بررسی رخداد توکسمی آبستنی در گوسفندان منطقه صوفیان تبریز

آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی

مقاله 4، دوره 1، 1 (1) بهار، خرداد 1386، صفحه 21-26   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

علی حسن پور^{* 1}؛ غلامعلی مقدم²؛ بهرام عمواوغلی تبریزی¹؛ حمید میرزایی³؛ کریم حاجی پور صوفیانی⁴

¹گروه علوم درمانگاهی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی تبریز، تبریز، ایران.

²گروه علوم درمانگاهی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

³گروه بهداشت مواد غذایی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی تبریز، تبریز، ایران.

⁴دانش آموخته دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی تبریز، تبریز، ایران.

چکیده

این تحقیق به منظور بررسی وضعیت رخداد توکسمی آبستنی در گوسفندان منطقه صوفیان انجام گرفت. در این بررسی از 134 رأس میش آبستن سنگین در دو نوبت قبل و بعد از زایمان بصورت تصادفی خونگیری به عمل آمد و میانگین سرمی گلوکز، بتا هیدروکسی بوتیریک اسید، اوره سرم خون و کلسیم اندازه گیری شد. مقدار متوسط BHBA قبل از زایمان mmol/lit 15/046/0 و بعد از زایمان mmol/lit 11/04/0 بود که اختلاف معنی داری  بیـن این دو میـانگین وجـود داشت (05/0>P). اختـلاف میانگین سرمی و انحراف استاندارد گلـوکز قبل از زایمان (mg/dl04/16 6/51) و بعد از زایمـان  (mg/dl 12/1518/62)  معنی دار بود (05/0 P<). بین میـانگین BHBA و گـلوکز سـرم قبـل و بعد از زایمــان یک همبستـگی منفـی (59/0-=r و 55/0-=r) با ارتباط معنی دار وجود داشت(01/0 P<). میانگین BUN قبل از زایمان بیشتر از میانگین آن در بعد از زایمان بود ولی اختلاف بین دو میانگین معنی دار نبود. میانگین و انحراف استاندارد کلسیم قبل از زایمـان mg/dl  72/259/12  و  بعد از زایمــان  mg/dl77/006/10 بود که اختلاف معنی داری در بین این دو میانگین وجود داشت (01/0 P<)، ولی ارتباط معنی داری بین گلوکز و کلسیم سرم وجود نداشت. در این بررسی از گوسفندان در سنین مختلف به صورت تصادفی خونگیری به عمل آمد ولی ارتباطی بین بروز بیماری و سن گوسفندان وجود نداشت. با توجه به نتایج به دست آمده، گوسفندان آبستن مستعد ابتلا به توکسمی آبستنی تحت بالینی هستند که از نظر اقتصادی هم در میش آبستن و هم در مورد بره های متولد شده از این دام ها حائز اهمیت است و باید اقدامات پیشگیری کننده به عمل آید. 

کلیدواژه‌ها

توکسمی آبستنی؛ میش؛ گلوکز؛ بتاهیدروکسی بوتیریک اسید مقدمه

اصل مقاله

مقدمه

Investigation of the occurrence of pregnancy toxemia in the sheep of Sofian area of Tabriz

 

Hassanpour, A¹., Moghaddam, Gh²., Amoughli Tabrizi, B¹., Mirzaie, H³.        Hajipour Sofiani,‌ K⁴.

 

1-Department of Clinical Science, Veterinary Faculty, Islamic Azad University of Tabriz, Tabriz, Iran.

2-Department of Clinical Science, Veterinary Faculty, TabrizUniversity, Tabriz, Iran.

3-Department of Food Hygiene, Veterinary Faculty, Islamic Azad University of Tabriz, Tabriz, Iran.

4-Graduated from Veterinary Medicine, Islamic Azad University of Tabriz, Tabriz, Iran.

