بررسی تأثیر طول زمان مصرف روغن ماهی بر غلظت کلسترول و تری‌گلیسیرید خون و پاسخ ایمنی جوجه‌های گوشتی

آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی

مقاله 8، دوره 5، 1 (17) بهار، خرداد 1390، صفحه 1093-1101   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

حسین ایروانی^{* 1}؛ محمد امیر کریمی ترشیزی²؛ بابک خیرخواه²

¹دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بافت، گروه علوم دامی، بافت، ایران

²دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده کشاورزی، گروه پرورش طیور، تهران، ایران

چکیده

به منظور تعیین مناسب­ترین فاصله زمانی تغذیه جوجه­های گوشتی با روغن ماهی و اثر آن بر سیستم ایمنی و کلسترول و تری­گلیسیرید خون، آزمایشی به مدت 49 روز با استفاده از 5 درصد روغن ماهی که در زمان­های مختلف تغذیه شدند، انجام گردید. بدین منظور از 600 جوجه یک روزه گوشتی سویه راس در 6 گروه آزمایشی، که هر گروه آزمایشی دارای 4 تکرار بود، استفاده شد. گروه­های آزمایشی شامل: جیره بدون روغن ماهی و دارای 5 درصد روغن ذرت‌‌‍ (گروه شاهد) و تغذیه روغن ماهی از 2، 3، 4، 5 و 6 هفتگی بود. غلظت کلسترول و تری گلیسرید در سنین 37 و 44 روزگی تعیین شد. تیتر آنتی بادی علیه گلبول قرمز خون گوسفند (SRBC)، متعاقب ایمن سازی در روزهای 30 و 37 روزگی، 7 روز پس از هر تزریق تعیین شد. مصرف روغن ماهی، غلظت کلسترول سرم را تحت تاثیر قرار نداد اما غلظت تری­­گلیسرید سرم به­طور معنی­داری کاهش یافت (01/0 p<). عیار IgG علیه SRBC در تزریق اول تحت تاثیر گروه­های آزمایشی قرار گرفت (01/0 p<) و بیشترین پاسخ ایمنی در گروه شاهد و تیماری که 2 هفته از روغن ماهی تغذیه نموده بود مشاهده گردید. به عبارتی افزایش بیشتر زمان مصرف روغن پاسخ ایمنی را کاهش داد. عیار IgM در تزریق دوم تحت تأثیر گروه­های آزمایشی قرار گرفت و تیمارهایی که 2 تا 4 هفته از روغن ماهی تغذیه نمودند پاسخ ایمنی بالاتری نسبت به سایر تیمارها نشان دادند (05/0p<).

کلیدواژه‌ها

پاسخ ایمنی؛ اسید‌های چرب امگا 3؛ روغن ماهی؛ جوجه گوشتی؛ طول مصرف

اصل مقاله

مقدمه

 

     تعدیل سیستم ایمنی به اعمال برخی تغییرات فیزیولوژیکی اشاره داشته که در نهایت باعث تشدید یا تضعیف فعالیت­های این سیستم می­شوند (17). جیره یکی از چندین فاکتور مؤثر بر سیستم ایمنی در طیور می­باشد (13 و 18). اثر تغذیه بر روی سیستم ایمنی می­تواند به صورت اختصاصی یا غیر اختصاصی باشد. بعضی از موادی که اثر غیر مستقیم دارند و باعث تقویت و تحریک سیستم ایمنی می­شوند شامل اسیدهای چرب
 غیراشباع با چند پیوند دوگانه (PUFA) (Poly unsaturated fatty acids) می­باشد (18).

 اسیدهای چرب غیر اشباع با چندین پیوند دوگانه می­توانند از طریق استقرار در غشاء فسفولیپیدی سلول­های بافت­های لنفوئیدی باعث تعدیل فعالیت سیستم ایمنی شوند (8). اغلب روغن­های گیاهی غنی از اسید چرب 6-n مثل لینولئیک اسید هستند، در حالی­که روغن ماهی غنی از اسید چرب 3-n  
می­باشند. EPA (Eicosapentaenoic acid) و DHA (Docosa hexaenoic acid) اجزای اصلی تشکیل­دهنده اسیدهای چرب 3-n در روغن ماهی می­باشد. روغن ماهی به لحاظ دارا بودن اسیدهای چرب غیر اشباع می­تواند میزان و نوع آیکوزانوئیدها (برخی واسطه­های سیستم ایمنی از قبیل پروستاگلندین­ها و لوکوترین­ها که از اسیدهای چرب غشای فسفولیپیدی سلول­ها منشاء می­گیرند) را تغییر دهد و سبب بهبود سیستم ایمنی طیور ­گردد (6).

