پردازش انتخابی اطلاعات یا سوگیری حافظه در دانش‌آموزان دختر مبتلا به اختلال هراس اجتماعی

فصلنامه علمی پژوهش های یاددهی و یادگیری دانشگاه آزاد واحد بجنورد

مقاله 2، دوره 6، شماره 24، دی 1389، صفحه 1-21   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

حسن توزنده‌جانی¹؛ محمود کریمی²

¹استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور.

²کارشناس ارشد مدیریت آموزش

چکیده

در سال‌های اخیر، پژوهش‌های مربوط به اختلال‌های هیجانی و پدیدار شناسی پیشرفت‌های قابل توجهی داشته است. یکی از این حوزه‌های پژوهشی شناخت فرایند پردازش اطلاعات در اختلال‌های روانی است.
این پژوهش از نوع پژوهش‌های توصیفی و علّی‌ـ مقایسه‌ای است که با هدف بررسی پردازش انتخابی اطلاعات و نقش توجه آگاهانه در این فرایند در بیماران مبتلا به هراس اجتماعی انجام شده است. بدین منظور دو گروه بیست نفری مبتلا به هراس اجتماعی و افراد بهنجار به صورت تصادفی جایگزینی و خوشه‌ای انتخاب و مورد مقایسه قرار گرفتند. آزمودنی‌ها با استفاده از آزمون استروپ، آزمون بازشناسی و سه پرسشنامه اختلال هراس اجتماعی، افسردگی بک و اضطراب حالت ـ صفت اشپیلبرگر مورد آزمون قرار گرفتند. جهت تحلیل داده‌ها آزمون تحلیل واریانس یک عاملی و دو عاملی با اندازه‌گیری‌های مکرر و آزمون تعقیبی شفه مورد استفاده قرار گرفت.
نتایج نشان داد که مبتلایان به اختلال هراس اجتماعی نسبت به گروه کنترل زمان بیشتری صرف پردازش نشانه‌ها می‌کنند، پردازش بیشتر نشانه‌های هراس نیز از نتایج حاصل از این پژوهش است. بین نمرات بازشناسی دو گروه نیز اختلاف معنی‌داری به دست آمد، که آگاهانه بودن فرآیند پردازش را مورد تایید قرار می‌دهد. در بررسی تاثیر سطوح مختلف اضطراب تفاوت معنی‌داری مشاهده نشد. اما بیماران مبتلا به اختلال هراس اجتماعی که سطح افسردگی بالاتری داشتند زمان بیشتری صرف پردازش نشانه‌ها می‌کردند. هم‌چنین، مشخص گردید که متغیرهای سن و تحصیلات در فرآیند سوگیری توجه هیچ تاثیری ندارند.
با توجه به نتایج به دست آمده می‌توان گفت که محتوای نشانه‌ها درزمان تعیین رنگ موثر بوده‌اند. بنابراین، اثر تداخلی را نمی‌توان به عواملی چون طول لغات یا مشکل بودن آن‌ها و عوامل دیگر نسبت داد. هم‌چنین، عواملی به غیر از اضطراب در کندی عملکرد بیماران موثر بوده‌اند. وجود طرحواره‌های متناسب با نشانه‌های تهدید کننده در حافظه و اجتناب شناختی (توجه به محرک‌های مرتبط با نگرانی‌های هیجانی) سبب سوگیری و پردازش آگاهانه شده‌اند. 

کلیدواژه‌ها

سوگیری حافظه؛ پردازش انتخابی اطلاعات؛ توجه آگاهانه؛ هراس اجتماعی