ارزیابی تاثیر استفاده از مکمل خوراکی روی و مس بر میزان لنگش و کارایی تولیدمثلی در گاوهای شیری

آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی

مقاله 8، دوره 6، 2 (22) تابستان، شهریور 1391، صفحه 1583-1588   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

حسین کوچک زاده عمران^{* 1}؛ میثم فلاح²؛ مجید فرتاش وند²؛ امیرمنصور وطن خواه³

¹دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، دانشکده دامپزشکی، عضو انجمن علمی، تبریز، ایران

²دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، دانشکده دامپزشکی، گروه علوم درمانگاهی، تبریز، ایران

³دانشگاه علوم پزشکی تبریز، مرکز تحقیقات کاربردی دارویی شمالغرب کشور، تبریز، ایران

چکیده

هدف از این مطالعه بررسی اثرات استفاده از مکمل خوراکی حاوی روی و مس بر روی میزان لنگش و کارایی تولید مثلی در گاو شیری بود. شاخص­های عملکردی در یک گله گاو شیری بسیار متفاوت است، در این مطالعه که در یکی از گاوداری­های شهر آمل و روی 40 راس گاو شیری هلشتاین انجام یافت، به بررسی برخی از این شاخص­ها شامل لنگش، سقط جنین، روزهای باز (Open Days) و جفت ماندگی پرداخته شد. در جیره غذایی 20 راس از گاوهای تحت مطالعه (گروه تیمار) روزانه 360 میلی­گرم روی و 125 میلی­گرم مس افزوده شده و در مدت یک­ سال تغذیه با این جیره، شاخص­های عملکردی مورد ارزیابی قرار گرفتند. گروه شاهد جیره مشابه و بدون مکمل دریافت می­کرد. همچنین به طور منظم و در هر فصل میزان سرمی مس و روی نیز با استفاده از روش بیوشیمایی مورد سنجش قرار گرفت. نتایج حاصل نشان داد که در گروه تیمار و در پایان دوره درمانی با مکمل خوراکی در مقایسه با ابتدای دوره درمانی میزان لنگش (01/0>p)، روزهای باز (05/0>p)، جفت ماندگی (05/0>p) و سقط جنین (05/0>p) به طور معنی­داری کاهش یافت. مقایسه گروه تیمار و شاهد نیز موید وجود تفاوت معنی­دار در میزان ابتلا به لنگش، ورم پستان و جفت ماندگی بین دو گروه بود (01/0>p). با توجه به افزایش مقادیر سرمی مس و روی همزمان با کاهش میزان ابتلا به بیماری­های مذکور، می­توان چنین نتیجه گرفت که استفاده از عناصر کمیاب همچون مس و روی در روند بهبود شاخص­های تولیدمثلی و ابتلا به لنگش مفید می­باشد.

کلیدواژه‌ها

روی؛ مس؛ لنگش؛ کارایی تولید مثل؛ گاو شیری

اصل مقاله

مقدمه

 

مس و روی از جمله مواد معدنی مهم در بدن انسان و حیوانات محسوب می­شوند که در بسیاری از اعمال فیزیولوژیک نقش مهم و بسزایی دارند و گاهی اوقات خساراتی که در اثر کمبود این مواد وارد می­شود، بیشتر از یک بیماری عفونی است (1). مس در ساختار آنزیم­هایی همچون سرولوپلاسمین، منوآمینو اکسیداز، سیتوکروم اکسیداز و سوپراکسید دیسموتاز شرکت دارد که در متابولیسم و ایمنی بدن نقش ضروری دارند (33). روی به دلیل تولید کراتین در سم و پستان در حفظ انسجام ساختاری و سلامتی پستان و سم دارای نقش مهمی
می­باشد (31 و 32). از آنجایی که عنصر روی جزئی از ساختمان بیش از 200 متالوآنزیم می‌باشد، در متابولیسم کربوهیدرات­ها، سنتز پروتئین و در تولید و ترشح هورمون­ها نقش دارد (21). مس نیز در بلوغ اووسیت و رشد جنین دخالت دارد (11).

