson et al., 1989; Suzuki and Katoh, 1990). با توجه به اینکه در این روش مقدماتی به عنوان پایلوت کار بالینی بوده، یک نمونه ادغام شده از هر گروه سه گانه اخذ و تست­های مربوطه انجام شده است، لذا مقادیر به دست آمده برابر استانداردهای موجود در متون و مقالات معتبر ارزیابی شده است.

یافته­ها، بحث و نتیجه­گیری

   در شرایط تولید اقتصادی بیشترین میزان تولید تلیسه­های شکم اول باید به بیش از 75% بیشترین مقدار تولید گاوهای شکم چندم گله برسد (Radostits et al., 2001)، با توجه به نشانه­های بالینی فوق­الذکر و از طرف دیگر، با توجه به استمرار مشکلات مدیریتی یاد شده در رده­های پایین­تر و حضور نشانه­های بالینی مانند ضعف عمومی، کاهش رشد، پوشش خارجی ژولیده و با رنگ قهوه­ای باعث شد که بیشترین توجه به رده­های تلیسه­های 12 تا 13 ماهه، تلیسه­های تلقیح شده تا روز 45 آبستنی و تلیسه­های آبستن 4 تا 5 ماهه معطوف گردد. لذا نمونه­برداری به این گروه­ها به عنوان رده­هایی که به احتمال بیشتر، مشکلات از آنها پایه­ریزی شده است، معطوف گردید. نتایج کلی نمونه­های ادغام شده در جدول 1 آمده است. آنچه که از مقایسه جدول 1 با دامنه طبیعی این متغیرها به دست می­آید کاهش آشکار ویتامین E سرمی در نمونه­های ادغام شده هر سه گروه می­باشد. محدوده طبیعی ویتامین E در گاو توسط محققین متفاوت بررسی شده است. Smith و همکاران (1988) مقادیر کمتر از ppm 4 (Smith et al., 1988) و Weiss (1998) ppm 5/3-3 را کمبود تلقی می­کنند (Weiss, 1998). در مطالعه­ای میزان ویتامین E در گاوهای مناطق مختلف نروژ، ppm 3/0± 9/6 تعیین شده است (Syertsen et al., 2005). Hidroglou و همکارش (1982) این میزان را ppm 1/0±01/5 در گاوهای سالم و ppm 2/0±08/3 در گاوهای دچار کبد چرب اعلام کرده­اند (Hidroglou and Hartin, 1982). عدم توافق نتایج به­دست آمده توسط محققان فوق ناشی از تفاوت در بررسی اپیدمیولوژیک در هر کدام از مطالعات فوق الذکر می­باشد (Syertsen et al., 2005). اگرچه مقادیر سلنیوم سرمی گاوهای بالغ µg/ml 1/0-070/0 طبیعی تلقی می­شود (Radostits et al., 2007) ولی Fan و همکارش (1991) مقادیر کمتر از µg/ml 12/0 سلنیوم سرمی را به عنوان کمبود مزمن تلقی نموده­اند. ویتامین E و سلنیوم جزء آنتی اکسیدان­های مهم موجود در غذا و نیز در بدن
می­باشند (Radostits et al., 2007; Suttle, 2010; Syertsen et al., 2005). در بررسی بالینی حاضر به نظر می­رسد از یک طرف کپک زدگی غذا باعث کاهش محتوی سلنیوم و ویتامین E غذای مصرفی و از طرف دیگر مایکوتوکسین­های جذب شده به صورت مضاعف بر میزان سرمی آنها اثر منفی گذاشته­اند. هنگامی که این یافته­ها با نیاز نسبتا بالای گروه­های در حال رشد در کنار یکدیگر گذاشته می­شود اثرات بالینی و تولیدمثلی یاد شده همچون تخمدان­ها غیر فعال پس از زایمان توجیه بیشتری پیدا می­کند. 

