ارزیابی اثرات جیره‌های غذایی با سطوح مختلف انرژی قابل متابولیسم بر عملکرد مرغ‌های تخم‌گذار

آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی

مقاله 1، دوره 3، 1 (9) بهار، خرداد 1388، صفحه 359-365   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

علی نوبخت^* ؛ حمید رضا حسن‌زاده؛ سامان مهدوی

گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مراغه، مراغه، ایران

چکیده

          این مطالعه جهت ارزیابی اثرات جیره‌های با سطوح مختلف انرژی بر عملکرد مرغ‌های تخم‌گذار انجام گرفت. آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی با تعداد 256 قطعه مرغ تخم‌گذار سویه تجاری‌های- لاینW-36  در 4 تیمار و 4 تکرار (با تعداد 16 قطعه مرغ تخم‌گذار در هر تکرار) انجام شد. تیمارها  شامل جیره (1) با سطح انرژی توصیه شده توسط NRC سال 1994 (شاهد)، جیره (2) با سطح انرژی قابل متابولیسم 10 درصد بیشتر از انرژی قابل متابولیسم توصیه شده توسط NRC سال 1994، جیره (3) با سطح انرژی 10 درصد کمتر از انرژی  قابل متابولیسم توصیه شده توسط NRC سال 1994 و جیره (4) با سطح انرژی قابل متابولیسم 15 درصد کمتر از انرژی قابل متابولیسم توصیه شده توسط NRC سال 1994  بود که به‌‌ مدت 10 هفته (از سن 41 تا 51 هفتگی) مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج حاصله نشان داد که میزان خوراک مصرفی بین تیمارها اختلاف معنی‌داری داشته است (05/0>p). بیشترین میزان خوراک مصرفی (5/130 گرم) مربوط به جیره (4) با سطح انرژی قابل متابولیسم 15 درصد کمتر از مقدار توصیه شده توسط NRC سال 1994  مشاهده گردید. بین تیمارها از لحاظ هزینه‌های غذایی نیز تفاوت معنی‌داری مشاهده گردید (05/0>p). کمترین هزینه خوراک به ازای هر کیلوگرم تخم‌مرغ تولیدی (5705 ریال) را از لحاظ عددی جیره (4) با سطح انرژی قابل متابولیسم 15 درصد کمتر از انرژی توصیه شده توسط NRC  به خود اختصاص داد. تفاوت معنی‌داری در خصوص صفات تخم‌مرغ در بین تیمارهای مختلف آزمایشی مشاهده نگردید. نتیجه‌گیری می‌شود که استفاده از جیره (4) با سطح انرژی قابل متابولیسم 15 درصد کمتر از انرژی قابل متابولیسم توصیه شده توسط NRC  در مرغ‌های تخم‌گذار بدون تأثیر بر روی صفات تخم‌مرغ، می‌تواند باعث کاهش هزینه‌های تغذیه‌ای گردد.

