بررسی شیوع سرمی باکتری اورنیتوباکتریوم رینوتراکئال در گله‌های طیور گوشتی کشتار شده در کشتارگاه شهرستان مراغه

آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی

مقاله 6، دوره 6، 2 (22) تابستان، شهریور 1391، صفحه 1573-1577   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

سامان مهدوی^{* 1}؛ مهدی قیامی راد²؛ یوسف مهمان نواز³

¹دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مراغه، دانشکده دامپزشکی، گروه میکروبیولوژی، مراغه، ایران

²دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهر، دانشکده دامپزشکی، گروه میکروبیولوژی، اهر، ایران

³دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مراغه، دانشکده دامپزشکی، گروه علوم دامی، مراغه، ایران

چکیده

اورنیتوباکتریوم رینوتراکئال به عنوان یک عامل بیماری­زای باکتریایی نوظهور در گله­های ماکیان و بوقلمون شناخته شده است و سالانه باعث ضررهای اقتصادی به صنعت مرغداری می­شود. هدف از انجام این تحقیق بررسی شیوع سرمی باکتری اورنیتوباکتریوم رینوتراکئال در گله­های طیور گوشتی کشتارگاه شده در شهرستان مراغه، واقع در استان آذربایجان شرقی بود. با مراجعه به کشتارگاه صنعتی طیور شهرستان مراغه، با ثبت محل مرغداری و نام شهرستان، مجموعاً 270 نمونه خون از محموله­های طیور گوشتی کشتارگاهی به­طور تصادفی انتخاب گردیده و نمونه­ها به آزمایشگاه جهت سرم گیری منتقل شدند و آزمایش الیزا بر روی نمونه­های سرمی انجام شد. مجموعاً از 270 قطعه مرغ گوشتی (از 27 مرغداری مختلف) نمونه گیری شده در کشتارگاه صنعتی طیور شهرستان مراغه، 10 مورد مثبت (7/3 درصد)، 29 مورد مشکوک (75/10 درصد) و 231 مورد منفی (55/85 درصد) ثبت گردید. این میزان شیوع سرمی، کمتر از موارد گزارش شده قبلی در سایر استان­های کشور می­باشد. 

کلیدواژه‌ها

اورنیتوباکتریوم رینوتراکئال؛ شیوع سرمی؛ آزمایش الیزا؛ طیور گوشتی؛ مراغه

اصل مقاله

مقدمه

 