 

This study was conducted to investigate the occurrence of pregnancy toxemia in the sheep of Sofian area. In this study 134 blood samples were collected randomly from pregnant ewes before and after parturition, and the mean serum concentration of glucose, betahydroxybutyric acid (BHBA), urea and calcium were measured. The mean ± SD of BHBA concentration in prepartum and postpartum periods was 0.46± 0.15 and 0.4± 0.11 mmol/l respectively. There was significant difference between these two periods (P<0.05). The mean ± SD of blood glucose concentration before and after parturation was 51.6± 16.04 and 62.18 ± 15.12 mg/dl respectively with a significant difference between the two periods (P<0.05). There was significant negative correlation between BHBA and serum glucose in prepartum and postpartum periods (r=- 0.59 and r=-0.55) (P<0.01). The mean level of BUN in prepartum period was greater than postpartum period but this difference was not significant. The mean ± SD of serum calcium concentration at prepartum and postpartum periods was 12.59 ± 2.72 and 10.06 ± 0.77 mg/dl respectively with a significant difference between these two periods (P<0.01) but there was no correlation between glucose and calcium concentrations in serum. In this study blood samples were collected randomly from ewes at different ages but there was no correlation between disease occurrence and the age of ewes. Thus considering the results this study it is concluded that pregnant ewes are predisposed to subclinical pregnancy toxemia which is economically important both in pregnant ewes and lambs born from them and preventive measures must be employed.

J. Spe. Vet. Sci. Islam. Azad. Uni. Tabriz. 1, 1: 21-26, 2007.

Key words:Pregnancy toxemia, ewe, glucose, betahydroxibutyric acid

Corresponding author’s email: [e-mail]

مهمترین عامل تولید انرژی در نشخوارکنندگان کربوهیدرات‌های موجود در جیره غذایی است. نشخوارکنندگان انرژی مورد نیاز خود را توسط تخمیر کربوهیدرات ها در شکمبه که به اسیدهای چرب فرار تبدیل می شوند و از شکمبه جذب شده و در کبد به گلوکز تبدیل می گردند، تأمین می‌نمایند. گلوکز توسط بافت های بدن و جنین مصرف می گردد. در کمبود انرژی، نشخوارکنندگان چربی های بدن خود را مورد مصرف قرار می دهند (4، 7، 10، 11 و 15).

توکسمی آبستنی در اثر مکانیسم تنظیم کننده گلوکز مادر در پاسخ به افزایش احتیاجات تغذیه ای سریع جنین توسعه یافته، ایجاد می شود. نقش مدیریت گله در بروز این بیماری حائز اهمیت است (8، 12 و 17).

این بیماری اکثراً در 4-2 هفته آخر آبستنی و بخصوص در میش‌های دو قلو وسه قلو آبستن به خـاطر نیـاز زیاد به انـرژی به دلیل رشد سریع جنین هـا روی می دهد که در اثر کمبود انرژی در این زمان میش ها شروع به لیز کردن چربی های بدن می کنند و با افزایش میزان اسیدهای چرب آزاد و کمبود گلوکز میزان تولید اجسام کتونی در کبد زیادتر شده و باعث توکسمی آبستنی می گردد که با اندازه گیری اجسام کتونی و گلوکز سرم می توان وضعیت این بیماری را پیش گویی نمود (3 و 15).

از لحاظ اقتصادی این بیماری حائز اهمیت است به خاطر اینکه اگر درمان صورت نگیرد، میزان مرگ و میر حیوانات مبتلا به 100% می رسد وگله هایی که این بیماری را تجربه می کنند میزان مرگ و میر در بره های متولد شده بیشتر خواهد بود (6 و 15).

با عنایت به اینکه همیشه پیش گیری مقدم بر درمان است، لذا این بررسی به منظور بررسی وضعیت رخداد توکسمی آبستنی در میش های منطقه صوفیان تبریز انجام گرفت تا در صورت وجود این بیماری توصیه های لازم جهت پیش گیری از رخداد این بیماری انجام پذیرد.

مواد و روش کار

در این مطالعه از ابتدای آبان ماه تا آخر دی ماه سال 1383  از گله های متعدد واقع در منطقه صوفیان تبریز، خونگیری به عمل آمد. بر اساس سطح اطمینان 90%، تعداد نمونه برای خونگیری قبل از زایمان، 134 رأس میش بارور تعیین گردید که به صورت اتفاقی خونگیری از گله ها انجام گرفت و حدود یک ماه پس از زایمان هم از همان میش ها که زایمان کرده بودند،  خونگیری به عمل آمد. در حین خونگیری از هر راس میش مواردی مثل نژاد، تعداد زایمان، سن و بقیه مشخصات نیز ثبت  شد. 