مطالعات نشان می­دهند که پروستاگلندین E₂ (PGE₂) موجب کاهش پاسخ اولیه تولید آنتی­بادی در مرغان تخم­گذار می­شود (29). تولید آنتی­بادی در جوجه­های گوشتی تغذیه شده با جیره­های حاوی روغن ماهی و یا کتان (غنی از اسیدهای چرب 3-n) افزایش معنی­داری در مقایسه با سایر منابع روغن نشان داد (13 و 31). با وجود این، برخی از پژوهشگران با استفاده از روغن ماهی در جیرة غذایی بهبود معنی­داری در پاسخ ایمنی همورال مشاهده نکردند (12 و 19). به­طورکلی، بررسی پژوهش­های انجام شده در زمینه تأثیر اسیدهای چرب جیرة غذایی بر سیستم ایمنی بیانگر عدم یکنواختی در نتایج به دست آمده است (3). پراکنش قابل ملاحظه­ای در ترکیب اسیدهای چرب روغن های استخراج شده از گونه­های مختلف ماهی دیده می­شود.Korver  و Kelasing  (١٩٩٧) گزارش کردند که تزریق لیپوپلی ساکارید(LPS)  باکتریایی به
جوجه­های گوشتی باعث ظهور واکنش التهابی در آنها شد، که به نوبة خود کاهش وزن جوجه ها را به همراه داشت. آنها با به­کارگیری روغن ماهی در جیرة غذایی اثرات نامطلوب واکنش التهابی بر رشد را کاهش دادند، ولی این تأثیر تنها با استفاده از روغن ماهی در جیره­های حاوی گندم دیده شد، در حالی­که در جیره­های پایه ذرت تأثیر روغن ماهی معنی­دار نبود. این محققین چنین نتیجه­گیری کردند که احتمالاً علت این امر وجود سطوح پایین­تر اسیدهای چرب غیر اشباع 6-n از جمله اسید لینولئیک در جیره­های بر پایه گندم در مقایسه با ذرت می­باشد (19) .پیله ور و همکاران (1389) گزارش کردند که در نیمچه­های تخم­گذار IgG پس از تزریق SRBC تحت تأثیر درصد اسید چرب 3-n قرار گرفت و سطح پایین اسید چرب 3-n تیتر آنتی­بادی را افزایش داد (2). چربی لاشه پرندگان جوان در طی تغییر جیره بعد از 12 روز به تعادل ظاهری می­رسد (21). ذخیره و تجمع 3-n در لاشه متناسب با غلظت اسید چرب مورد استفاده در جیره، نوع منبع 3-n و مدت زمان استفاده از منبع می­باشد. این تغییر در لاشه جوجه گوشتی یک فرآیند تدریجی می­باشد. بر اساس این گزارش، افزایش میزان LNA (Linolenic acid) با جیره­های حاوی کتان، 5 هفته زمان نیاز دارد. درحالی­که  (Long Chain Omega-3 Fatty Acids) LC-PUFAs:n-3 در زمان کمتر و در حدود 2 هفته غنی­سازی امکان پذیر می­باشد (22).

 اسیدهای چرب  LC-PUFAs:n-3به راحتی در بافت­ها ذخیره می­گردند، در حالی­که LNA نیاز به زمان طولانی­تری برای ذخیره شدن در بافت­ها دارد. اسیدهای چرب  LC-PUFAs:n-3 و  LNAدر گوشت سیاه (ران) و گوشت سفید (سینه) به ترتیب  قرار می­گیرند (20). لذا هدف از انجام این مطالعه ارزیابی اثرات روغن ماهی و طول زمان مصرف روغن ماهی برغلظت کلسترول و تری­گلیسیرید سرم و  پاسخ ایمنی هومورال جوجه­های گوشتی است.

مواد و روش­ها

     این تحقیق بر  اساس آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی متعادل 6×2 انجام گرفت. آزمایش در 6 گروه آزمایشی و هر گروه آزمایشی دارای 4 تکرار بود و هر تکرار شامل 25 جوجه بود. گروه‌های آزمایشی شامل: گروه شاهد که از یک روزگی تا انتهای دوره از جیره پایه با 5% روغن ذرت تغذیه شد و گروه های 2 تا 6 به ترتیب از هفته­های 2، 3، 4، 5 و 6 به جای روغن ذرت از روغن ماهی تغذیه شدند.

جیره­های آزمایشی، در جدول 1 آمده است. جیرة غذایی مورد نیاز جوجه­های گوشتی در دوره­های مختلف آزمایش شامل آغازین (14-1 روزگی)، میان دوره (34-14 روزگی) و پایانی (49-35 روزگی) با استفاده از جداول راهنمای NRC (21) استخراج گردید. جیره­های مراحل مختلف از نظر انرژی و پروتئین و اجزا خوراک یکسان بود و فقط روغن ماهی بر حسب نوع گروه آزمایشی از زمان­های مختلف به جای روغن ذرت بکار برده شد. روغن ماهی بکار برده شده در آزمایش از شرکت تهیه تن ماهی واقع در بندر انزلی تهیه گردید. از روغن ذرت مورد استفاده در آشپزی نیز برای بکار بردن روغن ذرت در جیره استفاده شد. آنالیز اسیدهای چرب جیره ها، روغن ذرت و روغن ماهی در جدول 2 آمده است.