     اورنتیوباکتریوم رینوتراکئال Ornithobacterium rhinotracheale  (ORT) یک باکتری گرم  منفی، چند شکلی، غیر متحرک و فاقد اسپور است که به شکل باسیل­های ضخیم و کوتاه دیده می­شود و فاقد فعالیت توکسین زایی
می­باشد (9 ). این باکتری دارای کلونی­های بسیار  کند رشد، غیرهمولیتیک، گرد، خاکستری مایل به سفید، محدب با لبه­های صاف و به رنگ براق و گاهی با تلالو مایل به قرمز می­باشد و بویی مشابه اسید بوتیریک دارد (3 و 13). این بیماری در ماکیان در سن 4-3 هفتگی بیشتر اتفاق می­افتد ولی مرغ­های مادر گوشتی بین 54-24 هفتگی خصوصاً در اوج استرس تخمگذاری در خطر بیشتری قرار دارند (9). علایم بارز آن در پرندگان مسن تر، افزایش مرگ و میر، کاهش مصرف غذا، کاهش تولید تخم مرغ، کاهش کیفیت پوسته و کاهش اندازه تخم مرغ، درگیری وضعیت دستگاه تنفس می­باشد. از علایم بارز عفونت اورنتیوباکتریوم رینوتراکئال در ماکیان جوان، شروع علایم تنفسی در سن 4-2 هفتگی، بیحالی، کاهش مصرف دان، کاهش رشد، ترشحات بینی، عطسه همراه با  ورم صورت و علایم تنفسی و التهاب کیسه­های هوایی، افزایش خفیف تلفات و افزایش ضبط کشتارگاهی می­باشد (15 ). در طیور تجاری، پرندگان در هر سنی حساس هستند. اگر چه بیماری در طیور مسن­تر علایم واضح­تری دارد و ممکن است با افزایش  تلفات به صورت ناگهانی دیده شود ولی غالباً افسردگی خفیف، بلع هوا، تنگی نفس، دفع خلط همراه موکوس خونی کمی قبل از مرگ ممکن است مشاهده شود. باکتری اورنتیوباکتریوم رینوتراکئال از سینوس­های زیر چشمی جوجه­های گوشتی و نیمچه­های
تخم­گذار با علایم مشابه کوریزای عفونی جدا شده است که غالباً تورم مفاصل از علایم دیگر بیماری است. میزان مرگ و میر در ماکیان و بوقلون­ها بین 11-2 درصد متغیر است (3 و 19). غالباً باکتری اورنتیوباکتریوم رینوتراکئال از آلودگی­های طبیعی بوقلمون، ماکیان، کبک دراج، کبوتر، قرقاول، کلاغ سیاه، زاغ، بلدرچین، مرغ شاخدار، شترمرغ در سراسر جهان جداشده است (12 و 16).  از مکان­های اولیه برای جداسازی باکتری اورنتیوباکتریوم رینوتراکئال­، دستگاه تنفس می­باشد که کشت نای پرندگان زنده باید با سواب استریل پس از کالبد گشایی از نای، سینوس تحت حدقه­ای، ریه­ها و کیسه­های هوایی انجام شود که در موارد نادر از مفاصل، قلب، مغز، کبد و در
بیماری­های مزمن از مهره­های سینه­ای و غلاف تاندون­ها جدا شده است (8 و 9) . بهترین بافت­ها برای جداسازی باکتری اورنتیوباکتریوم رینوتراکئال شامل ریه، نای، کیسه­های هوایی و همچنین سینوس زیر چشمی و حفره بینی مناسب هستند (4 و 11) . معمولاً باکتری اورنتیوباکتریوم رینوتراکئال تنها در مراحل اولیه عفونت قابل جداسازی است و تلاش برای به دست آوردن عفونت اورنتیوباکتریوم رینوتراکئال در مراحل انتهایی، غالباً کار بیهوده­ای است. جداسازی اورنتیوباکتریوم رینوتراکئال طی 10 روز پس از عفونت موفقیت­آمیز است (8).  به طور کلی اغلب گله­های ماکیان در اروپا، آفریقا، آمریکالی شمالی و جنوبی و برخی از کشورهای آسیایی با باکتری اورنتیوباکتریوم رینوتراکئال مواجه شده­اند. این بیماری در برخی استان­های کشورمان نیز گزارش شده است ولی در استان آذربایجان شرقی هیچ گونه کار تحقیقی در مورد حضور و یا میزان شیوع این باکتری در گله­های طیور گوشتی تا اکنون انجام نشده است. در شرایط کنونی هیچ گونه واکسنی جهت کنترل عفونت و بیماری ناشی از این باکتری در ایران استفاده نمی­گردد. هدف از انجام این تحقیق بررسی شیوع سرمی باکتری اورنیتوباکتریوم رینوتراکئال در گله­های طیور گوشتی کشتار شده درکشتارگاه شهرستان مراغه می­باشد.   

مواد و روش­ها

    با مراجعه به کشتارگاه صنعتی طیور شهرستان مراغه (واقع در قسمت جنوبی استان آذربایجانشرقی) در فصل بهار سال 1391، با ثبت محل مرغداری و نام شهرستان (جهت جلوگیری از تکراری بودن نمونه­گیری)، از هر محموله 10 قطعه مرغ گوشتی به­طور تصادفی انتخاب گردیده و از هر قطعه مرغ  در حین ذبح، به میزان حدود 2 سی­سی خون در داخل لوله آزمایش درپوش دارگرفته شد و جهت جدا شدن سرم، بلافاصله پس از بستن درب لوله، آن را به­صورت افقی با شیب ملایم قرار دادند. سپس نمونه­ها به آزمایشگاه جهت سرم گیری منتقل شدند و سرم­ها به میکروتیوب منتقل گردیدند و تا زمان آزمایش الیزا در فریزر 70- درجه سانتی­گراد ذخیره شدند. مجموعاً 270 نمونه سرم از 27 مرغداری مختلف جهت آزمایش الیزا جمع آوری گردید.  جهت بررسی حضور آنتی بادی، علیه اورنیتوباکتریوم رینوتراکئال در نمونه­های سرم جمع آوری شده، از کیت الیزا با طول موج 405 نانومتر (BioChek Code:CK108) استفاده شد و نتایج ثبت گردید.