لنگش در گاو شیری یکی از بزرگترین معضلات است که 52 درصد از ضررهای اقتصادی در گاوها را در یک سال شامل
می­شود (9 و 14). اغلب اوقات لنگش ناشی از عوامل عفونی و غیرعفونی است که موجب درد در سم، کاهش تولید شیر و کاهش عملکرد تولید مثلی و افزایش هزینه­های درمانی می­شود. عوامل زیادی در لنگش و بیماری­های اندام حرکتی دخیل هستند که شامل تغذیه و استراتژی­های تغذیه­ای، رطوبت، بستر نامناسب، اتفاقاتی که سلامتی حیوان را تحت تاثیر قرار می­دهند (تب، سن، بیماری­های متابولیک، توکسین­ها)، انتخاب نامناسب ژنتیکی و ... می­باشد (25). بنابراین باید در نظر داشت که عوامل ایجاد کننده لنگش چند عاملی بوده و یکی از مهمترین عوامل آن، عوامل تغذیه­ای می­باشد. عوامل تغذیه­ای در تولید اپیدرم سم (خارجی­ترین لایه سم) با کیفیت بالا واجد اهمیت می­باشند (8 و 25). از حدود 15-10 سال پیش به اهمیت و تاثیر عناصر معدنی و عناصر کمیاب و ویتامین­ها بالاخص روی و بیوتین بر کیفیت و سلامت لایه­های شاخی و سم پی برده­اند و از اینرو، این مواد برای پیشگیری از لنگش در گله­های گاو شیری مورد استفاده قرار می­گیرند (12و 25). مطالعات زیادی وجود دارد که کمبود روی موجب از دست رفتن مو و کاهش کراتینیزه شدن پوست، جراحات به روی سم و کاهش متابولیسم کلاژن سم می­شود (30).

جفت ماندگی یکی دیگر از بیماری­های اصلی تولید مثلی در گاو شیری است و موجب ضررهای اقتصادی و کاهش تولید شیر و ضعف حیوان و همچنین تحمیل هزینه­های درمان و نیز کاهش ارزش اقتصادی حیوان می­شود (4 و 5). ضعف عضلانی رحم، سقط جنین، استرس، زود یا دیرزایی، سخت­زایی، عفونت و اختلالات هورمونی از جمله عواملی هستند که منجر به جفت ماندگی می­شوند (3 و 19). همچنین کمبود بعضی از عناصر معدنی و ویتامین­ها نیز می­تواند باعث جفت ماندگی گردد (22). نقش عوامل تغذیه­ای مثل کمبود مس، سلنیوم، بتا- کاروتن و فسفر در بروز سقط جنین، اختلالات زایمانی و کاهش میزان آبستنی و فحلی مورد توجه بوده است (26).

