بررسی میزان آگاهی دانشجویان دانشگاه تبریز در مورد بیماری توکسوپلاسموزیس

آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی

مقاله 6، دوره 5، 2 (18) تابستان، شهریور 1390، صفحه 1197-1202   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

احمد نعمت الهی^{* 1}؛ هیمن محمد پور²؛ سوما نصرت پور²؛ منصور ابراهیمی³

¹دانشگاه تبریز، دانشکده دامپزشکی، گروه انگل شناسی، تبریز، ایران

²دانشگاه تبریز، دانشکده دامپزشکی، دانشجوی دکتری دامپزشکی، تبریز، ایران

³دانشگاه مشهد، دانشکده دامپزشکی، دانشجوی کارشناسی ارشد انگل شناسی دامپزشکی، مشهد، ایران

چکیده

توکسوپلاسموزیس یکی از شایع‌ترین عفونت‌های انگلی انسان و حیوانات  با شیوع بالا در جهان می‌باشد. هدف از این مطالعه بررسی درباره میزان آگاهی دانشجویان دانشگاه تبریز نسبت به بیماری توکسوپلاسموزیس بود. درمجموع 449 دانشجو با تکمیل پرسشنامه مخصوص در این مطالعه شرکت نمودند که از این تعداد 8/54 درصد دختر و 2/45درصد پسر بودند. نتایج این بررسی نشان داد که کلاً میزان آگاهی دانشجویان دختر و پسر دانشگاه تبریز در مورد بیماری توکسوپلاسموزیس پایین می‌باشد. به طوری که این میزان در مورد دانشجویان دختر 9/13% و در مورد دانشجویان پسر41% می‌باشد. بر این اساس پسران دانشجو آگاهی بیشتری نسبت به دختران  دانشجو در مورد این بیماری داشته‌اند که این تفاوت از لحاظ آماری معنی­دار نبود. همچنین مشخص گردید که دانشجویان رشته های علوم انسانی و کشاورزی آگاهی بیشتری در مورد این بیماری نسبت به دانشجویان دیگر داشتند و این تفاوت از نظر آماری معنی­دار بود (005/0>p). دانشجویان مقاطع کاردانی و کارشناسی آگاهی بیشتری نسبت به دانشجویان مقاطع دیگر دانشگاه تبریز در مورد بیماری توکسوپلاسموز داشتند اما این تفاوت از نظر آماری معنی­دار نمی‌باشد. همچنین نتایج این بررسی نشان داد که مهم‌ترین منابع اطلاعات دانشجویان در مورد این بیماری به ترتیب کتاب (7/25 درصد)، اینترنت (9/18 درصد) و تلویزیون (9/18 درصد) بوده است.

کلیدواژه‌ها

توکسوپلاسموزیس؛ میزان آگاهی؛ دانشجو؛ دانشگاه تبریز

اصل مقاله

مقدمه

 