یافته­ها

     مجموعاً از 270 قطعه مرغ گوشتی (از 27 مرغداری مختلف) نمونه گیری شده در کشتارگاه صنعتی طیور شهرستان مراغه، 10 مورد مثبت (7/3 درصد)، 29 مورد مشکوک (75/10درصد) و 231 مورد منفی (55/85 درصد) ثبت گردید. از 170 نمونه اخذ شده از طیور کشتارگاهی شهرستان مراغه، 7 مورد مثبت، 15 مورد مشکوک و 148 مورد منفی گزارش شد. از 30  نمونه اخذ شده از طیور کشتارگاهی شهرستان هشترود، هیچ نمونه مثبتی گزارش نشد و فقط  یک مورد مشکوک و 29 مورد منفی ثبت گردید. از 30  نمونه اخذ شده از طیور کشتارگاهی شهرستان ملکان، یک مورد مثبت، 11 مورد مشکوک و 18 مورد منفی گزارش شد. از هر کدام از 20 نمونه طیور کشتارگاهی شهرستان­های بناب و عجب شیر، هر کدام یک مورد مثبت، یک مورد مشکوک و 18 مورد منفی ثبت شدند.

بحث و نتیجه­گیری

    باکتری اورنیتوباکتریوم رینوتراکئال می­تواند به صورت پاتوژن اولیه عمل نماید و برای ایجاد بیماری نیازی به همراهی سایر پاتوژن­ها ندارد. با این حال به نظر می­رسد که عوامل عفونی و غیرعفونی موجود در مرغداری­ها به عنوان آغازگر یا تشدید کننده اورنیتوباکتریوز مطرح باشند (12و 14).  در طی تحقیقات بنانی و همکاران در ایران، همزمانی عفونت اورنیتوباکتریوم رینوتراکئال با سایر عوامل بیماریزای طیور در ایران هم گزارش شده است  (2 و 3) . شباهت علایم بیماری با بسیاری از بیماری­های طیور و شیوع بالای عفونت­های مخلوط از یک طرف و مشکل بودن جداسازی و شناسایی قطعی باکتری از سوی دیگر موجب شده است که تشخیص این بیماری به سادگی و سرعت امکان پذیر نباشد. با توجه به اهمیت و گسترش روز افزون این بیماری در صنعت طیور کشور، تشخیص سریع و قطعی بیماری و عامل آن، اجتناب ناپذیر شده است . 

حضور آنتی بادی علیه اورنیتوباکتریوم رینوتراکئال با استفاده از تست الیزا در پرندگان یکروزه، زرده تخم مرغ و پرندگان با علایم بالینی بیماری قابل تشخیص است. حداکثر تیتر آنتی بادی 4-1 هفته پس از عفونت در فارم پرورش دیده می شود ولی بعد از آن به سرعت تیتر کاهش می­یابد که این امر نشان می­دهد نمونه­های سرم برای غربالگری گله بایستی در سنین مختلف اخذ شود. سطح آنتی بادی اندازه­گیری شده توسط تست الیزا، در عفونت تجربی در مقایسه با عفونت طبیعی، چشمگیرتر بوده و ماندگاری بیشتری دارد. در یک بررسی سرولوژیکی آنتی بادی علیه اورنیتوباکتریوم رینوتراکئال، 26% طیور گوشتی مثبت گزارش شدند (18).