افزایش روزهای باز (Open Days = OD)، که به فاصله زمانی پس از زایش تا تلقیح منجر به آبستنی اطلاق می­گردد، ضررهای اقتصادی فراوانی را به گله­های گاو شیری تحمیل
می­کند. مس و روی می­تواند به طور مستقیم و غیرمستقیم این فاکتور را تحت تاثیر قرار دهد. مس و روی با تاثیر بر سیستم ایمنی و کیفیت اندام­های حرکتی تاثیر خود را بر OD و باروری می­گذارد. کمبود مس موجب کاهش باروری در اولین لقاح و آسیب به بقاء جنین و کاهش میزان آبستنی و فحلی
می­شود. به نظر می­رسد مکانیسم اصلی در این فرایند، کاهش تولید LH باشد. کمبود روی در گاو نر موجب آسیب به اسپرماتوژنز شده و در جنس ماده سبب کاهش باروری و تغییر در رفتارهای فحلی می­شود (26). لنگش نیز OD را نیز تحت تاثیر قرار می­دهد به طوری که مانع از تعقیب و پرش گاو نر و یا گاو فحل می­شود و همچنین موجب کاهش دریافت غذا، کاهش تولید شیر و کاهش باروری می­گردد. مطالعات متعددی در مورد تاثیر مکمل مس و روی به روی تولید مثل وجود دارد به طوری که Ballantine و همکاران به تاثیر مثبت این مکمل به روی میزان باروری تاکید کردند (6)، در حالی که نشان داده شده است که مکمل مس و روی موجب افزایش میزان باروری می­شود (15و 28). همچنین گزارش شده است که کمبود مس و روی موجب افزایش درصد مبتلایان به بیماری متریت و ورم پستان می­گردد (10). لذا بر آن شدیم تا تاثیر استفاده از مکمل خوراکی روی و مس را بر روی میزان لنگش و کارایی تولیدمثلی گاوهای شیری هلشتاین بررسی کنیم.

مواد و روش­ها

  این مطالعه در طی فروردین 1390 لغایت اردیبهشت 1391 روی 40 راس گاو هلشتاین بالغ در محدوده سنی 4 تا 5 سال و در یکی از گاوداری­های شهرستان آمل انجام پذیرفت. این حیوانات از نظر شرایط تغذیه­ای و بهداشتی، وضعیت بدنی و میزان تولید در شرایط یکسانی قرار داشته و در سیستم غرفه­ای (free stall) نگه­داری می­شدند. گاوها به دو گروه 20 راسی تیمار و شاهد تقسیم شدند. در طی این بررسی روزانه 360 میلی­گرم روی و 125 میلی­گرم مس (7 گرم از مکمل تجاری که حاوی 8/1درصد مس و15/5 درصد روی است) به جیره غذایی گروه تیمار افزوده می­شد. جهت مخلوط شدن یکنواخت مکمل ابتدا مکمل را در 10 کیلوگرم از کنسانتره مخلوط کرده و بعد به کل کنسانتره مصرفی انتقال داده می­شد تا از پخش یکنواخت مکمل در تمامی کنسانتره اطمینان حاصل شود. گروه شاهد با جیره غذایی مشابه ولی فاقد مکمل مس و روی تغذیه می­شدند­. در هر فصل از گاوها نمونه خون وداجی اخذ گردید تا میزان سرمی مس و روی اندازه­گیری شود. بدین منظور از کیت بیوشیمایی (Randox^® Laboratories Ltd., UK) و روش بیوشیمایی رنگ ­سنجی و دستگاه اتوآنالایزر (Alcyon^TM 300, Abbott Lab., Illinois, USA) بهره گرفته شد. همچنین همزمان وضعیت سلامت، بروز لنگش و بیماری­های تولید مثلی دام­های تحت مطالعه در پایان هر فصل ثبت گردید. در نهایت یافته­های حاصل توسط نرم افزار SPSS ویرایش 17 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند که بدین منظور برای مقایسه داده­های کمی بین دو گروه در زمان­های مختلف از آزمون تحلیل واریانس یکطرفه (ANOVA) و جهت مقایسه داده­های کیفی از آزمون آماری کی دو بهره گرفته شد.

 

یافته­ها

     میزان مس و روی اندازه­گیری شده در این مطالعه و همچنین فراوانی لنگش، سقط جنین و جفت ماندگی در طول یک سال به ترتیب در جدول 1 و جدول 2 خلاصه شده است. نتایج حاصل نشان دهنده افزایش معنی­دار مس و روی سرم متعاقب استفاده از مکمل خوراکی حاوی این عناصر بود. در پایان دوره درمانی با مکمل خوراکی در مقایسه با ابتدای دوره درمانی میزان لنگش (01/0>p)، جفت ماندگی (05/0>p)، سقط جنین(05/0>p) و روزهای باز (05/0>p) به طور معنی­داری کاهش یافت. مقایسه گروه تیمار و شاهد نیز موید وجود تفاوت معنی­دار در میزان ابتلا به لنگش، ورم پستان و جفت ماندگی بین دو گروه بود (01/0>p). متوسط تعداد روزهای باز در شروع این مطالعه 201 روز بوده که در پایان آزمایش به 187روز کاهش پیدا کرد که نشان دهنده تاثیرات مثبت مکمل بر شاخص­های تولید مثلی در گله می­باشد.