کلیدواژه‌ها

عملکرد؛ مرغ تخم‌گذار؛ سطح انرژی؛ صفات تخم‌مرغ

اصل مقاله

مقدمه

     معمولاً 65 تا 75 درصد هزینه‌های جاری واحدهای پرورش مرغ‌های تخم‌گذار را هزینه‌های تغذیه‌ای به خود اختصاص می‌دهد (1). با افزایش سریع قیمت جهانی اقلام غذایی مختلف از جمله مواد خوراکی مورد استفاده در تغذیه مرغ‌های تخم‌گذار به خصوص منابع تأمین کننده انرژی، تلاش‌های گسترده‌ای در جهت کاهش هزینه‌های مربوط به تغذیه انجام می‌گردد که تنظیم جیره‌هایی با سطوح مختلف انرژی قابل متابولیسم از جمله این تلاش‌ها می‌باشد (4). با توجّه به این‌که طیور میزان خوراک مصرفی خود را بر اساس تراکم انرژی قابل متابولیسم تنظیم می‌نمایند، لذا هر گونه تغییر در میزان انرژی قابل متابولیسم جیره‌ها می‌تواند با تنظیم مقادیر خوراک مصرفی، میزان تولید و در نهایت هزینه‌های تغذیه‌ای را تحت تأثیر قرار دهد. در مرغ‌های تخم‌گذار افزایش میزان انرژی قابل متابولیسم جیره غذایی از 2680 به 2810 کیلو کالری در کیلوگرم باعث کاهش 4 درصدی در خوراک مصرفی می‌گردد (7). در پژوهش دیگری مرغ‌های استفاده کننده از جیره حاوی 2519 کیلوکالری انرژی قابل متابولیسم، 5/8 درصد خوراک بیشتری نسبت به گروهی که از جیره‌های غذایی دارای 2798 کیلوکالری بر کیلوگرم انرژی قابل متابولیسم استفاده می‌کردند، مصرف نمودند. در مقابل، میزان خوراک مصرفی گروهی که جیره غذایی حاوی 3078 کیلو کالری بر کیلوگرم دریافت می‌کردند، 3 درصد کمتر از جیره غذایی حاوی 2798        کیلو کالری بر کیلوگرم بود (8). محققّین دیگری نشان داده‌اند که محدود نمودن مقادیر انرژی قابل متابولیسم در جیره‌های غذایی مرغ‌های تخم‌گذار سبب کاهش تولید تخم‌مرغ می‌گردد (15). ایشان علت اصلی کاهش تولید تخم‌مرغ را در زمان محدود کردن انرژی قابل متابولیسم جیره‌ها، عدم دریافت مقادیر کافی از سایر مواد مغذی دخیل در تولید تخم‌مرغ به‌غیر از انرژی قابل متابولیسم دانسته‌اند. بعد از این‌که مرغ‌ها به بلوغ جسمی رسیدند، آن‌ها می‌توانند مقادیری از مواد مغذی مختلف از جمله مواد معدنی و چربی را در بافت‌های مختلف بدن خود ذخیره کرده و در مواقع مختلف از جمله در زمان مصرف جیره‌های کم انرژی و دارای سطوح کمتری از مواد معدنی، از ذخایر مزبور استفاده کرده و از کاهش تولید تخم‌مرغ تا حد امکان (برای مدت زمان محدود) جلوگیری نموده و باعث کاهش هزینه‌های غذایی گردند (9). جیره‌های غذایی با انرژی قابل متابولیسم بالا، باعث کاهش میزان خوراک مصرفی می‌گردد و این کاهش، تولید تخم‌مرغ را تحت‌ تأثیر قرار می‌دهد (14).  هم‌چنین جیره‌های پر انرژی از طریق کاهش میزان خوراک مصرفی، باعث بهبود ضریب تبدیل غذایی می‌گردند. افزایش انرژی قابل متابولیسم جیره‌های غذایی باعث افزایش وزن تخم‌مرغ می‌گردد (6). در حالی که  Lessonsو همکاران در سال 1996 اثر انرژی قابل متابولیسم را بر اندازه تخم‌مرغ از لحاظ آماری غیرمعنی‌دار می‌دانند (10). اضافه کردن انرژی قابل متابولیسم جیره‌ها با استفاده از چربی موجب بهبود ضریب تبدیل غذایی می‌گردد ولی اثر آن بر روی درصد تولید تخم‌مرغ و وزن آن ضد و نقیض است (13).

آزمایش حاضر برای ارزیابی اثرات جیره‌های غذایی با سطوح مختلف انرژی قابل متابولیسم بر عملکرد، کیفیت تخم‌مرغ و هزینه‌های تغذیه‌ای مرغ‌های تخم‌گذار انجام گردید.

مواد و روش‌کار

     این تحقیق با تعداد 256 قطعه مرغ‌ تخم‌گذار سویه تجاری‌های- لاین  W- 36 از سن 41 تا 51 هفتگی در قالب یک طرح کاملاً تصادفی با 4 تیمار و 4 تکرار (16 قطعه مرغ در هر تکرار و 4 قطعه مرغ در هر لانه) در سیستم قفس انجام گردید. جیره‌های غذایی مورد استفاده تیمارها دارای سطوح مختلف انرژی قابل متابولیسم شامل: جیره (1) با سطح انرژی قابل متابولیسم توصیه شده توسط NRC، جیره (2) با سطح انرژی قابل متابولیسم 10 درصد بیشتر از انرژی قابل متابولیسم توصیه شده توسط NRC، جیره (3) با سطح انرژی قابل متابولیسم10 درصد کمتر از انرژی قابل متابولیسم توصیه شده توسط NRC و جیره (4) با سطح انرژی قابل متابولیسم 15 درصد کمتر از انرژی قابل متابولیسم توصیه شده توسط NRC بودند، که به‌ مدت 10 هفته مورد استفاده قرار گرفتند. جیره‌های آزمایشی بر اساس ذرت- کنجالة سویا با توجه به نیازمندی‌های توصیه شده توسط NRC (11) با مقادیر انرژی قابل متابولیسم متفاوت (که سایر مواد مغذی مورد استفاده در جیره‌ها نیز متناسب با سطوح انرژی قابل متابولیسم آن‌ها بود) و با در نظر گرفتن مقدار 100 گرم خوراک مصرفی روزانه برای هر قطعه مرغ توسط نرم افزار جیره‌ نویسیUFFDA   تنظیم گردیدند (جدول 1).  