 

جدول 1- جیره­های آزمایشی

مواد مغذی	جیره آغازین (14-1 روزگی) %	جیره میان دوره (35-14 روزگی) %	جیره پایانی (49-35 روزگی) %
انرژی متابولیسمی   (kcal/kg)	2900	3000	3100
پروتئین خام (درصد)	5/21	5/19	5/17
کلسیم (درصد)	1	9/0	8/0
فسفر قابل دسترس (درصد)	45/0	35/0	3/0
لیزین (درصد)	1/1	1	85/0
متیونین (درصد)	5/0	38/0	32/0
اجزاء تشکیل دهنده جیره
ذرت	85/38	04/49	86/63
کنجاله سویا	51/36	38/31	4/27
گندم	15	5/10	---
روغن ذرت یا روغن ماهی	5	5	5
صدف	38/1	43/1	3/1
دی کلسیم فسفات	66/1	15/1	1
مکمل ویتامینی	6/0	6/0	6/0
مکمل معدنی	6/0	6/0	6/0
نمک طعام	2/0	2/0	2/0
DL- متیونین	2/0	1/0	04/0
جمع	100	100	100

 

-پیش مخلوط ویتامینی اضافه شده به جیره مقادیر: 7040 واحد بین المللی ویتامین A، 2000 واحد بین المللی ویتامین D₃، 8/8 واحد بین المللی ویتامین E، 76/1 میلی­گرم ویتامین K₃، 2/1 میلی­گرم ویتامین B₁، 2/3 میلی­گرم ویتامین B₂، 4/6 میلی­گرم ویتامین B₃ (کلسیم پنتوتنات)، 28 میلی­گرم ویتامینB₅ (نیاسین)، 97/1 میلی­گرم ویتامین B₆، 38/0 میلی­گرم ویتامین B₉ (فولیک اسید)، 008/0 میلی­گرم ویتامین B₁₂، 12/0 میلی گرم ویتامین H₂ (بیوتین) و 320 میلی­گرم کولین کلراید را در هر کیلوگرم جیره تأمین نمود. 2- پیش مخلوط معدنی اضافه شده به جیره مقادیر: 60 میلی­گرم منگنز، 60 میلی­گرم آهن، 74/51 میلی­گرم روی، 8/4 میلی­گرم مس، 69/0 میلی­گرم ید و 16/0 میلی­گرم سلنیوم را در هر کیلوگرم جیره تأمین نمود.

 

 

 

جدول 2- آنالیز اسید چرب جیرهای پایه، روغن ذرت و روغن ماهی (میلی­گرم اسید چرب در گرم جیره)

C14:0

C16:0

C16:1

C18:0

C18:1

C18:2

C18:3

C20:4

EPA

DPA

DHA

SFA

MUFA

PUFA

N-3

N-6

N-6/N-3

آغازین

0/0

45/1

03/0

19/0

20/2

01/3

09/0

00/0

00/0

00/0

00/0

64/1

23/2

10/3

09/0

01/3

44/33

رشد

0/0

63/1

04/0

22/0

46/2

12/3

10/0

00/0

00/0

00/0

00/0

85/1

50/2

22/3

10/0

12/3

01/32

پایانی

0/0

76/1

05/0

24/0

66/2

26/3

08/0

00/0

00/0

00/0

00/0

00/2

71/2

33/2

08/0

26/3

66/41

روغن ذرت

17/0

87/84

05/2

08/10

53/169

43/273

71/2

00/0

00/0

00/0

00/0

13/95

58/171

14/276

71/2

43/273

95/100

روغن ماهی

96/4

43/23

79/7

37/4

82/1

82/1

31/1

---

74/5

5/3

55/14

76/32

57/39

87/26

05/25

82/1

07/0

هر عدد میانگین سه تکرار می­باشد

 

برای اندازه­گیری میزان کلسترول و تری­گلسیرید در روزهای 37 و 44 پرورش جوجه­های گوشتی از هر واحد آزمایشی 2 قطعه پرنده انتخاب شده و از آنها از طریق ورید بال، خونگیری به عمل آمد. نمونه­های خون به مدت 4 تا 6 ساعت در دمای اتاق برای جدا شدن سرم از لخته نگه­داری شده و بعد از گذشت این زمان سرم در داخل میکروتیوب ریخته شد. در آزمایشگاه برای اطمینان از عدم باقی ماندن لخته در پلاسما توسط سانتریفیوژ در دور 3500 و به مدت 10 دقیقه سانتریفیوژ شد. کلسترول موجود در نمونه­های سرم با استفاده از روش آنزیمی CHOD-PAP و با کیت تجاری شرکت پارس آزمون تعیین شد. همچنین تری گلیسرید با روشGPO-PAP با استفاده از کیت تجاری تعیین گردید (26). متوسط غلظت کلسترول سرم و تری گلیسرید هر دو پرندة یک واحد، برای تجزیة‌ آماری استفاده شد. 