جدول 1- میزان مس و روی سرم در گاوهای گروه تیمار و شاهد

فصل	مس(µg/dl)		روی (µg/dl)
	تیمار	شاهد	تیمار	شاهد
بهار	50/124a	26/144a	90/39a	89/45a
تابستان	86/142b	93/140a	44/46 b	56/46a
پاییز	22/154c	69/125b	20/48 b	06/44a
زمستان	30/169d	36/124b	60/56 c	86/47a

a, b, c, اعداد غیرمشابه در هر ستون بیانگر تفاوت معنی­دار
می­باشد.

 

جدول 2- فراوانی لنگش، سقط جنین وجفت ماندگی در گاوهای گروه تیمار

فصل	لنگش	سقط جنین	جفت ماندگی
بهار	6	1	1
تابستان	2	0	0
پاییز	1	0	0
زمستان	1	0	0

بحث و نتیجه­گیری

    طبق نتایج حاصل از سنجش میزان مس و روی سرم و نیز ثبت میزان ابتلا به لنگش، جفت ماندگی و سقط جنین در گاوهای هلشتاین تحت مطالعه، افزایش سطح سرمی این عناصر همزمان با کاهش میزان ابتلا به بیماری­های تولیدمثلی و لنگش مشخص گردید.

در مطالعه­ای که توسط Moore و همکاران انجام گرفت مشخص شد که متعاقب افزودن مکمل روی (200 میلی­گرم در روز) به جیره غذایی دام­ها، موارد بروز گندیدگی سم و درماتیت به طور معنی­داری کاهش یافت (24). کمبود روی موجب آسیب به سم می­گردد. از لحاظ تئوری، روی به واسطه افزایش سرعت ترمیم و میزان بازسازی بافت پوششی موجب تقویت سم
می­شود (29). همچنین روی نقش مهمی در شکل­گیری کراتین دارد. مطالعات زیادی نشان دادند که روی موجب تقویت انسجام سم می­شود (24 و 29)

مس موجب افزایش ساختار کششی و الاستیسیته بافت همبند و عروق خونی و افزایش مقاومت بافت شاخی مثل سم می­شود (27). آبسه در سم و ترک پاشنه ممکن است ناشی از کمبود مس و اختلال در عملکرد و فعالیت سوپراکسید دیسموتاز باشد (18). آنزیم سوپراکسید دیسموتاز مس- روی در بافت سم وجود دارد و نقش آن جلوگیری از اکسیده شدن چربی­ها و روغن­هاست. آسیب اکسیداتیو در چربی­ها درزگیری حفاظتی و نفوذناپذیری را در سم از بین می­برد. مس همچنین در آنزیم­های مورد نیاز برای متابولیسم هوازی در تقسیم سریع سلولی دخالت دارد و برای فعالیت آنزیمی که اتصالات متقاطع سولفور که لایه‌های کراتین را به همدیگر نگه می‌دارد، لازم است. لذا کمبود مس یا روی در گاو با اختلالات بافت پا، شکاف­های سم، خونریزی­های کف سم و آبسه‌های آن و در نهایت لامینایتیس توأم بوده و زمانی­که این مواد معدنی به جیره افزوده می‌شوند این مشکلات کاهش یافته و ارزیابی مقدار ریز مغذی­ها در جیره یک توصیه معمول برای گاوهای با مشکلات سم مثل لامینایتیس می‌باشد (4).