     توکسوپلاسموزیس یکی از شایع‌ترین عفونت‌های انگلی انسان و سایر حیوانات خونگرم با انتشار جغرافیایی بسیار گسترده است (3). عامل این بیماری تک یاخته اجباری داخل سلولی بنام توکسوپلاسما گوندی  (Toxoplasma gondii) می‌باشد. این بیماری در کشورهای جهان سوم شیوع بالایی دارد (6). میزان شیوع آلودگی انسان به این انگل در جهان  از  صفر تا 100% برحسب سن، موقعیت جغرافیایی، وضعیت فرهنگی، عادات غذایی و میزان تماس با منابع انگل ( خاک، مواد غذایی، ...) متفاوت می‌باشد. ابتلای انسان به توکسوپلاسموزیس ممکن است مادرزادی یا اکتسابی باشد (3). در شکل مادرزادی بیماری، عامل بیماری (تاکی زوئیت) از طریق جفت مادر آلوده به جنین منتقل می‌شود. اما عفونت اکتسابی بر اثر خوردن اوسیست­هایی که گربه آلوده دفع می‌کند و یا از طریق خوردن گوشت خام و نیم پز (حاوی کیست) صورت می‌گیرد. انسان در هر دوره از حیات خود در معرض ابتلا به این عفونت انگلی است (6). وقوع عفونت توکسوپلاسمایی همواره در دو گروه جمعیتی، جدی و خطرناک تلقی می‌شود: افراد با نقص سیستم ایمنی و جنین‌هایی که مادران آن‌ها برای اولین بار در زمان دوره بارداری به عفونت حاد توکسوپلاسمایی مبتلا می‌گردند (7). توکسوپلاسموزیس مادرزادی موجب سقط‌های خود به خودی، مرده­زایی، عقب‌ماندگی ذهنی، تولد نوزادان نارس،  کوریورتینیت، کم­خونی، پنومونی، میکروسفالی، هیدروسفالی و کلسیفیکاسیون داخل جمجمه‌ای  و صرع در نوزادان می‌گردد. در بیماران مبتلا به نقص سیستم ایمنی نیز اثرات این بیماری به صورت آنسفالیت، مننگوآنسفالیت، آنمی همولیتیک، میوکاردیت و پلی میوسیت ظاهر می‌گردد (8). به نظر می‌رسد فراوانی گربه‌های خانگی و ولگرد و نیز تماس نزدیک با خاک، آب و سبزیجات آلوده به مدفوع گربه عوامل مهمی در میزان بالای عفونت باشند (6). با توجه به افزایش روزافزون تمایل در جوامع انسانی به نگه­داری حیوانات دست آموز از جمله گربه و با توجه به اینکه گربه میزبان نهایی این انگل می‌باشد، احتمال ابتلا به این انگل در افرادی که به هر شکلی در تماس با این حیوان هستند بالاست. لذا مطالعه حاضر با هدف بررسی میزان آگاهی دانشجویان دانشگاه تبریز به این بیماری، عوامل انتقال و عوارض ناشی از آن انجام پذیرفت که نتایج حاصل از آن می­تواند اطلاعات مفیدی را در مورد پیشگیری از بروز و مقابله با عوارض ناشی از این بیماری در جامعه مورد نظر قرار دهد.

مواد و روش­ها

     این بررسی حاضر، پژوهشی توصیفی مقطعی است که در سال 1390 در دانشگاه تبریز انجام گرفته است. جامعه آماری آن  شامل تمامی دانشجویان دانشگاه تبریز به استثنای دانشجویان رشته‌ دامپزشکی بود که در سال تحصیلی 90-89 مشغول به تحصیل بودند. با استفاده از روش نمونه­گیری تصادفی 449 نفر دانشجو انتخاب شده و پرسشنامه آگاهی نسبت به بیماری توکسوپلاسموزیس را همراه با اطلاعات دموگرافیک تکمیل کردند. این پرسشنامه حاوی 17 سوال درباره آگاهی نسبت به بیماری توکسوپلاسموزیس، مهم‌ترین منبع اطلاعاتی، راه‌های انتقال و عوارض این بیماری بود. اطلاعات دموگرافیک شامل سن، جنسیت، رشته تحصیلی، محل سکونت، وضعیت سکونت و مقطع تحصیلی بود. در انتها نتایج حاصل با استفاده از نرم افزار آماری SPSS₁₆ و آزمون مربع کای در سطح معنی­داری 05/0 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

یافته­ها

    از میان 449 نفر دانشجویی که در این بررسی با تکمیل پرسشنامه مخصوص شرکت نمودند، 8/54 درصد نمونه دختر و 2/45 درصد پسر بودند. 6/66 درصد در مقطع تحصیلی کاردانی و کارشناسی، 3/32 درصد در مقطع کارشناسی ارشد و 1/1 درصد در مقطع دکتری مشغول به تحصیل بودند. 1/83 درصد در شهر و 9/16 درصد در روستا زندگی می‌کردند. همچنین 6/17 درصد افراد مورد بررسی در آپارتمان و 4/82  درصد در منزل غیر آپارتمانی زندگی می‌کردند. 3/22 درصد این افراد در منزل حداقل یک حیوان (اکثراً دام کوچک)
نگه­داری می‌کردند. جدول 1 مشخصات دموگرافیک دانشجویان شرکت کننده در این بررسی را نشان می­دهد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 1- مشخصات دموگرافیک 449 نفر دانشجوی شرکت کننده دربررسی میزان آگاهی دانشجویان  دانشگاه تبریز به توکسوپلاسموزیس

