بررسی رابطه غلظت ازت اوره شیر (MUN) با پارامترهای باروری در گاوداری‌های شیری شهرستان تبریز

آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی

مقاله 11، دوره 5، 2 (18) تابستان، شهریور 1390، صفحه 1233-1245   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

صمد مسافری^{* 1}؛ سعید اتحاد²؛ حسین کوشاور³

¹دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، دانشکده دامپزشکی، گروه علوم درمانگاهی، تبریز، ایران

²دانشگاه علوم پزشکی تبریز، مرکز تحقیقات ریزفناوری دارویی، تبریز، ایران

³دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه، گروه آمار حیاتی و اپیدمیولوژی، تبریز، ایران

چکیده

هدف از مطالعه حاضر بررسی تأثیر سطوح متفاوت ازت اوره شیر (MUN) بر عملکرد تولیدمثلی گاوهای شیری پرتولید در گله­های شیری منتخب در شهرستان تبریز بود. از مجموع 213 رأس گاو شیری آبستن 5 تا 5/7 ماهه انتخاب شده در این مطالعه 76 رأس معادل 7/35% گاوها دارای سطح MUN کمتر از  mg/dl16  و 137 رأس معادل 3/64% گاوها دارای سطح MUN بالاتر از mg/dl 16 بودند. از مجموع 213 رأس گاو مورد بررسی در این مطالعه 124 رأس مبتلا به ورم پستان، عفونت­های رحمی، سخت­زایی، جفت ماندگی و لنگش بودند که از این تعداد دام بیمار در 81 رأس سطح MUN بالاتر از mg/dl 16 بود. بررسی تأثیر سطوح متفاوت MUN شیر بر بروز بیماری­های ثبت شده در این مطالعه نشان داد که تنها بروز سخت­زایی در زمان زایمان
می­تواند متأثر از سطوح متفاوت MUN شیر باشد (032/0=p) و تفاوت در غلظت MUN شیر تأثیر معنی­داری بر بروز سایر بیماری­ها ندارد. نتایج مطالعه حاضر نشان داد که سطوح متفاوت MUN در شیر تأثیر معنی­داری بر پارامترهای تولیدمثلی اندازه­گیری شده در این تحقیق شامل روزهای باز، فاصله زایمان تا اولین تلقیح، موفقیت در اولین تلقیح و تعداد تلقیح بازای باروری دارد (همه موارد 001/0>p). همچنین داده­های این مطالعه نشان دادند که اندازه­گیری غلظت MUN شیر در گاوهای آبستن سنگین می­تواند به­عنوان یک رهیافت مؤثر در گاوداری­های صنعتی به منظور بررسی میزان بهره­وری نیتروژن جیره غذایی و پیش­بینی وضعیت تولیدمثلی این گاوها در دوره پس از زایمان مورد استفاده قرار گیرد.  

کلیدواژه‌ها

گاو شیری؛ ازت اوره خون (BUN)؛ ازت اوره شیر (MUN)؛ عملکرد تولیدمثلی

اصل مقاله

مقدمه

 

 میزان باروری در گاوهای شیری یکی از مهم­ترین پارامترهای مؤثر در سودآوری گله­های شیری می­باشد. در بین عوامل مختلف تأثیرگذار بر عملکرد تولید مثلی گله­های شیری، استفاده از جیره­های غذایی متعادل یکی از اصلی­ترین فاکتورهای مؤثر در رسیدن به اهداف تولیدمثلی در گله­های شیری تجاری می­باشد (12). در سال­های اخیر، بکارگیری
جیره­های غذایی با درصد بالای پروتئین به­ویژه در اوایل شیرواری همواره از جانب دامداران به منظور افزایش تولید شیر مورد توجه واقع شده است. در مقابل، اثرات بازدارنده پروتئین بالای جیره غذایی بر عملکرد تولید مثلی گاوهای شیری حکایت از تأثیر دوجانبه پروتئین بالای جیره غذایی بر عملکرد تولیدی این دسته از نشخوارکنندگان شیری دارد (5، 12 و 13). نتایج پژوهش­های آزمایشگاهی حاکی از آن بوده است که یکی از مهم­ترین عوارض افزایش غلظت ازت اوره خون (BUN) در گاوهای شیری در دوره پس از زایمان، افزایش غلظت ازت اوره و آمونیاک در مایعات سیستم تولیدمثلی حیوان (19) و
به­دنبال آن کاهش pH محیط رحمی (29) و اثرات سوء آن بر کیفیت اووسیت (1) و جنین تشکیل شده در رحم مادر (30) می­باشد. بر این اساس، با توجه به هزینه بالای تهیه جیره­های غذایی با درصد بالای پروتئین (3) و نیز ضرورت کاهش میزان نیتروژن دفعی از حیوان به عنوان اصلی­ترین منبع آلاینده نیتروژنی با منشاء حیوانی در محیط زیست (21، 23 و 24)، ضرورت بکارگیری سیستم­های مدیریتی کارآمد جهت افزایش بهره وری نیتروژن دریافتی توسط گاوهای شیری اهمیت چشمگیری در سیستم­های دامپروری جهان یافته است.