Manspeaker  و همکاران در سال 2000 نشان دادند که میزان باروری در گاوهایی که از مواد معدنی آلی استفاده کردند، نسبت به گاوهایی که از مواد معدنی غیرآلی استفاده کردند، بیشتر بود که نشان دهنده تقویت و ترمیم بافت رحم پس از زایمان بود (20). در بررسی که توسط Ahmed و همکاران (1999) صورت گرفت به این نتیجه رسیدند که ارتباط تنگاتنگی بین میزان عناصر کمیاب با آنزیم­های آنتی اکسیدانی مثل سوپراکسید دیسموتاز، گلوتاتیون پراکسیداز و کاتالاز وجود دارد. همچنین دریافتند که استرس اکسیداتیو با میزان بروز جفت ماندگی در ارتباط است (1). استرس اکسیداتیو موجب آسیب به دیواره گلبول سفید شده و سلامتی حیوان را به خطر می­اندازد؛ در نتیجه مس و روی از طریق آنزیم­های آنتی اکسیدانی سلامت گله را تحت تاثیر قرار می­دهند (22). برای مثال در حیواناتی که دچار کمبود مس و روی بوده­اند، میزان ابتلای آنها به
بیماری­هایی مثل متریت و ورم پستان بیشتر بوده است (10). لذا سلامتی تولید مثلی حیوان به خطر افتاده و تعداد روزهای باز افزایش می­یابد. در مطالعه­ای که Johns و همکاران (1991) انجام دادند، به این نتیجه رسیدند که استفاده از مکمل معدنی با منابع طبیعی نسبت به منابع غیر طبیعی موجب افزایش میزان باروری گله می­شود (17).

Akar و Yeldiz در سال 2005 به بررسی میزان سرمی برخی مواد معدنی همچون کلسیم، منگنز، روی و پتاسیم و ارتباطشان را با میزان جفت ماندگی و سقط جنین در گاو پرداختند. در گاوهایی که جفت مانده بودند میزان کلسیم و روی به طور معنی­داری نسبت به گروه کنترل پایین بود. میزان سرمی روی در گاوهایی که سابقه سقط جنین داشتند، نسبت به گاوهایی که جفت ماندگی داشتند نیز بیشتر بود (3). در
مطالعه­ای که توسط Ahloa و همکاران در سال 2004 به مدت 2 سال و بر روی گاوهای دو رگ صورت گرفت، تاثیر مفید استفاده از مکمل عنصر روی بر میزان باروری نشان داده شد (2).

روی در ترشح هورمون­های تولید مثلی دارای نقش مهمی
می­باشد (22). همچنین روی برای بلوغ جنسی و تولید مثل و شروع اولین فحلی ضروری و دارای اهمیت است. روی نقش مهمی در بازسازی و سرعت در برگشتن رحم به عملکرد تولید مثلی و فحلی در بعد از زایمان دارد. کمبود روی به طور مستقیم موجب افزایش میزان جفت ماندگی می­شود (13). همچنین روی موجب افزایش سطح سرمی بتا- کاروتن می­گردد (23) که افزایش سطح سرمی بتا- کاروتن نیز به افزایش میزان باروری و رشد جنین می­انجامد. روی از طریق کاهش لنگش موجب افزایش و بهبود نشان دادن علایم فحلی و در نتیجه افزایش میزان باروری گله می­شود. همچنین در بعضی از مطالعات به تاثیر استفاده از مکمل روی در برطرف کردن و کاهش میزان برخی از مشکلات تولید مثلی ازجمله کیست تخمدانی و جفت ماندگی اشاره شد (7، 16 و 22).

در نهایت با توجه به یافته­های ثبت شده و افزایش مقادیر سرمی مس و روی همزمان با کاهش میزان ابتلا به بیماری­های اندام حرکتی و افزایش کارایی تولید مثلی، می­توان پیشنهاد داد که استفاده از عناصر کمیاب همچون مس و روی در روند بهبود شاخص­های تولید مثلی و ابتلا به لنگش و در نتیجه افزایش بازده گله مفید است.