با استفاده از لوله ونوجکت از ورید وداج گوسفندان خونگیری به عمل آمده و سپس نمونه ها در درجه حرارت اتاق قرار گرفته تا لخته گردند و بعد در حداقل زمان ممکن به آزمایشگـاه منتقل و در آنجـا توسط سانتریفوژ با 3000-2500 دور در دقیقه به مدت 8-5  دقیقه سرم آنها جـدا  گردید.

پس از جداسازی سرم به خاطر اینکه در فرصت مناسب و با بهره گیری از امکانات آزمایشگاه بتوان پارامترهای مورد نظر را اندازه گیری نمود، سرم ها در درجه حرارت 20- درجه سانتی گراد منجمد شده و در هنگام اندازه گیری پارامترها از انجماد خارج و آزمایش انجام گرفت. گلوکز سرم به روش کلریمتری- گلوکواکسیداز، کلسیم با روش کلریمتری- اورتوکروزول، اوره سرم خون با روش کلریمتری- دی استیل مونواکسیم و BHBA با روش رندوکس اندازه گیری شدند (1، 2، 5 و 9). آنالیز داده ها باروش های T-test و  Correlation وChi-     Square  صورت گرفت.

نتایج

در این مطالعه از  134 رأس میش  در دو نوبت قبل و بعد از زایمان خونگیری به عمل آمد. میش های تحت مطالعه از سنین مختلف بصورت تصادفی انتخاب شدند که در نمودار 1 تعداد دام های خونگیری شده بر حسب سن مشخص شده و به تفکیک آورده شده است. بیشتر میش ها 5-3 ساله بودند. دام‌های نمونه برداری شده از نژادهای ماکویی، قزل و مخلوط بودند (نمودار 2).

در جدول 1 میانگین سطح سرمی گلوکز، کلسیم، BUN و بتاهیدروکسی بوتیریک اسید در دو گروه قبل و بعد از زایمان، همراه با انحراف معیار و انحراف استاندارد به تفکیک مشخص شده است. مقدار متوسط BHBA قبل از زایمان 15/0 46/0 و بعد از زایمان mmol/l 11/04/0 و مقدار متوسط BUN قبل از زایمان 96/227/10 و بعد از زایمانmg/dl  69/284/9  بود  و مقدار متوسط  کلسیم سرم  قبل از  زایمان

 

وضعیت زایمان	N	Mean	Std. Deviation	Std. Error Mean
BHBA (mmol/l) قبل از زایمان بعد از زایمان	134 134	46/0 40/0	15/0 11/0	013/0 02/0
BUN (mg/dl) قبل از زایمان بعد از زایمان	134 134	27/10 84/9	96/2 68/2	26/0 57/0
Ca  (mg/dl) قبل از زایمان بعد از زایمان	134 134	59/12 06/10	73/2 78/0	24/0 16/0
GLU (mg/dl) قبل از زایمان بعد از زایمان	134 134	60/51 19/62	04/16 12/11	39/1 22/3

 

نمودار1- تعداد میش های نمونه برداری شده براساس سن

 

نمودار2-  طبقه بندی میش های تحت مطالعه براساس نژاد

73/259/12 و بعد از زایمان mg/dl  78/006/10 و مقدار متوسط گلوکز سرم بعد از زایمان  12/1518/62 و قبل از زایمان mg/dl  04/16 6/51 بود (جدول 1).

در این تحقیق همبستگی بین بتاهیدروکسی بوتیریک اسید و گلوکز سرم و همچنین همبستگی بین گلوکز و کلسیم سرم در میش های تحت مطالعه قبل و بعد از زایمان بررسی گردید که نتایج آن در جدول 2 آورده شده است. در جدول 3 نیز تعداد میش های بیمار و سالم بر اساس نقطه برشmmol/l  7/0 برای BHBA در دو گروه سنی زیر 3 سال و بالای 3 سال (در نمونه های قبل از زایمان) آورده شده است.