متغیر	تعداد (%)
جنسیت	دختر264 (8/54)                                            پسر 185 (2/45)
مقطع تحصیلی	کارشناسی 299 (6/66) کارشناسی ارشد 145 (3/32) دکتری 5 (1/1)
محل سکونت	شهر373 (1/83)                                     روستا 76 (9/16)
منزل	آپارتمانی79 (6/17)                                غیر آپارتمانی370 (4/82)
نگه­داری از حیوان در منزل	بلی100 (3/22)                                             خیر 349 (7/77)

 

در پاسخ به سوال "آیا تا به حال بیماری توکسوپلاسموز را شنیده‌اید؟" 5/16 درصد پاسخ مثبت داده­ بودند. 7/67 درصد افرادی که بیماری توکسوپلاسموز را شنیده بودند گربه را مهم‌ترین ناقل این بیماری دانسته­ بودند در حالی که  9/14 درصد افراد موش، 2/12 درصد افراد سگ و 4/5 درصد افراد پرندگان زینتی را مهمترین حیوان به عنوان ناقل دانسته‌اند. همچنین 9/41 درصد افراد در مورد راه انتقال بیماری پاسخ درست را داده­ بودند.  9/68 درصد به سوال 13 مبنی بر انتقال از طریق دست زدن به گوشت خام و تماس با دهان و چشم پاسخ درست داده بودند. 9/45 درصد این افراد زنان خانه­دار را بیشتر در معرض ابتلا دیدند. 50 درصد افراد مهم‌ترین عارضه این بیماری را اسهال دانسته­اند، در حالی که تنها 7/29 درصد سقط جنین را مهم‌ترین عارضه این بیماری دانسته بودند. همچنین تنها 3/47 درصد این افراد انتقال مادرزادی این بیماری را درست پاسخ داده­اند.

جدول 2 مقایسه سطح آگاهی پسران و دختران دانشجوی شرکت کننده در این بررسی را در مورد توکسوپلاسموزیس نشان می­دهد.        

جدول 2 - مقایسه سطح آگاهی پسران و دختران دانشجوی دانشگاه تبریز در مورد توکسوپلاسموزیس

جنسیت	داشتن آگاهی		عدم آگاهی		p-value
	تعداد	درصد	تعداد	درصد
دختر	33	9/13	205	1/86	127/0
پسر	41	4/19	170	6/80

 

نتایج جدول 2 نشان می­دهد که کلاً میزان آگاهی دانشجویان دختر و پسر دانشگاه تبریز در مورد بیماری توکسوپلاسموزیس پایین می‌باشد. به طوری که این میزان در مورد دانشجویان دختر 9/13% و در مورد دانشجویان پسر41% می‌باشد. بر این اساس پسران دانشجو آگاهی بیشتری نسبت به دختران  دانشجو در مورد این بیماری داشته‌اند این تفاوت از لحاظ آماری
معنی­دار نیست.

 

جدول 3- مقایسه سطح آگاهی دانشجویان رشته­های مختلف دانشگاه تبریز نسبت به توکسوپلاسموزیس

رشته تحصیلی	داشتن آگاهی		عدم آگاهی		p-value
	تعداد	درصد	تعداد	درصد
علوم انسانی	37	4/21	136	6/78	032/0
علوم پایه	11	9/16	54	1/83
کشاورزی	15	9/17	69	1/82
فنی -  مهندسی	11	7/8	116	3/91

 

یافته­های جدول فوق نشان می­دهد که دانشجویان علوم انسانی و کشاورزی آگاهی بیشتری در مورد این بیماری نسبت به دانشجویان علوم پایه و فنی مهندسی داشتند و این تفاوت از نظر آماری معنی­دار می‌باشد (005/0>p).

 

 

 

 

 

جدول 4- مقایسه سطح آگاهی دانشجویان مقاطع تحصیلی دانشگاه تبریز نسبت به توکسوپلاسموزیس

مقطع تحصیلی	داشتن آگاهی		عدم آگاهی		p-value
	تعداد	درصد	تعداد	درصد
کاردانی و کارشناسی کارشناسی ارشد دکتری	52 21 1	4/17 5/14 20	247 124 4	6/82 5/85 80	724/0

 

نتایج جدول 4 نشان می­دهد که دانشجویان مقاطع کاردانی و کارشناسی آگاهی بیشتری نسبت به دانشجویان مقاطع دیگر دانشگاه تبریز در مورد بیماری توکسوپلاسموز دارند اما این تفاوت از نظر آماری معنی­دار نمی‌باشد.