 

 

 

 

جدول 1- ترکیبات جیره غذایی (درصد)

ماده خوراکی (%)	مواد مغذی مطابق توصیه NRC	10 درصد مواد مغذی بیشتر از توصیه NRC	10 درصد مواد مغذی کمتر از توصیه NRC	15 درصد مواد مغذی کمتر از توصیه NRC
ذرت	34/49	55	97/44	15/43
کنجاله سویا	29/18	52/0	85/14	08/14
گندم	20	.3/25	66/24	52/22
روغن گیاهی	34/2	56/8	0	0
پوسته صدف	41/7	13/8	64/6	3/6
اینرت (ماسه)	0	0	64/6	67/11
پودر استخوان	71/1	9/1	59/1	46/1
نمک طعام	28/0	24/0	26/0	24/0
مکمل معدنی	25/0	25/0	25/0	25/0
مکمل ویتامینی	25/0	25/0	25/0	25/0
متیونین	12/0	06/0	07/0	08/00
آنالیز
قیمت هر کیلوگرم (ریال) انرژی قابل متابولیسم (کیلوکالری بر کیلوگرم)	2500	2630	2340	2280
	2900	3190	2610	2465
پروتئین خام (%)	5/14	95/15	05/13	33/12
اسید لینولئیک (%)	35/1	32/1	37/1	38/1
کلسیم (%)	4/3	74/3	06/3	89/2
فسفر در دسترس (%)	32/0	35/0	29/0	27/0
سدیم (%)	15/0	18/0	14/0	14/0
لیزین (%)	69/0	81/0	58/0	55/0
متیونین (%)	35/0	39/0	32/0	30/0
متیونین + سیستین (%)	55/0	63/0	52/0	50/0
تریپتوفان (%)	18/0	21/0	16/0	15/0

 

 

 

 

 

 

 

در طول آزمایش شرایط محیطی برای همه گروه‌های آزمایشی یکسان بود. برنامه نوری عبارت از 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی بود. درجه حرارت محیط کنترل شده و تمامی مرغ‌ها به‌صورت آزاد به غذا و آب آشامیدنی دسترسی داشتند. میزان تولید تخم‌مرغ و نیز وزن متوسط تخم‌مرغ‌ها به‌ طور روزانه از طریق توزین و تولید توده تخم‌مرغ (Egg mass) و نیز خوراک مصرفی به ‌صورت هفتگی اندازه‌گیری می‌شد.

در هر 25 روز از هر تکرار تعداد 4 عدد تخم‌مرغ به تصادف انتخاب و بعد از توزین، وزن مخصوص آن‌ها با استفاده از روش غوطه‌ورسازی در محلول آب نمک تعیین می‌شد. سپس تخم‌مرغ‌ها شکسته شده، آن‌گاه واحدٍ هاو (Haugh unit) در سفیده غلیظ آن‌ها اندازه‌گیری شد. برای اندازه‌گیری واحدٍ هاو از فرمول زیر استفاده شده است (2):

 

(^37/w 7/1- 57/7 + H ) Log100= واحد هاو (Haugh)

که در این فرمول H عبارت است از ارتفاع سفیده غلیظ بر حسب میلی‌متر و W برابر با وزن تخم‌مرغ بر حسب گرم می‌باشد. برای اندازه‌گیری ارتفاع زرده از دستگاه ارتفاع‌سنج استاندارد مدل (CE 300) ساخت کشور آلمان استفاده شد.  محتویات پوسته تخم‌مرغ‌ها تمیز شده و پوسته‌ها به ‌مدت 48 ساعت برای خشک شدن در دمای اطاق نگه‌داری می‌شدند.