 

جدول1- میانگین و انحراف معیار  BHBA، BUN ، کلسیم و گلوکز سرم خون میش های تحت مطالعه قبل و بعد از زایمان

جدول2- همبستگی بین پارامترهای تحت بررسی در میش های تحت مطالعه قبل و بعد از زایمان

بعد از زایمان		قبل از زایمان
59/0 r = -	گلوکز و بتاهیدروکسی بوتیریک اسید	55/0 r = -	گلوکز و بتاهیدروکسی بوتیریک اسید
26/0 r =	گلوکز و کلسیم	06/0 r = -	گلوکز و کلسیم

جدول3- تعداد میش های بیمار و سالم بر اساس نقطه برش mmol/l  7/0  برای BHBA در دو گروه سنی زیر 3 سال و بالای 3 سال (در نمونه های قبل از زایمان)

بالای 3 سال		زیر 3 سال
بیمار	سالم	بیمار	سالم
9 رأس	55 رأس	11 رأس	59 رأس

 

بحث

توکسمی آبستنــی میش به دلیل کمبـود گلوکز در گوسفندان آبستن ایجاد می شود که به دلیل نیاز جنین به انرژی و به خصوص میش هـایی که دو قلو آبستـن هستند، این نیـاز بیشتر بوده و بیماری رخ می دهد (15 و17).

بر اساس آزمون T مستقل، مقدار BHBA قبل از زایمـان به طور معنی داری بیشتر از مقدار آن بعد از زایمـان بود       (05/0 P<).

BHBA از مهمترین اجسام کتونی است که در اثر سوخت ناقص چربی ها ایجاد می شود. در میش های آبستن به دلیل نیاز جنین به انرژی در شرایطی که کمبود گلوکز مطرح باشد، چربی‌ها مصرف شده و اجسام کتونی حاصل می شود. در این بررسی مشخص شد که BHBA در قبل از زایمان بیشتر از بعد از زایمـان می باشد که نشانگر احتمال رخداد توکسمی آبستنی تحت بالینی در میش های آبستن می باشد (12، 15 و 17).

Henze و همکاران نیز در طی مطالعه ای برروی 214 میش آبستن، بالا بودن BHBA در دوره آبستنی را تأیید نمودند (13). در مطالعه صورت گرفته توسط Rook و همکاران مقادیر بالای mmol/l   7/0 مثبت در نظر گرفته شده است (17). همچنین در مطالعه صورت گرفته توسط رامین و همکاران نیز در ایران به این منبع استناد گردیده است (16). اگر بر اساس این نقطه برش عمل گردد، در این مطالعه تعداد 20 رأس را می توان مبتلا به توکسمی آبستنی تحت بالینی در نظر گرفت که از لحاظ آماری رخداد بیماری معنی دار است (05/0 P<). اگر نقطه برش 84/0 در نظر گرفته شود (16)، تعداد دام های مبتلا 8 رأس خواهد بود که از نظر آماری غیر معنی دار می باشد.

میانگین مقدار BUN در میش های آبستن (قبل از زایمان) بیشتر از بعد از زایمان بود ولی اختلاف معنی داری بین این دو وجود نداشت. در مطالعه صورت گرفته توسط رامین و همکاران بالا بودن BUN  در میش های آبستن گزارش شده است (16). بالا بودن BUN را می توان به بالا بودن متابولیسم پروتئین و رسیدگی بیشتر به تغذیه میش های آبستن ارتباط داد (16).

مقدار کلسیم سرم قبل از زایمان به طور معنی داری بیشتر از مقدار آن بعد از زایمان بود (01/0 P<). پایین بودن کلسیم سرم بعد از زایمان می تواند به دلیل دفع کلسیم از طریق شیر باشد (14و15).

مطالعه صورت گرفته توسطSchlumbohm  و همکاران در سال 2003 مشخص نمود که هیپوکلسمی در دوران آبستنی وجود دارد و این هیپوکلسمی تولید گلوکز آندوژن را کـاهش می دهد و زمینه را برای ایجـاد توکسمـی آبستنـی مستعد      می کند(18). این یافته با نتایج این تحقیق مطابقت نداشت. Bickhardt نیز در یک تحقیق هیپوکلسمی در مرحله آبستنی را یکی از علل توکسمی آبستنی میش ها بیان نمود (12). Schlumbohm در سال 2004 در یک تحقیق میانگین میزان کلسیم سرم میش های آبستن را که در معرض توکسمی آبستنی بودند نسبت به گوسفندان زایمان کرده بیشتر بیان نمود (19).