در حال حاضر، اندازه­گیری غلظت ازت اوره شیر (MUN) به عنوان یک رهیافت مدیریتی کارآمد جهت تعیین میزان
بهره­وری نیتروژن دریافتی (21، 23 و 24)، بهبود وضعیت تغذیه­ای (16، 20 و 22) و نیز تعیین سطح باروری گله­های شیری (2، 15، 26، 28 و 34) ارائه گشته است. به­طوری که مطالعات صورت گرفته در این خصوص حاکی از اثرات سوء افزایش غلظت MUN بر میزان باروری گاوهای شیری تحت شرایط مدیریتی متفاوت بوده است (2 و 34).

تغییرات متابولیکی و آندوکرینی ایجاد شده به دنبال استفاده از جیره­های غذایی با درصد بالای پروتئین تام (CP) به دلیل نقش چنین جیره­هایی در بروز عدم تعادل انرژی در دام، به­ویژه در اوایل دوره شیرواری به عنوان یکی از اصلی­ترین جنبه­های اثرات سوء چنین جیره­هایی بر عملکرد تولیدمثلی گاوهای شیری مطرح گشته است، به­طوری که MUN به­عنوان شاخصی جهت بررسی تعادل انرژی در گاوهای شیری شیروار در طول دوره شیردهی مطرح شده است (31). با توجه به تأثیر بالقوه تعادل انرژی/پروتئین جیره غذایی بر فعالیت تولیدمثلی گاوهای شیری در دوره پس از زایمان (8) و همچنین اهمیت تعادل انرژی در این مرحله بر سلامت گاوهای شیری و نقش بازدارنده آن در خصوص بروز بیماری­های تولیدی مرتبط با این مرحله مانند اورام پستان، لنگش و برخی اختلالات گوارشی (10 و 33)، به­نظر می­رسد که تغییرات متابولیکی حاصل از تعادل منفی انرژی در گاوهای شیری در دوره پس از زایمان به عنوان یکی از عوامل مخاطره­آمیز بالقوه در بروز مشکلات تولیدمثلی در این گاوها باشد. بنابراین، با توجه به تأثیر پروتئین بالای جیره غذایی بر متابولیت­های خونی (9، 14 و 27) و نیز سطح هورمون پروژسترون (25) و با توجه به رابطه مستقیم غلظت MUN در شیر گاوها با سطح پروتئین جیره غذایی، با اندازه­گیری MUN می­توان به یک شمای کلی از وضعیت متابولیکی و آندوکرینی گاوهای شیری در دوره پس از زایمان دست یافت.

با توجه به اینکه تأمین جیره­های غذایی ایده­آل برای افزایش راندمان تولید مثل و تولید شیر، یک نکته کلیدی در افزایش بهره­وری اقتصادی گله­های شیری محسوب می­گردد، از اینرو تأمین نسبت­های مناسبی از انرژی (10 و 33) و پروتئین (5) در جیره غذایی گاوهای شیری با توجه به نیازهای بدنی آنها تحت شرایط مختلف فیزیولوژیکی می­تواند ضمن کاهش هزینه­های تولید و نیز افزایش سطح کمی و کیفی تولید شیر، مانع از ورشکستگی سیستم دامپروری کشور در صورت ورود به بازارهای جهانی گردد.

بر این اساس، هدف از مطالعه حاضر تعیین رابطه میانگین غلظت MUN در شیر گله با عملکرد تولیدمثلی در گاوداری­های شیری منتخب شهرستان تبریز بوده است. 

مواد و روش­ها

   این پروژه تحقیقاتی در 6 گله شیری منتخب در شهرستان تبریز انجام شد. در این مطالعه تأثیر سطوح متفاوت MUN شیر در گله های منتخب بر پارامترهای تولیدمثلی بررسی شد.

از مجموع 553 رأس گاو شیری موجود در گاوداری­های منتخب، 409 رأس (96/73%) آبستن بودند که از این تعداد، 213 رأس (07/52% از گاوهای آبستن و 51/38% از مجموع کل گاوها) 5 تا 5/7 ماهه بودند و جهت انجام پروژه تحقیقاتی مورد نظر انتخاب گشتند. در هر گله، گاوهای موجود در آن از نظر سنی به دو گروه یک شکم­زا و چند شکم­زا تقسیم­بندی شده و سپس همبستگی بین هر یک از صفات مزبور با سطح MUN در شیر تک­تک گاوها تعیین و میانگین آن با میانگین به دست آمده از سایر گله­ها مقایسه گردید.

پارامترهای تولیدمثلی اندازه­گیری شده در این مطالعه شامل روزهای باز  (فاصله بین زایمان تا آبستنی مجدد) (days open)، تعداد تلقیح انجام یافته به ازای هر آبستنی (NSC)، فاصله زایمان تا اولین تلقیح (CS1) و درصد موفقیت در اولین تلقیح (FSCR) بودند. علاوه بر موارد ذکر شده، رابطه MUN شیر گاوها با وضعیت بهداشتی و سلامتی گاوها شامل بیماریهای تولید مثلی (جفت ماندگی، ورم پستان، سخت­زایی و عفونت­های رحمی) و نیز لنگش به­عنوان یک بیماری غیر تولیدمثلی تأثیرگذار بر سطح تولید گله بررسی شد. در طول دوره مطالعه در صورت حذف هر یک از گاوها بر اثر ابتلا به یکی از بیماری­های مزبور از گله، گاو مورد نظر از جمعیت آماری مورد مطالعه کنار گذاشته شد.