بعد از خشک شدن پوسته تخم‌مرغ‌ها، وزن آن‌ها با ترازوی دیجیتالی با دقت 01/0 گرم اندازه‌گیری شد. ضخامت پوسته تخم‌مرغ‌ها با استفاده از میکرومتر با دقت 001/0 میلی‌متر در وسط تخم‌مرغ و در سه نقطه اندازه‌گیری شد و میانگین آن‌ها به‌عنوان ضخامت نهایی پوسته در نظر گرفته شد. این کار برای هر 4 عدد تخم‌مرغ انجام شده و میانگین آن‌ها به عنوان ضخامت نهایی پوسته تخم‌مرغ برای هر یک از واحدهای آزمایشی در نظر گرفته شد.

برای تخمین استحکام پوسته نیز از معیار میلی‌گرم وزن پوسته به ازای هر سانتی‌متر از سطح آن استفاده شد که با استفاده از فرمولCourtis  و  Wilson(1990) به طریق زیر محاسبه گردید (5):

 

^7056/0(وزن تخم مرغ) × 9782/3 = سطح پوسته

که سطح پوسته بر حسب سانتی‌متر مربع، وزن تخم‌مرغ برحسب گرم و وزن پوسته در واحد سطح بر حسب میلی‌گرم در سانتی‌متر مربع با فرمول زیر تعیین گردید:

 

وزن پوسته (میلی گرم)       

———————  =   وزن پوسته در واحد سطح (میلی گرم در سانتی متر مربع)

سطح پوسته (سانتی متر مربع)

 

برای تعیین قیمت خوراک مصرفی به ‌ازای هر کیلوگرم تخم‌مرغ تولیدی (به ریال)، ضریب تبدیل غذایی هر یک از تیمارها در متوسط قیمت تمام شده هر کیلوگرم از جیره‌ها ضرب گردید. در پایان داده‌های حاصله با استفاده از نرم افزار آماریSAS   مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و برای مقایسه تفاوت بین میانگین‌ها از آزمون چند دامنه‌ای دانکن استفاده شد (12).  مدل آماری طرح مورد استفاده به‌صورت زیر می‌باشد:

 

Y_ij = µ + T_i + E_ij

که در فرمول فوق:   Y_ij مقدار عددی هر یک از مشاهدات در آزمایش، µ میانگین جمعیت، T_i  اثر جیره،  E_ij اثر خطای آزمایش می‌باشد.

 

 

 

 

نتایج

    نتایج حاصل از صفات تولیدی در جدول 2 آمده است:

 

                    جدول2- اثر جیره‌های با سطوح مختلف انرژی قابل متابولیسم بر میانگین عملکرد و قیمت خوراک مصرفی مرغ‌های تخم‌گذار

سطوح انرژی قابل متابولیسم	تولید تخم مرغ (درصد)	وزن تخم مرغ (گرم)	تولید توده‌ای (گرم)	خوراک مصرفی (گرم)	ضریب تبدیل (گرم: گرم)	قیمت خوراک (به‌ازای هر کیلوگرم تخم مرغ به ریال)
برابر NRC 10% + NRC 10%  - NRC 15%  - NRC	a87/1±27/83  a72/2±70/74  a21/1±71/76  a23/2±01/78	a75/1± 26/62  a47/1± 06/62 a39/1± 83/61  a95/1± 60/61	a07/2±90/51  a35/3±47/46  a12/2±50/45  a66/1±28/48	b21/2±50/122 b12/3±32/120 b93/3±50/124 a36/4±50/130	a12/0±36/2 a23/0±58/2 a66/0±62/2 a96/0±070/2	b16/7±59151 a23/9±4/6742 b12/8±3/5823 b7/9±1/5705

a-b: در هر ستون اعداد دارای حروف متفاوت از لحاظ آماری اختلاف معنی‌دار دارند (05/0>p).

 

      

 

تفاوت معنی‌داری در رابطه با میزان خوراک مصرفی و هزینه خوراک مربوط به تولید تخم‌مرغ در بین گروه‌های مختلف آزمایشی مشاهده گردید (05/0>p). بیشترین میزان خوراک مصرفی و حداقل هزینه غذایی مربوط به تولید تخم‌مرغ در گروه آزمایشی استفاده کننده از جیره 4 حاوی سطح انرژی قابل متابولیسم 15%  کمتر از NRC  مشاهده گردید (50/130 گرم و 5705 ریال). در خصوص سایر صفات تولیدی تفاوت  معنی‌داری در بین تیمارهای مختلف آزمایشی مشاهده نگردید. نتایج حاصل از اثر سطوح مختلف انرژی قابل متابولیسم بر کیفیت تخم‌مرغ در جدول 3 آمده است:

 