داده­ها با استفاده از نرم افزار Excel پردازش و توسط رویه ANOVA نرم افزار SAS آنالیز آماری شدند.  مقایسه میانگین­ها با استفاده از آزمون چند مشاهده­ای دانکن انجام گرفت (28).

یافته­ها، بحث و نتیجه‌گیری

    در جدول 3 نتایح ارزیابی سیستم ایمنی مشاهده می­شود. در بررسی سیستم ایمنی، مقادیر ذکر شده برای نوبت اول بیان کنندة‌ پاسخ ایمنی اولیه و مقادیر نوبت دوم خونگیری مربوط به پاسخ ایمنی ثانویه می­باشند. عیارIgG  (01/0>p) و پادتن کل (05/0>p) علیه گلبول قرمز گوسفند در نوبت اول تحت تأثیر گروه­های آزمایشی قرار گرفت و اختلاف معنی­داری را نشان داد. گروه شاهد و گروه 6 دارای بیشترین پاسخ ایمنی و گروه 2 دارای کمترین پاسخ ایمنی بود و این نتایج نشان می­دهد که مصرف روغن ذرت بیشتر از مصرف روغن ماهی باعث افزایش پاسخ ایمنی شده است و با افزایش مدت مصرف روغن ماهی پاسخ ایمنی کمتر شد. عیار IgM علیه گلبول قرمز گوسفند در نوبت اول تحت تاثیر گروه­های آزمایشی قرار نگرفت.

عیار IgM علیه گلبول قرمز گوسفند در نوبت دوم تحت تأثیر گروه­های آزمایشی قرار گرفت و اختلاف معنی­داری را نشان داد (05/0>p).  گروه 5 بالاترین و گروه شاهد و گروه­های 2 و 3 دارای پایین­ترین پاسخ ایمنی اولیه بودند. اما عیار پادتن کل  و IgG علیه گلبول قرمز گوسفند در نوبت دوم تحت تأثیر گروه­های آزمایشی قرار نگرفت و اختلاف معنی­داری را نشان نداد. این نشان می­دهد که بعد از تزریق دوم ایمنی بالاتری در گروه­هایی که روغن ماهی خوردند نسبت به روغن ذرت وجود داشت که بیانگر تداوم بیشتر ایمنی در جوجه­هایی که روغن ماهی خوردند، می­باشد. البته سطح ایمینوگلوبولین­ها از نظر عددی بعد از تزریق دوم کمتر از تزریق اول بود. که در خصوص سطح کل ایمنوگلوبولین­ها این کاهش معنی­دار نبود اما کاهش پاسخ ایمنی در خصوص IgM (05/0>p) و IgG (01/0>p) معنی­دار بود.

تغذیه جوجه­های جوان در حال رشد، با روغن ماهی غنی از اسید­های چرب 3-n، باعث افزایش پاسخ سیستم ایمنی هومورال در اثر تزریق SRBC شده است، اما میزان تکثیر لمفوسیتی را متوقف کرد. تأثیر این دستکاری­های جیره­ای بیشتر در سطوح بالاتر از نیاز دیده می­شود و میزان قابل توجهی مقاومت نسبت به بیماری­های عفونی را دستخوش تغییر می­کند (18). برای تعیین پاسخ اولیه برای بررسی سیستم ایمنی طیور گوشتی با استفاده از جیره­های کتان و روغن ماهی، آزمایشی با
جیره­های با انرژی و پروتئین یکسان انجام شد. جیره­های حاوی 25/2 درصد روغن ماهی بیشترین پاسخ آنتی بادی علیه SRBC، در مقایسه با سطوح پائین­تر روغن ماهی و سطوح در نظر گرفته برای کتان نشان دادند (30).

در آزمایشی مشاهده شد که عیار پادتن علیه عفونت برونشیت، در سطح 2 درصد روغن ماهی در جیره بیشترین مقدار می­باشد. در مورد کوکسیدیوز، چنانچه کوکسیدیواستات به جیره افزوده نشود، سطوح 5 درصد در بین روزهای 14 تا 21 روزگی، بیشترین اثرگذاری را دارد و با افزودن کوکسیدیواستات به جیره سطوح 1 تا 2 درصد بیشترین کارآیی را نشان داده است. بهبود سیستم ایمنی احتمالاً به علت تأثیر روغن ماهی بر میزان ایکوزانوئیدها (لوکوترین­ها) و انیترلوکین­ها باشد (16).