نمونه­گیری از شیر برای اندازه­گیری MUN روزی دوبار در زمان شیردوشی صورت پذیرفت. اگرچه اندازه­گیری MUN به روش FTIR به­دلیل سرعت بالای انجام آزمایش به طور معمول در مراکز کنترل کیفیت شیر آمریکا و کانادا انجام
می­شود، ولی به­دلیل اینکه در این تکنیک کلیه ترکیبات نیتروژن­دار موجود در نمونه اندازه­گیری می­شوند، بنابراین برای اندازه­گیری سطح MUN شیر از روش کالریمتری استفاده گردید. بهره­گیری از این روش در پروژه­های مشابه در کشور کانادا مورد استفاده قرار گرفته است (34). برای این منظور ابتدا نمونه­های شیر با سرعت rpm3000 برای مدت 20 دقیقه سانتریفوژ شدند و پس از جمع­آوری چربی جمع شده در بالای نمونه­ها، قسمت آبکی پائینی (بخش لاکتوسرم) به لوله دیگری انتقال یافته و ازت اوره موجود در نمونه­های شیر با استفاده از کیت BUN و طبق پروتکل پیشنهادی توسط شرکت سازنده (شرکت پارس آزمون) اندازه­گیری شد. ازت اوره خون (BUN) به روش کالریمتری (رنگ سنجی) با استفاده از کیت شرکت پارس آزمون اندازه­گیری شد.

آنالیز آماری داده­های مطالعه با استفاده از نرم افزار SPSS 17 انجام شد. آنالیز توصیفی (میانگین + انحراف معیار) داده­های مربوط به ویژگی­های بالینی و دموگرافیکی گاوهای تحت بررسی در این مطالعه انجام شد. رابطه سطوح MUN شیر با پارامترهای تولیدمثلی به روش Pearson انجام شد. با استفاده از روش t-Test، تأثیر سطح MUN شیر بر پارامترهای تولیدمثلی از نظر آماری بررسی گشت. در کلیه موارد 05/0>p از نظر آماری معنی­دار تلقی گشت.

یافته­ها

    از نظر سطح MUN دام­ها به دو دسته شامل سطح MUN کمتر از  mg/dl16 (76 رأس معادل 7/35% گاوها، MUN mean = 15.38 mg/dl) و سطح MUN بالاتر از mg/dl 16 (137 رأس معادل 3/64% گاوها
؛17.46 mg/dl MUN mean =) تقسیم­بندی شدند و رابطه سطح MUN با هر یک از پارامترهای تولیدمثلی بررسی گشت. از مجموع 213 رأس گاو تحت مطالعه، 25 رأس مبتلا  به بیماری ورم پستان، 43 رأس مبتلا به  عفونت­های رحمی، 25 رأس مبتلا به جفت ماندگی، 8 رأس مبتلا به سخت­زایی در زمان زایمان و 23 رأس مبتلا به لنگش بودند. از 25 رأس دام مبتلا به ورم پستان در 14 رأس سطح MUN بالاتر از    mg/dl16 بود. این رقم در مورد دام‏های مبتلا به عفونت­های رحمی، سخت­زایی، جفت ماندگی و لنگش بترتیب برابر با 29 رأس، 8 رأس، 20 رأس و 10 رأس بود (جدول 1). هیچ­یک از دام‏های با سطح MUN کمتر از  mg/dl16 دچار سخت زایی  در زمان زایمان نشده بودند (جدول 1).

همچنین، از بین 213 رأس گاو تحت بررسی در این مطالعه، 63 رأس فقط یکبار ‏زایمان‏ داشتند که از این تعداد در 55 رأس سطح MUN پائین‏تر از  mg/dl16 بود. تعداد دفعات تلقیح‏ در دام‏های طبقه‏بندی شده بر مبنای سطح MUN به این ترتیب بود که از مجموع  213 رأس گاو تحت بررسی، در 94 رأس اولین تلقیح منجر به آبستنی شده بودند که از این تعداد، 51 رأس‏ (معادل25/54% این گاوها) سطح MUN پائین تر از  mg/dl16 و 43 رأس (معادل 75/45% این گاوها) سطح MUN بالاتر  از  mg/dl16 داشتند (جدول 2). در گاوهای با بیش از یکبار تلقیح مصنوعی، در 94 رأس‏ سطح MUN بالاتر از  mg/dl16 و در 25 رأس سطح MUN پائین‏تر‏ از mg/dl16 بود (جدول 2). همچنین از مجموعه 25رأس گاو مبتلا به ورم پستان 11 رأس  سطح MUN کمتر از  mg/dl 16 و 14 رأس  دارای سطح MUN بیشتر از mg/dl 16 بودند که از  این تعداد  به­ترتیب در 3 و 7 رأس  اولین تلقیح منجر به آبستنی گشت (جدول 3). در ضمن از مجموع 25 رأس گاو مبتلا به ورم پستان در 10 رأس از آنها اولین تلقیح منجر به آبستنی شده بود که از این تعداد 6 رأس یک شکم زا بودند. از 15 رأس گاو مبتلا به ورم پستان چند شکم زا نیز در 4 رأس اولین تلقیح منجر به آبس تنی شده بود (جدول 3).