 

نمودار 1- فراوانی منبع کسب اطلاعات در مورد توکسوپلاسموز

 

نتایج نمودار 1 نشان می‌دهد که مهم‌ترین منبع اطلاعات دانشجویان به ترتیب کتاب (7/25 درصد)، اینترنت (9/18 درصد) و تلویزیون (9/18 درصد) بوده است.

بحث و نتیجه­گیری

    این مطالعه نشان داد که به صورت کلی سطح آگاهی در مورد علایم، انتقال و مهم‌ترین افراد در معرض خطر در بین دانشجویان دانشگاه تبریز پایین است (9/13% در مورد دانشجویان دختر و 41% در مورد دانشجویان پسر). اما میزان آگاهی پسران نسبت به دختران به صورت غیر معنی­داری بیشتر بود و از آنجا که توکسوپلاسموزیس خطر بیشتری در خانم‌ها به ویژه خانم‌های باردار، نسبت به آقایان دارد (7) این موضوع جای نگرانی دارد. در بررسی­های مشابهی در دانشگاه بندرعباس میزان آگاهی دانشجویان دختر به بیماری توکسوپلاسموزیس  7/0% و در دانشگاه لرستان 32% اعلام شده است (2 و 4). در طی این مطالعات نیز مهم­ترین منبع آگاهی دانشجویان کتاب ذکر شده است که با مطالعه حاضر همخوانی دارد. در مطالعه مشابهی که در مورد زنان شهر همدان انجام پذیرفته است، میزان آگاهی نسبت به این بیماری 5/76%  گزارش شده است (1). مشخص می­گردد که با افزایش سن مخصوصاً در خانم­ها میزان آگاهی نسبت این بیماری افزایش می­یابد و این نکته مؤید آن است که ارتباطات اجتماعی و نقش رسانه­های عمومی بیش از مطالعه شخصی در شناساندن این بیماری در بین خانم­ها نقش داشته است. بررسی حاضر نشان داد که میزان آگاهی دانشجویان علوم انسانی و کشاورزی دانشگاه تبریز به صورت معنی­دار (005/0>p) نسبت به دانشجویان رشته­های دیگر بیشتر می‌باشد. در مورد دانشجویان کشاورزی با توجه به اینکه قسمتی از واحدهای درسی آنان را علوم دامی تشکیل می­دهد آگاهی بیشتر آنان نسبت به دانشجویان دیگر قابل توجیه است.

همچنین نتایج این بررسی نشان داد که میزان آگاهی دانشجویان مقاطع کاردانی و کارشناسی از بیماری توکسوپلاسموزیس نسبت به دانشجویان مقاطع بالاتر بیشتر می‌باشد اما این تفاوت از نظر آماری معنی­دار نمی‌باشد. با توجه به اینکه اکثریت
رشته­های تحصیلی مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری دانشجویان دانشگاه تبریز را رشته­های علوم فنی و پایه تشکیل می­دهند که میزان آگاهی آنان در مورد توکسوپلاسموزیس در طی این بررسی نسبت به دانشجویان رشته­های دیگر کمتر بود (جدول 3) این تفاوت قابل توجیه می‌باشد.  

مطالعات نشان داده است که یکی از مهم‌ترین فاکتورهای خطر توکسوپلاسما انتقال آن از طریق مصرف گوشت می‌باشد (10). ولی تنها 4/11 درصد دانشجویان اهمیت مصرف گوشت خام در انتقال بیماری را دانسته‌اند که در مقایسه با میزان آگاهی دانشجویان دختر در مطالعه‌ی Redhwan Al-Naggar و همکارانش (2010) که در مالی، چین و هند انجام شده است کمتر می‌باشد (9). همچنین مطالعه‌ مشابهی به میزان 15 درصد مصرف گوشت خام را به عنوان فاکتور خطر اولیه معرفی کرده است (7).