Fritsche و Cassity (1992) تأثیری بر عیار پادتن ضد SRBC  جوجه­های گوشتی تغذیه شده به وسیله 7 درصد روغن ماهی و کتان مشاهده نکردند (12) در حالی­که در مطالعه قبلی خود بر روی نیمچه­های تخم­گذار تغذیه شده با 7 درصد روغن ماهی افزایش پاسخ عیار پادتن ضد  SRBC در آنها را به­دست آوردند و نتیجه گرفتند که سیستم ایمنی طیور گوشتی متفاوت از تخم­گذار است (13). همچنین برخی دیگر از پژوهشگران با بکارگیری جیره­های غذایی حاوی روغن ماهی، بهبود معنی­داری در پاسخ اولیه و ثانویه تولید آنتی­بادی در جوجه­های گوشتی مورد آزمایش مشاهده نکردند (19).

Delhanty  و Salmon  (1996) گزارش کردند که پاسخ ایمنی جوجه­ها به طور چشمگیری در طول عمر آنها تغییر
 می­کند. پراکنش موجود در نتایج آزمایش­های گوناگون احتمالاً ناشی از بکارگیری جوجه­ها در سنین مختلف می­باشد (9). به علاوه، آگلوتیناسیون گلبول­های قرمز در روش HA برای تعیین تیتر آنتی­بادی سرم، تا حدود زیادی متأثر از غلظت و نیز حجم سوسپانسیونSRBC  تزریق شده می­باشد (15).

Broughton و همکاران (١٩٩١) گزارش کردند که اثر اسیدهای چرب 3-n بر تولید واسطه­های سیستم ایمنی بستگی به مقدار کل اسیدهای چرب غیراشباع و همچنین نسبت اسیدهای چرب 3- n به 6-n  جیره دارد (7). Friedman و  Sklan (١٩٩٥) گزارش کردند که تولید آنتی­بادی در
جوجه­های تغذیه شده با جیره­های حاوی سطوح پایین اسید لینولئیک (اسید چرب ٦-n) با سرعت بیشتری به بالاترین سطح رسید و تداوم مطلوب­تری در مقایسه با سایر گروه­ها نشان داد (12). در مطالعة دیگر، آنها دریافتند که تولید آنتی بادی در بوقلمون­ها رابطه درجه دوم با غلظت اسید لینولئیک و کل اسیدهای چرب ٦-n سرم دارد (11). Parmentier و همکاران (١٩٩٧) دریافتند که بین لاین و جیرة غذایی در زمینة تولید آنتی­بادی اثر متقابل وجود دارد، به­طوری­که در لاین اصلاح شده به منظور تولید آنتی­بادی بالا علیه SRBC، پاسخ اولیه تولید آنتی­بادی در جوجه­های تغذیه شده با جیرة غنی از اسید لینولئیک بیشتر بود (24).

Wang و همکاران (2000) گزارش کردند که غلظت IgG سرم در جوجه­های گوشتی که 5 درصد روغن ماهی دریافت کرده بودند 73، 40 و 37 درصد بیشتر از جوجه­هایی بود که به ترتیب روغن آفتابگردان، روغن کتان و روغن حیوانی دریافت کرده بودند (31). در یک مطالعه  Zaki و Hady (1995) اثرات روغن کتان را با پیه (غنی از اسیدهای چرب اشباع) بر پاسخ ایمنی جوجه­های گوشتی مقایسه کردند. آنها مشاهده نمودند که جیره­های حاوی روغن کتان باعث بهبود پاسخ تولید آنتی­بادی علیه SRBC و واکنش ازدیاد حساسیت تأخیری (شاخصی برای ارزیابی ایمنی سلولی) گردید (32).

Saleh و همکاران (2009) گزارش کردند که گروه­های آزمایشی حاوی روغن ماهی نسبت به گروه شاهد، پاسخ ایمنی بالاتری را در جوجه­های گوشتی داشتند. (27) در مطالعه­ای دیگر، با استفاده از جیره­های غنی از اسیدهای چرب غیراشباع ٣-n در موش­های آزمایشگاهی نتایج مشابهی به لحاظ پاسخ ایمنی همورال به­دست آمد (24). تأثیر جیره­های غنی از اسیدهای چرب 3-n بر پاسخ ایمنی همورال با توجه به مطالعات  Fritsche و همکاران (b١٩٩١) قابل بررسی است. آنها مشاهده کردند که غلظت اسید آراشیدونیک (اسید چرب ٢٠ کربنی از گروه ٦-n) در سرم و بافت­های سیستم ایمنی جوجه­هایی که از جیره­های غنی از اسیدهای چرب 3-n تغذیه کردند، ٥٠ تا ٧٠ درصد کاهش یافت (14).