از بین 213 رأس گاو تحت بررسی در این مطالعه، تنها در 8 رأس سخت­زایی در زمان زایمان ثبت گردید که از این تعداد تمامی گاوها چند شکم زا (6 رأس با بیش از یکبار تلقیح) بوده و همچنین همگی دارای سطح MUN بیشتر از  mg/dl16 بودند (جدول 3). همچنین از مجموع 213 رأس گاو بررسی شده در این مطالعه، 23 رأس گاو مبتلا به لنگش بودند که از این تعداد در 12 رأس یکبار عمل تلقیح و در 11 رأس بیش از یکبار عمل تلقیح انجام شد. از مجموع 12 رأس گاو مبتلا به لنگش با یکبار تلقیح، 3 رأس بیش از یکبار زایمان و 1 رأس با سطح MUN بالاتر از  mg/dl16 گزارش گردید. در مقابل، در 11 رأس گاو مبتلا به لنگش با بیش از یکبار عمل تلقیح، در 10 رأس بیش از یکبار زایمان و در 9 رأس سطح MUN بالاتر از  mg/dl16 ثبت گردید (جدول 3). بررسی تأثیر سطح MUN بر بروز بیماری­های تولیدمثلی و غیر تولیدمثلی در این مطالعه نشان داد که تنها تفاوت در غلظت MUN ‏در شیر بر بروز سخ­ زایی در زمان زایمان تأثیرگذار است (032/0=p) و سایر بیماری­های بررسی شده در این تحقیق متاثر از تفاوت­های غلظت MUN در شیر‏ نبودند (نگاره 1). همچنین نتایج این مطالعه‏ نشان داد که دفعات گوساله­زایی در گاوها تأثیر‏ مستقیم بر سطوح MUN ‏در شیر دارد (001/0>p)، در مقابل، نتایج این بررسی نشان‏ داد که در حالی‏ که میزان بروز‏ بیماریهای تولید مثلی‏ در گاوهای‏ با بیش از یکبار ‏زایمان بیشتر از گاوهای با یکبار‏ زایمان بود، ولی تأثیر دفعات زایمان بر میزان بروز این بیماری­ها از نظر آماری معنی­دار نبود (05/0>p) (نمودار 1).

علاوه بر این، نتایج این مطالعه نشان داد که سطح MUN در شیر گاوها و دفعات زایمان تأثیر‏ معنی­داری بر میزان موفقیت در اولین‏ تلقیح (بروز آبستنی‏ در اولین تلقیح) دارد (001/0>p). همچنین‏ نتایج این مطالعه‏ به­خوبی تأثیر‏ سطح MUN در شیر و دفعات‏ زایمان را بر میزان‏ آبستنی‏ به ازای ‏هر بار تلقیح در گاوهای‏ تحت مطالعه نشان داد (001/0>p).

همچنین در این مطالعه مشخص گشت که بیماری­های ورم پستان (032/0=p) و عفونت­های رحمی (021/0=p برای موفقیت در اولین تلقیح و 038/0=p برای دفعات تلقیح به ازای آبستنی) بر رابطه سطح MUN شیر بر پارامترهای  تولیدمثلی اندازه­گیری  شده در این مطالعه اثر مثبت دارند، در حالی­که جفت ماندگی و سخت­زایی بر تأثیر سطح MUN‏ بر پارامترهای مذکور اثر معنی­دار ندارند. نتایج مطالعه حاضر نشان دادند ‏که پارامترهای‏ تولیدمثلی شامل روزهای باز (DO) و فاصله بین زایمان‏ تا اولین تلقیح (CS1) با سطح MUN شیر در سطح 001/0>p دارای همبستگی‏ معنی‏دار می‏باشند (نگاره 2). علاوه بر این، نتایج‏ این مطالعه مشخص ساخت که همبستگی‏ بین سطح MUN شیر و ازت اوره سرم (BUN) نیز از نظر آماری معنی­دار می­باشد (01/0>p، نمودار 2).