مراجع

1. Ahmed, W.M., El-Ekhnawy, K.I., Desouky, H.M., Zaabal, M.M. and Ahmed, Y.F. 1999. Investigations on retained fetal membranes in Friesian cows in Egypt. Global Veterinaria, 3(2):120-124.
2. Ahola, J. K., et al., 2004. Effect of copper, zinc, and manganese supplementation and source on reproduction, mineral status, and performance in grazing beef cattle over a two-year period. J Anim. Sci. 82:2375-2383.
3. Akar, Y. and Yeldiz, H. 2005. Concentrations of some minerals in cows with retained placenta and abortion. Turkish J. Vet. Anim. Sci. 29:1157-1162.
4. Arthington, J.D., Johnson, K.R., Corah, L.R., Williams, C.L. and Hill, D.A. 1995. The effect of dietary zinc level and source on yearling bull growth and fertility. J. Anim. Sci. 73:277
5. Azizzadeh, M., Mohri, M. and Seifi, H.A., 2005. Effect of oral zinc supplementation on hematology, serum biochemistry, performance, and health in neonatal dairy calves.Comparative Clinical Pathology 14:67–71.
6. Ballantine, H.T., Socha, M.T., Tomlinson, D.J., Johnson, A.B., Fielding, A.S., Shearer, J. K. and Van Amstel, S.R. 2002. Effects of feeding complexed zinc, manganese, copper, and cobalt to late gestation and lactating cows on claw integrity, reproduction, and lactation performance. Prof. Anim. Sci. 18:211–218.
7. Campbell, M.H. and Miller, J.K., 1998. Effect of supplemental dietary vitamin E and zinc on reproductive performance of dairy cows and heifers fed excess iron. J. Dairy Sci. 81, 2693–2699
8. Christoph, K. and Muelling, W. 2009. Nutritional Influences on Horn Quality and Hoof Health. WCDSAdvances in Dairy Technology 21:283-291.
9. Clarkson, M.J., Downham, D.Y., et al. 1996. Incidence and prevalence of lameness in dairy cattle. Vet. Rec. 138:563-567.
10. Enjalbert, F., Lebreton, P., and Salat, O. 2006. Effects of copper, zinc and selenium status on performance and health in commercial dairy and beef herds: Retrospective study. J. Anim. Physiol. Anim. Nutr. 90:459-466.
11. Gao, G., Yi, J., Zhang, M., Xiong, J., Geng, L., Mu, C. and Yang, L.G. 2007. Effects of iron and copper in culture medium on bovine oocyte maturation, preimplantation embryo development, and apoptosis of blastocysts. J. Reprod. Dev., 53:777–784.
12. Geyer, H. 1998. The influence of biotin on horn quality of hooves and claws. In: 10^th International Symposium on Lameness in Ruminants. Lucerne, Switzerland. pp:192-199.
13. Greene, L.W., Johanson, A.B., Paterson, J. and Ansotegui, R. 1998. Role of trace minerals in cow-calf cycle examined. Feedstuffs Magazine 70:37.
14. Green, L.E., Hedges, V.J., Schukken, Y.H., Blowey, R.W. and Packington, A.J.2002. The impact of clinical lameness on the milk yield of dairy cows. J. Dairy. Sci. 85:2250-2256.
15. Griffiths, L. M., Loeffler, S. H., Socha, M. T., Tomlinson, D. J., and Johnson, A. B. 2007. Effects of supplementing complexed zinc, manganese, copper and cobalt on lactation and reproductive performance of intensively grazed lactating dairy cattle on the South Island of New Zealand. Anim. Feed Sci. Technol. 137:69–83.