محدوده طبیعی منگنز سرمی µg/dl 19- 18 می­باشد (Radostits et al., 2007) که این عنصر نیز در هر سه گروه مورد بررسی کاهش نشان می­دهد (جدول 1). عدم بروز فحلی، فحلی آرام، ناباروری، کاهش اندازه و عملکرد طبیعی تخمدان­ها، سقط جنین یا تولد گوساله­هایی با ناهنجاری­های مادرزادی استخوانی در گاوها و کاهش رشد، کاهش شفافیت و ژولیدگی پوشش خارجی به همراه کم رنگ شدن آن در گوساله­ها از نشانه­های بالینی سندرم کمبود منگنز است
(Radostits et al., 2007). افزایش نسبت کلسیم: فسفر جیره از 2:1 باعث اثرات منفی بر جذب منگنز جیره می­شود و به خصوص اگر مقدار منگنز جیره در حدود مرزی باشد، باعث کمبود آن می­گردد (Radostits et al., 2007). اگر چه نسبت کلسیم: فسفر جیره گروه­های مورد بررسی به ترتیب 46/3، 85/2 و 85/2 بوده است ولی متذکر می­گردد که ظاهراً منگنز جیره مصرفی هر سه گروه حدود ppm 70 بر اساس ماده خشک تنظیم شده بود که با توجه به توصیهNRC  (2001) مصرف ppm 40 بر اساس ماده خشک کفایت نیاز گاو را می­کند (Radostits et al., 2007). بنابراین، اگرچه در بالین باید به این کاهش سرمی اهمیت داد و در صدد رفع آن برآمد ولی علت این کاهش سرمی را باید در تداخل­های دیگر یا اشکالات مدیریتی جستجو کرد. متغیرهای دیگر در محدوده طبیعی قرار داشتند. بنابراین به نظر می­رسد در میان فراسنجه­های بررسی شده در این مطالعه، ویتامین E، منگنز و تا حدودی سلنیوم در مشاهدات بالینی یادشده تاثیر گذار بوده­اند.

در پایان پیشنهاد می­شود جهت بررسی هر چه دقیق­تر این روش به عنوان روش سنجش بالینی، تعداد فاکتورهای مورد ارزیابی بیشتری بررسی شود و علاوه بر نمونه ادغامی، تست­های مربوطه روی نمونه­های تک تک افراد هر گروه نیز انجام شود و نتایج به دست آمده با انجام آزمون­های آماری روی نمونه­های ادغامی و تمامی موارد انجام شود.

 

 

جدول 1- میزان ویتامین A، E و عناصر کمیاب سرم ادغام شده (Pooled) سه گروه مختلف تلیسه

 

فراسنجه­ها گروه­ها	ویتامین A µg/dl	ویتامین E ppm	سلنیوم µg/ml	مس µg/dl	روی µg/dl	منگنز µg/dl
تلیسه­های 12 تا 13 ماهه	8/33	18/3	098/0	106	120	2/15
تلیسه­های تلقیح شده تا روز 45 آبستنی	9/32	96/2	12/0	100	114	8/16
تلیسه­های آبستن 4 تا 5 ماهه	2/40	56/3	086/0	104	124	7/14

 

 

مراجع

• Fan, A.M. and Chang, L.W. (1991). Human Exposure and Biological Monitoring of Methylmercury and Selenium. In: Biological Monitoring of Exposure to Chemicals: Metals. Eds., Dillon, H.K. and Ho, M.H. John Wiley & Sons, New York, USA, pp. 233-241.

• Hidroglou, H. and Hartin, K.E. (1982). Vitamins A, E and selenium blood levels in the fat cow syndrome. Can Vet J, 23:255-258.
• Radostits, O.M. (2001). Herd Health, Food animal poduction medicine. 3rd Edition, Saunders, London, pp.118, 365-375.
• Radostits, O.M., Gay, C.C., Hinchcliff, K.W. and Constable, P.D. (2007). Veterinary Medicine, Saunders, London, pp. 1732-1733, 1775, 1746-1747.
• Sivertsen, T., Qvernes, G., Qstera, O., Nymoen, U. and Lunder. T. (2005). Plasma Vitamin E and Blood Selenium Concentrations in Norwegian Dairy Cows: Regional Differences and Relations to Feeding and Health. Acta Vet Scand, 46:177-191.
• Smith, K.L., Hogan, J.S. and Conrad, H.R. (1988). Selenium in dairy cattle: its role in disease resistance. Vet Med, 83:72-78.
• Stevenson, L.M. and Jones, D.G. (1989). Relationships between vitamin E status
  and erythrocyte stability in sheep. J Comp Pathol, 100(4):359-368.
• Suttle, N.F. (2010). The minaeral nutrition of livestock. CABI Publication: Wallingford, UK, pp. 256, 362-368, 378, 426-428.
• Suzuki, J. and Katoh, N. (1990). A simple and cheep method for measuring serum vitamin A in cattle using only a spectrophotometer. Jpn J Vet Sci, 52:1281-1283.
• Van Saun, R.J. (2006a). Validation of a pooled sample technique for herd metabolic profile screening. Proceedings XXIV World Buiatrics Congress, Nice, France, (Abstract #50/OS07-3 [CD-ROM Proceedings]).
• Van Saun, R.J. (2006b). Interpretation of pooled metabolic profiles for evaluating transition cow health status. Proceedings XXIV World Buiatrics Congress, Nice, France, (Abstract #117/PS3-015 [CD-ROM Proceedings]).
• Weiss, W.P. (1998). Requirements of fat-soluble vitamins for dairy cows: a review. J Dairy Sci, 81: 2493- 2501.

 

 

TL style='text-align:justify;line-height:150%'>