در یک بررسی سرولوژیکی عفونت اورنیتوباکتریوم رینوتراکئال در تعدادی از مرغداری­های گوشتی استان تهران در سال 1385 به روش الیزا، 37/34 درصد از گله­های طیور گوشتی، مثبت بودند (1). در بررسی سرولوژیکی عفونت اورنتیوباکتریوم رینوتراکئال در جوجه­های گوشتی استان گیلان در سال 1386 به روش الیزا 14/25 درصد موارد مثبت اعلام گردید (6). براساس مطالعات و مقایسه­ها بین تست­های مختلف سرولوژیکی جهت تشخیص باکتری اورنیتوباکتریوم رینوتراکئال در ایالات متحده آمریکا، حساسیت تست الیزا بیشتر از سایرین به اثبات رسیده است (13). در تحقیقی برای تشخیص باکتری اورنتیوباکتریوم رینوتراکئال در یکی ازکشتارگاه­های استان قزوین با استفاده از روش PCR در سال 1387، آلودگی 50% گزارش گردید (5). در بررسی شیوع سرمی عفونت اورنیتوباکتریوم رینوتراکئال در جوجه­های گوشتی و مادران جوجه­های گوشتی در استان آذربایجان  غربی در سال 2006 به روش الیزا، آنتی بادی  ضد باکتری اورنیتوباکتریوم رینوتراکئال در 2/44 درصد نمونه­های سرمی مشاهده گردید و 82 درصد از گله­های طیور گوشتی مثبت بودند (7). 

در یک بررسی سرولوژیکی جهت تشخیص باکتری اورنیتوباکتریوم رینوتراکئال در کشور ترکیه در سال 2004 به روش الیزا 3/66 درصد جوجه­های گوشتی مثبت اعلام گردیدند (17).  در تحقیقی که در سال 2007 در کشور تایلند به روش الیزا انجام گرفت، 63 درصد سرم گله­های طیور گوشتی از نظر حضور آنتی بادی علیه باکتری اورنیتوباکتریوم رینوتراکئال مثبت اعلام شد (10).  در مطالعه اخیر، میزان شیوع سرمی 7/3% علیه اورنیتوباکتریوم رینوتراکئال در طیور گوشتی کشتارگاهی شهرستان مراغه توسط تست الیزا به­دست آمد که این میزان شیوع سرمی، کمتر از نتایج مطالعات قبلی ذکر شده می­باشد. میزان رطوبت کم موجود در استان آذربایجانشرقی در مقایسه با سایر استان­های شمالی کشور می­تواند یکی از دلایل احتمالی شیوع سرمی کمتر این بیماری در طیور گوشتی کشتارگاه شهرستان مراغه باشد. همچنین ممکن است طیور گوشتی کشتار شده، در ابتدای دوره پرورشی با این عامل باکتریایی درگیر شده باشند و سطح آنتی بادی علیه اورنیتوباکتریوم رینوتراکئال تا انتهای دوره پرورشی یعنی در زمان کشتار، کاهش یافته و به حدی نباشد که مثبت تلقی گردد و به­صورت نمونه­های مشکوک ثبت گردد که این امر با نتایج مطالعات موسوی (1386) و Heeder و همکارن (2001) دال بر ارتباط معنی­دار بین تیتر میانگین علیه اورنیتوباکتریوم رینوتراکئال در طیور گوشتی و سن گله همخوانی دارد (6 و 13).  

مراجع

1. امیری ، ش.(1385): بررسی سرولوژیکی عفونت اورنیتوباکتریوم رینوتراکئال در تعدادی از مرغداری­های گوشتی استان تهران، پایان نامه  دکترای عمومی دامپزشکی ، دانشگاه آزاد اسلامی کرج. 
2. بنانی ، م.، پور بخش، س. ع.، موذنی جولا،غ.، ممیز، ر.، عزی ،ع. (1381):آلودگی طبیعی ناشی از اورنتیوباکتریوم رینوتراکئال در گله های طیور  تجاری  و عفونت تجربی آن در جوجه های عاری از پاتوژن های اختصاصی، نشریه پژوهش و سازندگی ، 5: 38-28.
3. بنانی ، م.، ممیز، ر.، پور بخش ، س. ع.، گودرزی، ح.، بهمنی نژاد،م. ع. (1381): جداسازی  همزمان اورنتیوباکتریوم رینوتراکئال و ویروس آنفولانزای  طیور تحت تیپ H₉N₂ از طیور صنعتی، مجله تحقیقات دامپزشکی ایران، 3 (2): 195-190.
4. دیهیم ، ا . ح . (1380): جداسازی و شناسایی اورنیتوباکتریوم رینوتراکئال در مرغداری­های صنعتی ، پایان نامه  دکترای عمومی دامپزشکی ، دانشگاه آزاد اسلامی کرج. 
5. غلامین ، ف. (1387):  تشخیص آزمایشگاهی اورنیتوباکتریوم رینوتراکئال با استفاده از روش  PCR ، پایان نامه  دکترای عمومی دامپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی کرج. 
6. موسوی ، س . م. (1386): مطالعه سرولوژیکی عفونت اورنیتوباکتریوم رینوتراکئال (ORT) در جوجه های گوشتی استان گیلان به روش الیزا ، پایان نامه  دکترای عمومی دامپزشکی ، دانشگاه آزاد اسلامی کرج. 