مقدار گلوکز سرم بعد از زایمـان به طور معنی داری بیشتر از مقدار آن قبل از زایمان بود (05/0 P<) .در دوران آبستنی به دلیل مصرف بالای گلوکز توسط جنین یا جنین ها میانگین گلوکز سرم قبل از زایمان کمتر از بعد از زایمان خواهد بود    (6، 14 و 15). در مطالعه صورت گرفته توسطLecetera  و همکاران نیز این موضوع اثبات شده است. در مطالعه صورت گرفته توسط ایشان رخداد توکسمی آبستنی در یک گله توضیح داده شده است و پایین بودن سطح سرم گلوکز و بالا بودن سطح سرمی BHBA را مشخص نموده است (14). Scott و همکاران نیز در مطالعه ای پایین بودن سطح سرمی گلوکز را دلیل بر توکسمی آبستنی دانسته اند و علاوه بر گلوکز سرم، گلوکز CSF را نیز بررسی نموده و پایین بودن سطح گلوکز در CSF را بیان نموده اند (20).

نتایج تحلیل همبستگی نشان می دهد که بین مقدار BHBA و گلوکز سرم قبل از زایمان براساس ضریب گشتاوری پیرسون یک همبستــگی منفــی وجود دارد (55/0-=r) و این ارتبـاط معنی دار می باشد (01/0>P) .بعد از زایمان نیز این ارتباط معنی دار بود (59/0-=r و 01/0P<)  (جدول 2).

Schlumbohm در مطالعه ای مشخص نموده است که بالا بودن BHBA متابولیسم گلوکز را مختل می کند (19). در این مطالعه بالا بودن BHBA توأم با پایین بودن گلوکز سرم بود (19)، که این یافته با نتایج تحقیق ما نیز همخوانی دارد.

بین مقدار کلسیم و گلوکز خون قبل از زایمان با ضریب همبستگی (06/0-=r) و بعد از زایمان با ضریب همبستگی (26/0 = r  )ارتباط معنی دار وجود نداشت (جدول 2).

در مطالعات صورت گرفته توسط سایر محققین، مشخص شده است که کاهش گلوکز سرم همراه با کاهش کلسیم و افزایش BHBA سرم می باشد و با رخداد توکسمی آبستنی ارتباط دارد (18 و19 ).

در جدول 3 میش های آبستن در دو گروه زیر 3 سال و بالای 3 سال تقسیم بندی شده اند که در بین گوسفندان کوچکتر و مساوی 3 سال بر اساس نقطه برش mmol/l 7/0 برای BHBA، 11 رأس بیمار بودند و از طرف دیگر در بین گوسفندان بزرگتر از 3 سال در مجموع 9 رأس گوسفند بیمار بودند. طبق آزمون مربع کای بین بروز بیماری و سن گوسفندان ارتباط معنی داری وجود نداشت. همچنین اختلاف بین رخداد بیماری در گوسفندان زیر 3 سال و بالای 3 سال معنی دار نبود.

نتایج به دست آمده نشان دهنده این است که میش های منطقه صوفیان مستعد ابتلا به فرم تحت بالینی توکسمی آبستنی هستند و باید جهت جلوگیری از رخداد بیماری اقدامات یشگیری کننده به عمل آید. لازم به ذکر است که پایین بودن سطح سرمی گلوکز در میش های آبستن، می تواند روی رشد جنین تاثیر گذار باشد و از نظر اقتصادی، تولد بره های ضعیف برای دامدار مقبول نیست. لذا پیشنهاد می شود در دوران آبستنی جهت جلوگیری از رخداد این وضعیت انرژی جیره اصلاح گردد.

مراجع

- آبــادیه، ر. (1383): بررسی مقــادیر ســرمی آنزیم هـای کبدی (ALT,AST,GGT,ALP) در گاوهای مبتلا به کتوز تحت بالینی، دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز، پایان نامه شماره 649.