مهم­ترین منبع آگاهی افراد در این مطالعه کتاب بود که با نتایج مطالعه‌ Redhwan Al-Naggar و همکارانش که مهم­ترین منبع آگاهی دانشجویان اینترنت و تلویزیون بوده است، متفاوت می‌باشد. این تفاوت می‌تواند به دلیل عدم توجه به بیماری‌های مشترک در کشور به ویژه در تلویزیون برگردد. به همین علت دانشجویان آشنایی چندانی با بیماری ندارند یا اصلاً چیزی راجع به آن نشنیده‌اند تا در مورد آن در اینترنت جستجو کنند. در مورد میزبان  نهایی بیماری تنها 1/11 درصد افراد مورد مطالعه گربه را به عنوان میزبان نهایی دانسته‌اند که نسبت به مطالعه‌ انجام شده توسط Redhwan Al-Naggar و همکارانش که در چین، هند و مالی انجام شده بود و 25 درصد افراد پاسخ صحیح داده بودند کمتر است (9). در مطالعه­ای که در شهر همدان انجام پذیرفته است 7/90% زنان گربه را به­عنوان میزبان نهایی بیماری معرفی کرده­اند (1).  

در مجموع با توجه به نتایج این بررسی که نمودی از جامعه در بخش تحصیل­کرده و مرتبط با وسایل ارتباط جمعی می‌باشد چنین می توان نتیجه گرفت که میزان آگاهی افراد عادی جامعه به این بیماری به­مراتب کمتر می‌باشد و با توجه به اهمیت بیماری توکسوپلاسموزیس به عنوان بیماری مشترک انسان و دام به نظر می­رسد که اطلاع رسانی دقیق و بهتری در این مورد لازم می‌باشد که در این میان نقش وسایل ارتباط جمعی و رسانه­های عمومی می­تواند بیشتر و مثمر ثمرتر باشد

مراجع

1. بیات، س. و حبیبی پور، ر. 1387. بررسی میزان آگاهی و عملکرد زنان شهر همدان در ارتباط با پیشگیری از ابتلا به توکسوپلاسموز، کتابچه خلاصه مقالات ششمین همایش سراسری و اولین کنگره منطقه­ای انگل شناسی و بیماری­های انگلی، موسسه رازی ،کرج.
2. خادمی، ز. و آزمان، م. 1389. بررسی میزان آگاهی دانشجویان دختر دانشگاه پیام نور بندرعباس در مورد توکسوپلاسموز، کتابچه خلاصه مقالات هفتمین همایش سراسری و دومین کنگره منطقه­ای انگل شناسی و بیماری­های انگلی، دانشگاه علوم پزشکی تهران.
3. غروی، م. 1382. کتاب جامع تک یاخته شناسی پزشکی ، ویرایش سوم ، نشر طبیب ، صفحات: 121-105.
4. نایب زاده، ح.، رشنوطایی، ص. و طراحی، م. 1389. بررسی میزان آگاهی دانشجویان دانشگاه لرستان در مورد توکسوپلاسموز، کتابچه خلاصه مقالات هفتمین همایش سراسری و دومین کنگره منطقه­ای انگل شناسی و بیماری­های انگلی، دانشگاه علوم پزشکی تهران.
5. Cook, A.J., Gilbert, R.E., Buffolano, W., Zufferey, J., Petersen, E., Jenum P.A. 2000. Sources of Toxoplasma infection in pregnant women: European multicentre case-control study. BMJ 321: 142-147.
6. Duby, J.P. 1998. Advances in the life cycle of Toxoplasma gondii. Int J Parasitol , 28(7):1019-1024.
7. Kravetz, J.D., Federman, D.G. 2005. Prevention of Toxoplasmosis in pregnancy: Knowledge of risk factors, Infect Dis Obstet Gynecol, 13: 161-165.
8. Montoya, J.G., Liesenfeld, O. 2004. Toxoplasmosis, 363: 1965-1976.
9. Redhwan, Al-Naggar., Karim, Al-Jashamy., Sami, A., Zaleha, M., Alghalibi,S. 2010. Perceptions of Toxoplasmosis among feamale university students, J Health Res, 24(2): 87-89.
10. Tenter, A.M., Heckeroth, A.R., Weiss, L.M. 2000. Toxoplasma gondii: from animals to humans. Int JParasitol , 30: 1217-1258.