16. Harrison, J.H., Hancock, D.D., Conrad, H.R., 1984. Vitamin E and selenium for reproduction of the dairy cow. J. Dairy Sci. 67, 123–132.
17. Johns, J.T., Gay, N., Aaron, D.K., Randolph, J.R. and Wyles, J.W., .1991. The effect of chelated minerals and protein level in conditioning rations on gain of newly weaned calves. J. Anim. Sci. 69: 25.
18. Linder, M.C. 1996. Copper. In: Present knowledge in nutrition. Ziegler, E.E. and Filer, L.J., ILSI Press, Washington, DC., 7^th edition, pp:307-319
19. Lotthammer, K.H. 1982. Level of some blood parameters as indicators for liver disorder-their causes, relations to fertility and possibilities to prevent fertility problems. Proceeding of XII World Congress Disease Cattle, 1:527-532.
20. Manspeaker, J.E., Robl, M.G., Edwards, G.H. and Douglass, L.W. 1987. Chelated minerals: Their role in bovine fertility. Vet. Med. 82:951–956.
21. Marta Lopez-Alonso. A., Felipe. P., Marta. M., Cristina. C., Joaquın. R., Hernandez. A. andJose´Luis. B., 2005. Intracellular distribution of copper and zinc in the liver of copper-exposed cattle from northwest Spain. The veterinary journal, 170:332-338.
22. Miller, J.K., Brzezinska, S. and Madsen, F.C. 1993. Oxidative stress, antioxidants and animal function. J. Dairy Science, 76: 2812-2823.
23. Mohamadnia, A.R., 2008. The Role of Trace Minerals in Bovine Claw Horn Quality and Lameness. Iranian. J.Vet.Sur.(2).pp.133-140
24. Moore, C.L., Walker, P.M., Jonses, M.A. and Webb, J.M. 1988. Zinc methionine supplementation for dairy cows. J. Dairy Sci. 71(1):152.
25. Mülling Ch., Bragulla, H., Reese, S., Budras, K.D. and Steinberg, W. 1999. How structures in bovine hoof epidermis are influenced by nutritional factors. Anat. Hist. Embryol. 28:103-108.
26. Noakes, D.E., Parkinson, T.J. and England, G.C.W. 2009.Veterinary reproduction and obstetrics. .Elsevier,9 Edition(Oxford), pp:427-460.
27. Nocek, E., Johnson, A.B. and Socha,M.T. 2000. Digital characteristics in commercial dairy herds fed metal-specific amino acid complex. J. Daiy Sci.83:1553.
28. Siciliano-Jones, J. L., Socha, M. T., Tomlinson, D. J., and DeFrain, J. M. 2008. Effect of trace mineral source on lactation performance, claw integrity, and fertility of dairy cattle. J. Dairy Sci. 91:1985–1995.
29. Smart, M. and Cymbaluk, N.F. 1997. Role of nutritional supplements in bovine lameness-review of nutritional toxicities. In: Lameness in cattle. 3^rd edition. W.B. Saunders Co., Philadelphia, pp:145-161.
30. Starcher, B.C., Hill, C.H., Madaras, J.G. 1980. Effect of zinc deficiency on bone collagenase and turnover. J. Nutr. 110:2095-2102.
31. Tomlinson, D.J., Muelling, Ch.K.W. and Fakler, T.M. 2004. Formation of Keratins in the Bovine claw: Roles of Hormones, Minerals, and Vitamins in Functional Claw Integrity. J. Dairy Sci 87:797-809.
32. Tomlinson, D.J., Socha, M.T. and DeFrain, J.M. 2008. Role of trace minerals in the immune system. Page 39-52. In: Proc. Penn State Dairy Cattle Nutrition Workshop. Grantville, PA.
33. Underwood. E.j. and Suttle, N.F. 1999. The Mineral Nutrition of Livestock, 3^rd Edition. CABI publishing,New York, pp:283-342, 477-513.