7. Allymehr,A. (2006): Seroprevalence of ORT infection in broiler and broiler breeder chickens in west Azarbaijan province ,Iran . J. Vet. Med.53 (1):40-42.
8. Banani, M., Pourbakhsh,S.A.,Deihim,A.H. (2004):Antibiotic sensitivity of isolates associated with respiratory diseases. Archives of Razi Institute. 58:11-117.
9. Calnek,B.W., Barnes , H.J., Beard,C.W., Mc dougald, L.R., saif,Y. M. (1997): Diseases of poultry.10th edition . Ames , university press, Iowa, P:1012-15.
10. Chansiripornchai ,N., wanasawaeng , W., sasipreeyajan, J. (2007) : Seroprevalence and identification of Ornithobacterium rhinotracheale from broiler  and broiler breeder Flocks inThailand. AVIAN. DIS .51: 3-18.
11. Chin, R.P., Charlton,B.R., (1998): Ornithobacteriosis In:A laboratory manual for the isolation and identification of avian pathogens.American association of avian pathologists. 4th edition. P:89-91.
12. Erganis,O.,Hadimli,H.H.,Kav,K.,Corlu,M.(2002):Isolation of Or­nithobacterium rhinotracheale from chickens and turkey.Turk. j.vet.Anim.Sci,26:543-547.
13. Heeder,C.J.,Lopes ,V.C.,Nagaraja,k .V. (2001) : Seroprevalence of Ornithobacterium rhinotracheale infection in commercial laying hens in the north central region of the united states , AVIAN. DIS , P :1064 – 1067.
14. Hinz,K.H .,Rull,B.M. (1994): Acute  exudative pneumonia and air sacculitis associated with Or­nithobacterium rhinotracheale in turkeys.vet.Rec.135:233-234.
15. Naeem, K., Malik, A.,Ullah ,A.( 2003): Seroprevalence of Or­nithobacterium rhinotracheale in chickens in Pakistan. The veterinary record, P:533-535.
16. Sprenger, J., Back, A., Shaw, D. P., Nagaraja, K.V.,Roepk, D.C.,Halvorson, D. A.,(1998): Ornithobacterium rhinoartacheale infection in turkeys. Experimental reproduction of the disease, AVIAN. DIS , 42: 154-161. 
17. Turkyilmaz, S. , Kaya .O. (2004): Detection of antibodies produced against Ornithobacterium rhinotracheale and Bordetella avium by ELISA in hens and turkeys in Aydin province , Turkey . Turk. J. Vet. Anim. sci .29:897-902.
18. Van Empel,P.C.M., Hafez, H.M.(1999): Ornithobacterium  rhinotracheale: a  review.AVIAN PATHOL,28:217-227.
19. Van Emple, P.C.M., Vanden Bosch, H. (1998): Vaccination of chickens against      Or­nithobacterium rhinotracheale infection. AVIAN. DIS. 42: 572-578.

اشد که مثبت تلقی گردد و به­صورت نمونه­های مشکوک ثبت گردد که این امر با نتایج مطالعات موسوی (1386) و Heeder و همکارن (2001) دال بر ارتباط معنی­دار بین تیتر میانگین علیه اورنیتوباکتریوم رینوتراکئال در طیور گوشتی و سن گله همخوانی دارد (6 و 13).