از طرفی پژوهشگران نشان داده­اند که PGE₂ (مشتق شده از اسید آراشیدونیک) باعث کاهش تکثیر لنفوسیت­ها و تولید آنتی­بادی می­گردد. بنابراین، ممکن است اسیدهای چرب ٣-n از طریق کاهش تولیدPGE₂  موجب افزایش تولید آنتی­بادی گردند (29).

 

جدول 3- اثر تیمارهای آزمایشی بر پاسخ ایمنی

زمان مصرف روغن ماهی	عیار پادتن علیه گلبول قرمز گوسفند  (عکس لگاریتم آخرین چاهکی که هماگلوتیناسیون داده است)
	پادتن کل	IgG	IgM	پادتن کل	IgG	IgM
(شاهد)	a00/6	a62/5	38/0	38/4	87/3	a5/0
6	b75/3	b13/3	62/0	00/3	5/2	a5/0
5	a75/5	ab75/4	00/1	25/4	87/3	a38/0
4	ab38/4	ab01/4	37/0	38/4	00/3	b38/1
3	ab00/5	ab5/4	5/0	75/5	75/3	b00/2
2	a12/6	a74/5	38/0	25/4	75/2	b5/1
SEM	29/0	28/0	12/0	38/0	3/0	18/0
P value	08/0	03/0	67/0	54/0	68/0	03/0
نوبت تزریق	پادتن کل	IgG	IgM
نوبت اول	17/5	a71/4	a04/1
نوبت دوم	33/4	b29/3	b54/0
P value	08/0	0009/0	015/0
تیمار*نوبت	54/0	48/0	02/0

 

Torki و همکاران (2000) گزارش کردند که با ایجاد تغییراتی در جیرة غذایی به لحاظ ترکیب اسیدهای چرب می­توان پاسخ ایمنی همورال جوجه­های گوشتی را تحت تأثیر قرار داد. افزایش نسبت اسیدهای چرب 3 n- به ٦ n- در جیرة غذایی در اثر مکمل سازی با روغن ماهی باعث ایجاد روند افزایشی تولید آنتی­بادی علیه SRBC گردید، به­طوری­که بهترین پاسخ ایمنی همورال اولیه علیه SRBC در گروه­های غذایی حاوی بالاترین سطح ٣-n به 6-n دیده شد، ضمن اینکه تغییری بر رشد و وزن بدن جوجه­ها به همراه نداشت. در این مطالعه نسبت­های متوسط اسیدهای چرب ٣n-  به ٦ n- موجب بروز پاسخ آنتی­بادی مطلوبتری علیه نیوکاسل شدند (30).

در مورد لوکوترین‌ها، EPA منبعی مناسب برای تشکیل LTB₅ می‌باشد. LTB₅ تولید­شده دارای فعالیت کمتری نسبت به LTB₄ تولید شده از اسید آراشیدونیک در تحریک تجمع نوتروفیل‌ها، کیموتاکسی و آزاد شدن آنزیم‌های لیزوزومی از نوتروفیل‌هاست و در نتیجه منجر به کاهش واکنش‌های التهابی می‌شود (6).

رادیکال­های آزاد حاصل از اکسیداسیون چربی باعث کاهش کارآیی سیستم ایمنی هومورال می­گردد (1). با افزایش روغن ماهی با توجه به شاخص TBA اندازه­گیری شده، میزان اکسیداسیون و در نتیجه رادیکال­های آزاد افزایش پیدا می­کند. احتمالاً یکی از دلایل کاهش میزان پاسخ ثانویه سیستم ایمنی علیه SRBC درگروه­های آزمایشی که مدت بیشتری روغن ماهی خورده­اند افزایش بیشتر رادیکال­های آزاد که در پی افزایش اسیدهای چرب 3-n به­وجود می­آید، می­باشد.

در این تحقیق، غنی­سازی جیره با روغن ماهی باعث بهبود عملکرد سیستم ایمنی همورال در پاسخ به تزریق SRBC نشد که با نتایج به دست آمده توسط Fritche و همکاران (12) و Korver و Klasing (19) همخوانی دارد. همچنین با توجه به نتایج حاصله از تحقیق حاضر افزودن روغن ماهی به جیره غذایی جوجه­های گوشتی به دلیل افزایش قابل توجه اسید­های چرب امگا-3 و طولانی­تر نمودن پاسخ ایمنی توصیه می­شود. اما لازم نیست از ابتدای دوره پرورش از روغن ماهی استفاده شود بلکه استفاده از روغن ماهی در 2 هفته پایانی پرورش برای حصول نتایج فوق کافی است.