جدول3- اثر جیره‌های با سطوح مختلف انرژی قابل متابولیسم  بر کیفیت تخم‌مرغ

سطوح انرژی قابل متابولیسم	وزن مخصوص (گرم بر سانتی‌متر مکعب)	وزن پوسته (گرم)	ضخامت پوسته (میلی‌متر)	واحد هاو	وزن واحد سطح پوسته (میلی‌گرم بر سانتی‌متر مربع)
برابر NRC 10% + NRC 10%  - NRC 15%  - NRC	a009/0±085/1 a011/0±087/1  a015/0±088/1  a01/0±086/1	a38/0±19/6  a12/0±28/6 a04/0±37/6  a43/0±15/6	a014/0±324/0  a01/0±338/0 a02/0±344/0 a038/0±334/0	a25/4±31/91 a26/3±91/91 a21/5±08/87 a23/3±56/89	a23/2±96/82 a26/3±01/85 a21/2±86/86 a93/3±60/83

         تیمارهای مختلف آزمایشی تفاوت معنی‌داری در رابطه با صفات تخم‌مرغ نداشتند.

 

 

 

بحث و نتیجه‌گیری

     طیور میزان خوراک مصرفی خود را با استفاده از میزان انرژی قابل متابولیسم موجود در جیره‌های غذایی خود تنظیم می‌کنند و میزان خوراک مصرفی در جیره‌های غذایی کم انرژی، بیشتر و در جیره‌های غذایی پرانرژی، کمتر است.  میزان خوراک مصرفی بیشتر مشاهده شده در تیمار (4) حاوی جیره غذایی با سطح انرژی قابل متابولیسم 15 درصد کمتر از انرژی قابل متابولیسم توصیه شده توسط NRC  ناشی از این موضوع می‌باشد. در این گروه آزمایشی متوسط خوراک مصرفی 5/130 گرم است که حدود 7 درصد بیشتر از متوسط خوراک مصرفی مشاهده شده در تیمار شاهد (5/122 گرم) می‌باشد. هر چند که میزان خوراک مصرفی در این گروه آزمایشی بیشتر است، ولی باید به این نکته نیز توجه کرد که سهم قابل توجهی از آن‌را اینرت (ماسه) که برای رقیق سازی انرژی آن استفاده شده است، به خود اختصاص می‌دهد. افزایش متوسط خوراک مصرفی روزانه مرغ‌های تخم‌گذار در زمان استفاده از جیره‌های غذایی با سطح انرژی قابل متابولیسم کمتر را Grobas و همکاران در سال 1999 و Harms و همکاران در سال 2000 نیز گزارش نموده‌اند (7 و 8).

بیشترین هزینه غذایی لازم برای تولید یک کیلوگرم تخم‌مرغ (7640 ریال) در تیمار استفاده کننده از جیره (2) با سطح انرژی قابل متابولیسم 10 درصد بیشتر از انرژی قابل متابولیسم توصیه شده توسط NRC  مشاهده شد. علت اصلی آن استفاده از مقادیر بالایی از روغن گیاهی (13/8 درصد) جهت تأمین انرژی قابل متابولیسم مورد نظر که دارای قیمت زیادی نسبت به بقیه اقلام غذایی است، می‌باشد. علی‌رغم استفاده از روغن گیاهی بالا در این تیمار، در رابطه با صفات تولیدی تفاوت معنی‌داری بین تیمارهای مختلف آزمایشی مشاهده نگردید که این می‌تواند یکی از دلایل قیمت تمام شده بالای جیره غذایی استفاده شده در این تیمار آزمایشی باشد. Summers و  Lessonدر سال 1993 نیز با کاربرد سطوح بالایی از روغن ذرت در جهت تأمین انرژی زیاد جیره‌های غذایی، تفاوت معنی‌داری را در رابطه با وزن تخم‌مرغ که عامل مهمی در بهبود ضریب تبدیل غذایی و کاهش هزینه‌های تغذیه‌ای می‌باشد، مشاهده ننمودند (16). در حالی‌که Bohnsack و همکاران در سال 2002 و Sohail و همکاران در سال 2003 گزارش نموده‌اند که استفاده از سطوح بالای روغن ذرت و یا روغن کشتارگاهی طیور باعث افزایش وزن تخم‌‌مرغ‌های تولیدی در مرغ‌های تخم‌گذار می‌گردد (3 و 15).  هر چند در خصوص هزینه‌های غذایی مربوط به تولید یک کیلوگرم تخم‌مرغ تفاوت معنی‌داری بین سایر تیمارها مشاهده نمی‌گردد، ولی از لحاظ عددی کمترین آن مربوط به تیمار (4) حاوی جیره غذایی با سطح انرژی قابل متابولیسم 15 درصد کمتر از انرژی قابل متابولیسم توصیه شده توسط NRC  می‌باشد. عدم وجود تفاوت معنی‌دار در سایر صفات مربوط به تولید تخم‌مرغ به غیر از مقدار خوراک مصرفی و نیز قیمت تمام شده کمتر جیره غذایی استفاده شده در تیمار آزمایشی مزبور از عمده علل آن می‌باشد. Wu و همکاران در سال 2005 علت اصلی افزایش هزینه‌های مربوط به تولید تخم‌مرغ را افزایش قیمت اقلام غذایی مورد استفاده در تغذیه مرغ‌های تخم‌گذار که موجب افزایش قیمت تمام شده جیره‌های غذایی آن‌ها می‌گردد، دانسته‌اند (17).   