بحث و نتیجه‌گیری

     اندازه­گیری غلظت ازت اوره خون (BUN) مناسب­ترین راه برای بررسی میزان متابولیسم ترکیبات نیتروژن­دار در نشخوارکنندگان می­باشد. اندازه­گیری BUN به­دلیل نیاز به خون­گیری معمولاً همراه با ایجاد استرس در گاوها بوده و لذا کمتر مورد توجه دامداران می­باشد. در سال­های اخیر
اندازه­گیری غلظت ازت اوره شیر (MUN) به­عنوان یک است. غلظت BUN خون معمولا 4 تا 6 ساعت پس از خوردن جیره غذایی در گاوها افزایش می­یابد. اوره یک مولکول کوچک آبدوست حاصل از متابولیسم پروتئین­ها در گاوها بوده و به راحتی در غدد پستانی بین گردش خون و شیر انتقال می­یابد. افزایش غلظت خونی BUN در گاوها بلافاصله پس از خوردن جیره غذایی و نیز در طول روز ناشی از کاتابولیسم بخش تجزیه پذیر پروتئین (RDP) جیره غذایی می­باشد (11).  معمولاً غلظت MUN در شیر در فاصله زمانی کمتر از یک ساعت با غلظت BUN به حالت تعادل می­رسد. بنابراین
می­توان چنین اذعان داشت که اندازه­گیری MUN یک رهیافت دقیق جهت تعیین میزان متابولیسم و بهره­وری هم RDP و هم بخش تجزیه­ناپذیر پروتئین در شکمبه (RUP) بوده و بر اساس مقادیر به­دست آمده از آن می­توان میزان دریافت و در دسترس بودن انرژی جیره غذایی برای دام را مورد بررسی قرار داد (7). بر این اساس، مطالعات بسیاری اندازه­گیری غلظت MUN در شیر تانک گله را به­عنوان یک رهیافت مؤثر در میزان بهره­وری نیتروژن جیره غذایی در گاوداری­ها مطرح نموده­اند (21، 23 و 24). بررسی­های صورت پذیرفته در ارتباط با تعیین همبستگی بین سطوح MUN و BUN در مطالعه حاضر به­وضوح نشان دادند که سطح MUN شیر دارای همبستگی معنی­دار با سطح BUN خون می­باشد. نتایج مطالعه حاضر مشابه با نتایج به­دست آمده از مطالعات پیشین می­باشد، به­طوری که نتایج تمامی این مطالعات حاکی از آن است که اندازه­گیری سطح BUN و یا MUN به یک میزان در پیشگویی وضعیت تولید­مثلی گله­های پرتولید حایز اهمیت می­باشد (6 و 18).

نتایج مطالعه حاضر نشان داد که پارامترهای تولیدمثلی
اندازه­گیری شده در این مطالعه شامل روزهای باز (DO) و فاصله زایمان تا اولین تلقیح (CS1) به­طور معکوسی متأثر از سطوح BUN سرم و MUN شیر می­باشند. نتایج مطالعه حاضر مشابه نتایج به­دست آمده از سایر مطالعات می­باشد. نتایج مشابهی در مطالعه Arunvipas و همکاران (2) در ارتباط با تأثیر سطوح بالای MUN بر کاهش موفقیت در اولین تلقیح تا میزان 14% در گاوداری­های صنعتی در جزیره Prince Edward کشور کانادا به­دست آمد. هرچند پژوهشگران در مطالعه جداگانه­ای در ارتباط با تأثیر سطوح متفاوت MUN بر میزان باروری در گله­های شیری دریافنتد که تأثیر MUN بر عملکرد تولیدمثلی گاوهای شیری ممکن است متأثر از تغییرات فصول سال باشد (26). با این­حال نتایج برخی مطالعات دیگر حاکی از عدم تأثیر سطوح بالای MUN شیر بر عملکرد تولیدمثلی گاوهای پرتولید بوده است (4 و 15).

نتایج مطالعات آزمایشگاهی در خصوص چگونگی تأثیر سطوح بالای اوره خون و یا شیر بر کاهش عملکرد تولیدمثلی در
گله­های شیری نشان داده است که این اثر ممکن است منتج از اثرات سمی آمونیاک و متابولیت­های آن بر گامت­ها و رشد جنین در مراحل اولیه (13) و همچنین تغییر در pH محیط داخلی رحم (11)  باشد.  علاوه بر این، Tillard و همکاران (32) در مطالعه خود دریافتند که بالا بودن BUN در گردش خون گاوهای خشک می­تواند یکی از عوامل تأثیرگذار بر کاهش سطح باروری در دوره پس از زایمان باشد. بر این اساس، هرچند نتایج حاصل از مطالعات ما و دیگران اهمیت اندازه­گیری MUN در پیشگویی وضعیت تولیدمثلی گاوهای شیری را نشان داده است، نتایج سایر مطالعات نشان داده است که با وجود اهمیت اندازه­گیری MUN در تعیین میزان
بهره­وری نیتروژن جیره غذایی توسط گاوها، این روش دارای محدودیت­هایی در مانیتورینگ و مدیریت عملکرد تولیدمثلی گله­های شیری پرتولید است (15). گذشته از این، نتایج سایر مطالعات نیز نشان داده­اند که اندازه­گیری غلظت MUN شیر تنها در سطح تک­تک گاوها قادر به پیش­بینی وضعیت تولیدمثلی بوده و در سطح گله شاید به­دلیل تأثیر شرایط غیریکسان بر بهره­وری تولیدمثلی هر یک از گاوها از اهمیت کمتری برخوردار باشد (17).

بررسی چگونگی تأثیر بیماری­های تولیدمثلی و غیر تولیدمثلی ثبت شده در این مطالعه بر رابطه بین MUN شیر و عملکرد تولیدمثلی گاوهای شیری پرتولید نشان داد که بیماری­های ورم پستان (042/0>p)، عفونت­های رحمی (025/0>p) و لنگش (001/0=p) بر رابطه بین غلظت MUN شیر و موفقیت در اولین تلقیح و تعداد تلقیح مصنوعی بازای آبستنی اثر منفی دارند. نتایج حاضر مشابه با نتایج به­دست آمده از برخی مطالعات پیشین می­باشد که نشان دادند سخت­زایی یکی از مهم­ترین عوامل تأثیرگذار بر عملکرد تولیدمثلی گاوهای شیری با سطوح متفاوت MUN شیر می­باشد (26). به­نظر می­رسد تأثیر بیماری­های تولیدمثلی و یا غیر تولیدمثلی بر میزان باروری گاوهای شیری پرتولید با سطوح MUN متفاوت ممکن است به­دلیل تغییرات متابولیکی ناشی از این بیماری­ها باشد.    