2- حسن پور،  ع. (1378): بررسی وضعیت سیمای متابولیکی در گله گاوهای شیری اطراف شهرستان تبریز، دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد تبریز ، پایان نامه شماره 259.

3- راسخی، ص. و صابری شکیب، ج. (1377): بیماری های گوسفند، (ترجمه)، تالیف: استرایتون، ا. تهران، انتشارات نور بخش، صفحه: 207-208.

4- سیفی، ح. و رئوفی، ا. (1380): طب داخلی دام های بزرگ، (ترجمه)، تالیف: اسمیت، ب. پ. جلد 2، تهران، انتشارات نوربخش، صفحه: 462-466.

5- شهبازی، پ. و ملک نیا، ن. (1377): بیوشیمی عمومی، انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، جلد 2، صفحه: 227-187 ، 465-462 ، 564-552.

6- صوفی سیاوش، ر. (1369): تغذیه دام، (ترجمه)، تالیف: مک دونالد و همکاران. انتشارات عمیدی، صفحه: 15-25، 124-127، 205-230، 273-274.

7- گرجی دوز، م. و فرزانه، ن. (1379): طب داخلی دام های بزرگ، (ترجمه)، تالیف: اسمیت، ب. پ. جلد 3، تهران، انتشارات نوربخش، صفحه: 466-480.

8- مستغنی، خ. (1378): بیماری های متابولیک و تغذیه ای دام، انتشارات دانشگاه شیراز، صفحه: 16-2 ، 62-59.

9- مهانفر، ح. (1383): بررسی فصلی عیار سرمی کلسیم، فسفر و آلکالین فسفاتاز در گوسفندان کشتاری کشتارگاه تبریز در سال      82-81، دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز، پایان نامه شماره 630.

10- نادعلیان، م. (1381): بیماری های دستگاه گوارش نشخوارکنندگان، انتشارات دانشگاه تهران، صفحه:  92-91.

11- نفیسی، س. و مزدک، ر. (1382): فیزیولوژی مقایسه ای دستگاه گوارش، انتشارات جهاد دانشگاهی اورمیه، صفحه: 105- 100، 120-110.

12- Bickhardt, K., Henze, P. and Ganter, A. (1998): Clinical finding and differential diagnosis in ketosis and hypercalcemia in sheep, Dtsch Tieraztl Wochenschr German. 105(11): 413 – 419.

13- Henze, P., Bickhardt, K., Fuhrmann, H. and Sallmann, H. (1998): Spontaneouse pregnancy toxemia in sheep and the role of insulin in the treatment, Zentralblatt-fur Veterinarmedizine Reihe A. 45(5): 255-266.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

14- Lacetera, N., Bernabucci, U., Ronchi, B. and Nardone, A. (2001): Effects of subclinical pregnancy toxemia on immune responses in sheep, Veterinary Research Commun. 62(7): 1020-1024.

15- Radostits, O.M., Gay, C.C., Blood, D.C. and Hiachelif, K.W. (2000): Veterinary Medicine. 9^th ed. Saunders, Philadelphia, pp: 1452-1462.

16- Ramin, A.G., Asri- Rezaie, S. and Macali, S.A. (2007): Evaluation on serum glucose, BHB, urea and cortisol in pregnant ewes. Medycyna Wet. 63(6): 674-677.

17- Rook, J. (2000): Pregnancy toxemia of ewes, does, and beef cow, Veterinary Clinical North American food Animal Practice. 16(2): 293-317.

18- Schlumbohm, C., and Harmeyer, J. (2003): Hypocalcemia reduces endogenous glucose production in hyperketonemic sheep, Journal of Dairy Science.  86(6): 1953-1962.

19- Schlumbohm, C., and Harmeyer, J. (2004): Hyperketonemia impairs glucose metabolism in pregnant and nonpregnant ewes, Journal of dairy science. 87(2): 350-358.

20- Scott, P., Sargison, N., Penny, C., Pirie, R., and Kelly, J. (1995): Cerebrospinal fluid and plasma glucose concentration of ovine pregnancy toxemia cases, inappetant ewes and normal ewes during late gestation, The British Veterinary Journal. 151(1): 39-44.