اثر تیمارهای آزمایشی بر کلسترول و تری گلیسیرید سرم در جدول 4 آمده است. در نوبت اول خون­گیری (37 روزگی) و در نوبت دوم (44 روزگی) گروه­های آزمایشی مختلف تفاوت معنی­داری را بر میزان کلسترول پلاسما نشان ندادند. در نوبت اول خونگیری، گروه­های آزمایشی مختلف تفاوت معنی­داری را بر میزان تری­گلیسیرید پلاسما نشان دادند (01/0>p) که بیشترین مقدار تری گلیسیرید متعلق به گروه شاهد بود که از روغن ماهی استفاده نمی­کرد و کمترین مقادیر مربوط به گروه­هایی بود که چندین هفته از روغن ماهی تغذیه نموده بودند. اما در نوبت دوم خونگیری تفاوت معنی­داری در میزان تری گلیسیرید پلاسما در گروه­های آزمایشی مختلف وجود نداشت.

جیره­های حاوی اسیدهای چرب امگا-3 و امگا-6 سبب کاهش میزان کلسترول و تری­گلیسرید پلاسما در مقایسه با جیره­های حاوی اسیدهای چرب اشباع می­گردند. این تغییرات ممکن است به دلیل تغییر سیالیت (Fluidity)، ترکیب درصد سلولی غشای پلاسما باشد. با افزودن 2 و 4 درصد روغن ماهی
علی­رغم کاهش میزان تری­گلیسرید و کلسترول و LDL تفاوت معنی­داری در مقایسه با جیره­های حاوی SFA، نشان داده نشد. میزان HDL در سطوح بالای روغن ماهی افزایش پیدا می­کند این تغییرات ممکن است به دلیل وجود روغن ماهی و غنی بودن جیره از اسیدهای چرب امگا-3 باشد (4).

 

 

جدول 4- اثر تیمارهای آزمایشی بر کلسترول و تری­گلیسیرید پلاسما (میلی­گرم بر دسی لیتر)

زمان مصرف روغن ماهی	کلسترول (37 روزگی)	کلسترول (44 روزگی)	تری­گلیسیرید (37 روزگی)	تری­گلیسیرید (44 روزگی)
(شاهد)	35/137	15/123	a52/162	21/155
6	57/127	72/132	a88/145	70/157
5	9/117	76/123	b05/120	72/138
4	8/117	23/133	ab04/131	79/144
3	78/138	43/133	ab46/128	97/139
2	58/138	07/138	b09/116	50/153
SEM	32/3	50/2	43/4	68/3
P value	17/0	48/0	007/0	57/0

مراجع

1. پوررضا، ج. صادقی، ق. و مهری، م. 1385. تغذیه مرغ. (ترجمه)، تالیف: اسکات، ا. چاپ اول، انتشارات ارکان اصفهان،  صفحات: 27-16.