 پیشنهادات

داده­های حاصل از مطالعه حاضر نشان داد که اندازه­گیری غلظت MUN شیر در گاوهای آبستن می­تواند به­عنوان یک رهیافت مؤثر و در عین حال کم هزینه برای پیش بینی عملکرد تولیدمثلی گاوهای شیری پرتولید در دامداری­های صنعتی مورد استفاده قرار گیرد. در حال حاضر در کشور آمریکا سطح MUN شیر در مراکز کنترل کیفیت شیر آن کشور به­عنوان یک رهیافت مؤثر و با درصد اطمینان بالا برای بررسی میزان
بهره­وری نیتروژن و دفع نیتروژن در گاوهای پرتولید مورد استفاده قرار می­گیرد. از این رو با توجه به اینکه پروتئین پرهزینه­ترین بخش جیره غذایی در گاوداری­های شیری را تشکیل می­دهد توصیه می­گردد اندازه­گیری غلظت MUN شیر به­صورت رایج در مراکز جمع­آوری شیر و یا در گاوداری­های شیری انجام شود. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول1- تعداد و درصد دام­های مبتلا به بیماری­های تولیدمثلی وغیرتولید مثلی پس از زایمان در گله­های تحت مطالعه

دفعات گوساله­زایی		سطح MUN		بیماری
Parity > 1	Parity = 1	< 16.00 mg/dl	> 16.01 mg/dl
135	53	65	123	فقدان بیماری	ورم پستان
90%	12/84%	52/85%	78/89%
15	10	11	14	بیماری بالینی
10%	87/15%	47/14%	21/10%
115	55	62	108	فقدان بیماری	عفونت­های رحمی
66/76%	30/87%	57/81%	83/78%
35	8	14	29	بیماری بالینی
33/23%	69/12%	42/18%	16/21%
131	57	71	117	فقدان بیماری	جفت ماندگی
33/87%	47/90%	42/93%	40/85%
19	6	5	20	بیماری بالینی
66/12%	52/9%	57/6%	59/14%
142	63	76	129	فقدان بیماری	سخت­زایی
66/94%	100%	100%	16/94%
8	0	0	8	بیماری بالینی
33/5%	0	0	83/5%
137	53	63	127	فقدان بیماری	لنگش
33/91%	12/84%	89/82%	70/92%
13	10	13	10	بیماری بالینی
66/8%	87/15%	10/17%	29/7%

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 2- تعداد دام های با سن گوساله­زایی، سطح MUN و دفعات تلقیح متفاوت در گله­های تحت مطالعه

55	(parity = 1) سن گوساله­زایی	< 16.00 mg/dl	سطح MUN
30/87%
8		> 16.01 mg/dl
69/12%
21	(parity > 1) سن گوساله­زایی	< 16.00 mg/dl
14%
129		> 16.01 mg/dl
86%
51	دفعات تلقیح (یکبار)	< 16.00 mg/dl	سطح MUN
25/54%
43		> 16.01 mg/dl
74/45%
25	دفعات تلقیح (بیش از یکبار)	< 16.00 mg/dl
21%
94		> 16.01 mg/dl
99/78%
47	دفعات تلقیح (یکبار)	parity = 1	سن گوساله­زایی
60/74%
16		parity > 1
39/25%
47	دفعات تلقیح (بیش از یکبار)	parity = 1
33/31%
103		parity > 1
66/68%