نتایج این آزمایش نشان داد که استفاده از جیره‌های غذایی با سطوح انرژی قابل متابولیسم کمتر از سطوح انرژی قابل متابولیسم توصیه شده توسط NRC  (تا 15 درصد) بدون داشتن اثرات سوء بر عملکرد مرغ‌های تخم‌گذار، موجب کاهش هزینه‌های تغذیه‌ای می‌گردد.

مراجع

1. زهری، م. ع. (1375): پدیده‌های نو در تغذیه طیور، دانش مرغداری، جلد هفتم، انتشارات صفی علیشاه، صفحات: 136-125.
2. مبارک قدم، م. (1377): مقایسه عملکرد چند گروه از مرغان هیبرید تخم‌گذار تولید شده در ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته علوم دامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان، صفحه: 102.
3. Bohnsack, C.R., Harms, R.H., Merkel, W.D. and Russell, G.B. (2002): Performance of commercial layers when fed diets with four contents of corn oil or poultry fat. J. Appl. Poult. Res., 11: 68-76.
4. Cheng, T.K., Hamre, M.C. and Coon, C.N. (1997): Effect of environmental temperature, dietary protein and energy levels on broiler performance. J. App. Poult. Res., 6: 1-17.
5. Courtis, J.A. and Wilson G.C. (1990): Egg Quality Handbook. Queensland Department of Primary Industries, Austeralia.
6. Degroote, G. (1972): Amarginal income and cost analysis of the effect of nutrient density on the performance of white Leghorn hens in battery cages. Brit. Poult. Sci., 13: 503-520.
7. Grobas, S., Mendez, J., Blas, C.D. and Mateos, G.G. (1999): Laying hens productivity as affected by energy, supplemental fat and linoleic acid concentration of the diet. Poult. Sci., 78: 1542-1551.
8. Harms, R.H., Russell, G.B. and Sloan, D.R. (2000): Performance of four strains of commercial layers with major changes in dietary energy. J. Appl. Poult. Res., 9: 535-541.
9. Kuchinski, K.K. and Harms, R.H. (1993): Feeding reduced nutrient diets for short periods to commercial layers. J. App. Poult. Res., 2: 302-313.
10. Lessons, S., Caston, L. and Summers, J.D. (1996):  Broiler responses to diet energy. Poult. Sci., 75: 529- 535.
11. National Research Council (NRC). (1994): Nutrient Requirements of Poultry. 9th rev. ed., National Academy Press. Washington. DC.
12. SAS Institute. (2005): SAS Users Guide: Statistics. Version 9.12.  SAS Institute Inc., Cary, NC.
13. Sell, J.L. (1985): Effective use of supplemental fats in poultry diets. Pages 1-17 in proc California Nutr. Conf., California Grain and Feed Association, Fresno, California.
14. Shutze, J.V. (1992): Department of Poultry Science, University of Georgia, Athens, C.A. 30602. Press. Comm.
15. Sohail, S.S., Bryant, M.M. and Roland, S.D.A. (2003): Influence of dietary fat on economic returns of commercial Leghorns. J. Appl. Poult. Res., 12: 356- 361.
16. Summers, J.D. and Lesson, S. (1993): Influence of diets varying in nutrient density on the development and reproductive performance of White Leghorn pullets. Poult. Sci., 72: 1500-1509.
17. Wu, G., Bryant, M.M., Voitle, R.A. and Roland, S. (2005): Effects of dietary energy on performance and egg composition of Bovans white and Dekalb white hens during phase1. Poult. Sci., 84: 1610-1615.