2. پیله ور، م. آرشامی، ج. گلیان، ا. و باسامی، م. 1389. اثر منابع و مقادیر مختلف اسید چرب 3-n بر سیستم ایمنی و تولید مثلی نیمچه­های تخم­گذار. مجموعه مقالات چهارمین کنگره علوم دامی ایران، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، صفحات: 3931-3928.
3. Alexander, J.W. 1998. Immunonutrition: The role of ω-3 fatty acids. Nutrition. 14: 627-633.
4. Alparslan, G. and Özdogan, M. 2006. The effects of diet containing fish oil on some blood parameters and the performance values of broilers and cost efficiency. Int. J. Poult. Sci. 5(5): 415-419.
5. Boa-Amponsem, K., Price, S.E.H., Dunnington, E.A. and Siegel, P.B. 2001. Effect of route of inoculation on humoral immune response of white leghorn chickens selected for high or low antibody response to sheep red blood cells. J. Poult. Sci. 80: 1073-1078.
6. Bor-Chun, W. 2002. Immunomodulation by Dietary lipids: Soybean oil, Menhaden fish oil, Chicken fat, and Hydrogenated soybean oil in Japanese quail (Coturnix coturnix japonica) and Bobwhite quail (Colinus virginianus). Ph.D Thesis Virginia Polytechnic Institute and StateUniversity.
7. Broughton, K.S., Whelan, J. Hardardottir, R. and Kinsella, J.E. 1991. Effects of the increasing thedietary (n-3) to (n-6) polyunsaturated fatty acid ration on murine liver and peritoneal cell fatty acids and eicosanoid formation. J. Nut. 121: 155-164.
8. Calder, P.C. 1998. Immunoregulatory and anti-inflammatory effects of n-3 polyunsaturated fatty acids. Brza. J. Med. Biol. Res. 31: 467-490.
9. Delhanty, J. and Salmon, S. 1966. The nature of antibody to goat’s erythrocyte in the developing chicken. Immunology. 11: 103-113.
10. Friedman, A. and Sklan, D. 1995. Effect of dietary fatty acids on antibody production and fatty acid composition of lymphoid organs in broiler chicks. Poult. Sci. 74: 1463-1469.
11. Friedman, A. and Sklan, D. 1997. Effect of dietary fatty acids on humoral immune response of turkey. Br. Poult. Sci. 37: 342-348.
12. Fritsche, K.L. and Cassity, N.A. 1992. Dietary n-3 fatty acids reduce antibody – dependent cell cytotoxicity and alter eicosanoid release by chicken immune cells. Poult. Sci. 71: 1646-1657.
13. Fritsche, K.L., Cassity, N.A. and Haung, S.C. 1991a. Effect of dietary fat source on antibody production and lymphocyte proliferation in chickens. Poult. Sci. 70: 611-617.
14. Fritshce, K.L., Cassity, N.A. and Haung, S.C. 1991b. Effect of dietary fats on the fatty acid compositions of serum and immune tissues in chickens. Poult. Sci. 70: 1213-1222.
15. Glick, B., Day, E.J. and Thompson, D. 1981. Calorie- protein deficiencies and the immune response of the chicken. I. Humoral Immunity. Poult. Sci. 60: 2494-2500.
16. Kidd, M.T. 2004. Nutritional modulation of immune function in broiler, J. Poult. Sci. 83: 650–657.
17. Klasing, K.C. 1998. Nutritional modulation of  resistance to infectious diseases. Poult. Sci. 77: 1119-1125.
18. Klasing, K.C. 1997. Interactions between nutrition and infectious disease. PP: 73-80. In: Calnek, B.W. (ed.) Diseases of Poultry. Third Edition.  IowaStateUniversity Press. Ames. IOW. 
19. Korver, D.R. and Klasing, K.C. 1997. Alterations in specific and inflammatory immune responses in chicks fed fish oil. J. Nutr. 127: 2039-2046.
20. Lopez-Bote, J.C., Sans, M., Flores, A. and Carmana, S. 2000. Effect of the inclusion time of dietary saturated and unsaturated fats before slaughter on the accumulation and composition of abdominal fat in female broiler chicken. J. Poult. Sci. 79: 1320-1325.
21. Lopez-Ferrer, S., Baucells, M.D., Barroeta, A.C. and Grashorn, M.A. 1999. N-3 enrichment of chicken meat using fish oil: Alternative substitution with rapeseed and linseed oils.  J. Poult, Sci. 78: 356-365.
22. Lopez-Ferrer, S., Baucells, M.D., Barroeta, A.C. and Grashorn, M.A. 2001. N-3 Enrichment of chicken meat. 1. Use of very long-chain fatty acids in chicken diets and their influence on meat quality: fish oil. J. Poult. Sci. 80: 741-732.
23. National Research Council (NRC). 1994. Nutrient Requirements of Poultry. NationalAcademy Press.  Washington. D.C. USA. 9^Th Edition.
24. Parmentier, H.K., Nieuwland, M.G.B., Barwegen, M.W., Kwakkel, R.P. and Chrama, J.W. 1997. Dietary unsaturated fatty acids affect antibody responses and growth of chickens divergently selected for humoral responses to sheep red blood cells. Poult. Sci. 76: 1164-1171.
25. Prickett, J.D., Robinson, D.R. and Block, K.J. 1982. Enhanced production of IgE and IgG antibodies, associated with a diet enriched in eicosapentaenoic acid. Immunology. 46: 819-826.
26. Richmond, W. 1973. Preparation and properties of a cholesterol oxidase from Nocardia sp. and its application to the enzymatic assay of total cholesterol in serum. Clinic. Chem. 19: 1350-1356.
27. Saleh, H., Rahimi, S. and Karimi, M.A. 2009. The effect of diet that contained fish oil on performance, serum parameters, the immune system and the fatty acid composition of meat in broilers. Int. J. Vet. Res. 3 (2): 69-75.
28. SAS Institute. 1999. SAS 6.01. SAS Institute Inc. Cary. NC.
29. Sijben, J.W.C., Schrama, J.W., Nieuwland, M.G.B. and Parmentier, H.K. 2000. Immunomodulatory effect of indomethacin and prostaglandin E2 on primary and secondary antibody response in growing laying hens. Poult. Sci. 79: 949-955.
30. Torki, M., Golian, A., Arshami, J. and Tavakkoli, J. 2000. Effect of dietary fat source and fatty acid composition on immune responses of male growing broiler chicks. PSA Annual Meeting.
31. Wang, Y.W., Field, C.J. and Sim, J.S. 2000. Dietary polyunsaturated fatty acids alter lymphocyte subset propotion and proliferation, serum immunoglobulin G concentration, and immune tissue development in chiks. Poult. Sci. 79: 1741-1748.
32. Zaki, M.M. and Hady, M.M. 1995. Impact of different dietary fat sources on performance and immune response of broiler chickens. Vet. Med. J. Giza. 43: 183-192.
33. Zollitsch, W., Knaus, W., Aichinger, F. and Lettner, F. 1997. Effects of different dietary fat sources on performance and carcass characteristics of broiler. Animal Feed Science Technology. 66: 63-73.