جدول 3- تعداد و درصد دام های با دفعات تلقیح متفاوت در گروه­های مختلف

دفعات تلقیح				بیماری
بیش از یکبار		یکبار
16%	4	28%	7	< 16.00 mg/dl	سطح MUN	1* (n=25)	ورم پستان
44%	11	12%	3	> 16.01 mg/dl
17/11%	21	40/23%	44	< 16.00 mg/dl		0* (n=188)
74/45%	86	68/19%	37	> 16.01 mg/dl
62/11%	5	93/20%	9	< 16.00 mg/dl	سطح MUN	1 (n=43)	عفونت­های رحمی
83/48%	21	60/18%	8	> 16.01 mg/dl
76/11%	20	70/24%	42	< 16.00 mg/dl		0 (n=170)
70/44%	76	82/18%	32	> 16.01 mg/dl
8%	2	12%	3	< 16.00 mg/dl	سطح MUN	1 (n=25)	جفت­ماندگی
52%	13	28%	7	> 16.01 mg/dl
23/12%	23	53/25%	48	< 16.00 mg/dl		0 (n=188)
68/44%	84	55/17%	33	> 16.01 mg/dl
0	0	0	0	< 16.00 mg/dl	سطح MUN	1 (n=8)	سخت­زایی
75%	6	25%	2	> 16.01 mg/dl
19/12%	25	87/24%	51	< 16.00 mg/dl		0 (n=205)
39/44%	91	53/18%	38	> 16.01 mg/dl
39/17%	4	82/47%	11	< 16.00 mg/dl	سطح MUN	1 (n=23)	لنگش
43/30%	7	34/4%	1	> 16.01 mg/dl
94/18%	36	15/33%	63	< 16.00 mg/dl		0 (n=190)
47/39%	75	42/8%	16	> 16.01 mg/dl
16%	4	24%	6	Parity=1	دفعات زایمان	1 (n=25)	ورم پستان
44%	11	16%	4	Parity>1
38/6%	12	80/21%	41	Parity=1		0 (n=188)
53/50%	95	27/21%	40	Parity>1
97/6%	3	62/11%	5	Parity=1	دفعات زایمان	1 (n=43)	عفونت های رحمی
48/53%	23	90/27%	12	Parity>1
64/7%	13	70/24%	42	Parity=1		0 (n=170)
82/48%	83	82/18%	32	Parity>1
4%	1	20%	5	Parity=1	دفعات زایمان	1 (n=25)	جفت ماندگی
56%	14	20%	5	Parity>1
97/7%	15	34/22%	42	Parity=1		0 (n=188)
93/48%	92	74/20%	39	Parity>1
0	0	0	0	Parity=1	دفعات زایمان	1 (n=8)	سخت زایی
75%	6	25%	2	Parity>1
80/7%	16	92/22%	47	Parity=1		0 (n=205)
78/48%	100	48/20%	42	Parity>1
34/4%	1	13/39%	9	Parity=1	دفعات زایمان	1 (n=23)	لنگش
47/43%	10	04/13%	3	Parity>1
89/7%	15	20%	38	Parity=1		0 (n=190)
52/50%	96	57/21%	41	Parity>1

1*: وقوع بیماری         0*: عدم وقوع ببماری

 

 

 

 

aa

ba

c

da

e

  B                    

       دام های چند شکمزا

         دام های یک شکمزا

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نمودار 1- تاثیر سطوح متفاوت MUN و دفعات گوساله­زایی بر بروز بیماری­های تولید­مثلی و غیرتولید مثلی­

A: تأثیر سطوح MUN در شیر بر بروز بیماری­ها؛ B: تاثیر دفعات زایمان بر بروز بیماری­ها

a: عفونت­های رحمی؛ b: ورم پستان؛ c: جفت ماندگی؛ d: سخت­زایی؛ e: لنگش

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نمودار 2- همبستگی بین سطح MUN شیر با پارامترهای اولیدمثلی (روزهای باز و فاصله زایمان تا آبستنی مجدد) و سطح BUN خون پارامترهای مامایی: روزهای باز (DO) و فاصله زایمان تا آبستنی مجدد (CS1)

 

مراجع

1. Armestrang, DG, Mcevoy, TG, and Baxter, G. 2001. Effect of dietary energy and protein on bovine follicular dynamics and embryo production in vitro: associations with the ovarian insulin-like growth factor system. Biology of reproduction; 64:1624-1632.
2. Arunvipas, P, Vanleeuween, JA, Dohoo, IR. 2007. Milk urea-nitrogen negatively affected first-service breeding success in commercial dairy cows in Prince Edward Island, Canada. Preventive veterinary medicine; 82:42-50.
3. Baker, LD, Fergoson, JD, Chalopa, W. 1996. Responses in urea and true protein of milk to different protein feeding schemes for dairy cows. Journal of dairy science; 78:2424-2434.
4. Barton, BA, Rosario, HA, Anderson, GW, Grindle, BP, Carrol, DJ. 1996. Effects of dietary crude protein, breed, parity, and health status on the fertility of dairy cows. Journal of dairy science; 79:2225-2236.
5. Butler, WR. 1998. Review: effect of protein nutrition on ovarian and uterine physiology in dairy cattle. Journal of diary science; 81:2533-2539.
6. Butler, WR, Calman, JJ, Bean, SW. 1996. Plasma and milk urea nitrogen in relation to pregnancy rate in lactating dairy cattle. J Anim Sci; 74:858-865.
7. Carlsson, J, Bergestrom, J, Pehrson, B. 1995. Variations with breed, age, season, yield, stage of lactation and herd in the concentration of urea in bulk milk and individual cow's milk. Acta Vet Scand; 36:245-254.
8. Carlsson, J, Peherson, B. 1994. The influence of the dietary balance between energy and protein on milk urea concentration. Experimental trials assessed by two different protein evaluation systems. Acta veterinary Scandinavia; 35:193-205.
9. Chapa, AM, Mcormick, ME, Fernandez, JM, French, DD, Ward, JD. 2001. Supplemental dietary protein for grazing dairy cows: reproduction, condition loss, plasma metabolites, and insulin. Journal of dairy science; 84:908-916.
10. Collard, BL, Boettcher, PJ, Dekkers, JC, Petitclerc, D, Schaeffer, LR. 2000. Relationships between energy balance and health traits of dairy cattle in early lactation. Journal of dairy science; 83:2683-2690.
11. Elrod, CC, Van, AM, Butler, WR. 1993. Alterations of pH in response to increased dietary protein in cattle are unique to the uterus. J Anim Sci; 71:702-706.
12. Ferguson, J.D. 1991. Nutrition and reproduction in dairy cows. Veterinary clinics of North America: Food animal practice; 7:483-507.
13. Ferguson, J.D., Chalupa, W. 1989. Impact of protein nutrition on reproduction in dairy cows. Journal of dairy science; 72:746-766.
14. Greenfield, RB, Cecava, MJ, Johnson, TR, Donkin, SS. 2000. Impact of dietary protein amount and rumen undegradability on intake, per partum liver triglyceride, plasma metabolites, and milk production in transition dairy cattle. Journal of dairy science; 83:703-710.
15. Godden, SM, Kelton, DF, Lissemore, KD, Walton, JS, Leslie, KE, Lumesden, JH. 2001. Milk urea testing as a tool to monitor reproductive performance in Ontario dairy herds. Journal of dairy science; 84:1397-1406.
16. Godden, SM, Lissemore, KD, Kelton, DF, Leslie, KE, Walton, JS, Lumsden, JH. 2001. Relationships between milk urea concentrations and nutritional management, production, and economic variables in Ontario dairy herds. Journal of dairy science; 84:1128-1139.
17. Guo, K, Russek-Cohen, E, Vaner, MA, Kohn, RA. 2004. Effects of milk urea nitrogen and other factors on probability of conception of dairy cows. J Dairy Sci 2004; 87:1878-1885.
18. Gustawson, AH, Palmquiest, DL. 1993. Diurnal variation of rumen ammonia, serum urea, and milk urea in dairy cows at high and low yields. J Dairy Sci; 76:475-484.
19. Hammon, DS, Holyoak, GR, Dhiman, TR. 2005. Association between blood plasma urea nitrogen levels and reproductive fluid urea nitrogen and ammonia concentrations in early lactation dairy cows. Animal reproduction science; 86:195-204.
20. Hof, G, Vervoorn, MD, Lenaers, PJ, Tamming, S. 1997. Milk urea nitrogen as a tool to monitor the protein nutrition of dairy cows. Journal of dairy science; 80:3333-3340.
21. Jonker, JS, Kohn, RA, Erdman, RA. 1998. Using milk urea nitrogen to predict nitrogen excretion and utilization efficiency in lactating dairy cows. Journal of dairy science; 81:2681-2692.
22. Jonker, JS, Kohn, RA, High, J. 2002. Use of milk urea nitrogen to improve dairy cow diets. Journal of dairy science; 85:939-946.
23. Kauffman, AJ, ST-Pierre, NR. 2001. The relationship of milk urea nitrogen to urine nitrogen excretion in Holstein and Jersey cows. Journal of dairy science; 84:2284-2294.
24. Kohn, RA, Kalscheur, KF, Russer-Cohen, E. 2002. Evaluation of models to estimate urinary nitrogen and expected milk urea nitrogen. Journal of dairy science; 85:227-233.
25. Larson, SF, Butler, WR, Currie, WB. 1997. Reduced fertility associated with low progesterone postbreeding and increased milk urea nitrogen in lactating cows. Journal of dairy science; 80:1288-1295.
26. Melenzen, P, Donovan, A, Hernandez, J. 2000. Milk urea nitrogen and infertility in Florida Holstein cows. Journal of dairy science; 83:459-463.
27. Park, AF, Shirely, JE, Titgemery, EC, Meyer, MJ, Vanbaale, MJ, Vandehaar, MJ. 2002. Effect of protein level in prepartum diets on metabolism and performance of dairy cows. Journal of dairy science; 85:1815-1828.
28. Rajala-Schultz, PJ, Savilla, WJA, Frazer, GS, Wittum, TE. 2001. Association between milk urea nitrogen and fertility in Ohio dairy cows. Journal of dairy science; 84:482-489.
29. Rhoads, ML, Gilbert, RO, Lucy, MC, Butler, WR. 2004. Effects of urea infusion on the uterine luminal environment of dairy cows. Journal of dairy science; 87:2896-2901.
30. Rhoads ML, Rhoads, RP, Gilbert, RO, Toole, R, Butler, WR. 2006. Detrimental effects of high plasma urea nitrogen levels on viability of embryos from lactating dairy cows. Animal reproduction science; 91:1-10.
31. Sinclair, KD, Kuran, M, Gebbier, FE, Webb, R, Mcevoy, TG. 2000. Nitrogen metabolism and fertility in cattle: II. Development of oocytes recovered from heifers offered diets differing in their rate of nitrogen release in the rumen. Journal of animal science 2000; 78:2670-2680.
32. Tillard, E, Humblot, P, Faye, B, Lecomte, P, Dohoo, I, Bocquier, F. 2007. Precalving factors affecting conception risk in Holstein dairy cows in tropical conditions. Theriogenology; 68:567-581.
33. Van Knegsel, AT., Van Den Brand, H., Dijakstra, J., Kemp, B. 2007. Effects of dietary energy source on energy balance, metabolites and reproduction variables in dairy cows in early lactation. Theriogenology 2007; 68 Suppl 1:S274-S280.
34. Witter, FG, Gallardo, P, Reyes, J, Optiz, H. 1999. Bulk milk urea concentrations and their relationship with cow fertility in grazing dairy herds in southern Chile. Preventive veterinary medicine; 38:159-166.