وافدیّه ی مغول؛ پژوهشی پیرامون امواج فراریان و پناهندگانِ دولت ایلخانان به قلمرو ممالیک مصر

فصلنامه علمی پژوهش های یاددهی و یادگیری دانشگاه آزاد واحد بجنورد

مقاله 7، دوره 4، شماره 13، دی 1387، صفحه 1-1

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

احسان سیفی

کارشناس ارشد تاریخ

چکیده

یکی از تحّولات برجسته در نیمه‌ی دوم سده‌ی هفتم هجری/ سیزدهم میلادی، برپایی حکومت ایلخانانِ مغول در چهارچوب مرزهای سیاسی ایران است. از ویژگی‌های قابل توجه این حکومت، چالش‌های مرزی و اختلافات سیاسی- نظامی آنان با همسایه‌ی غربی خود، ممالیک مصر بود. در این میان، نقش گروه‌های فراری و پناهنده به خصوص افراد و گروه‌هایی که از سمت حکومت ایلخانان مغول به سوی ممالیک مصر می‌گریختند و به آنان پناهنده می‌شدند، در بروز و تشدید خصومت میان دو دولت از اهمّیت خاصّی برخوردار است. این گروه‌های فراری و پناهنده، در منابع عربی، تحت عنوان وافدیّه و مستأمنین معرفی شده‌اند.
مسئله‌ی اساسی پژوهش حاضر، این است که تحرکات امواج فراری و پناهخواه به چه صورت شکل گرفته و علل سرکشی آنان علیه ایلخانان مغول چه بوده است. این پژوهش بر آن است تا با بهره‌گیری از روش تحقیق تاریخی به بررسی توصیفی و تحلیلی نقش امواج وافدیّه و مستأمنین در بروز و تداوم روابط خصمانه میان ایلخانان و ممالیک و علل تحرکات، عصیان و مخالفت آنان علیه ایلخانان بپردازد. بررسی منابع و مآخذ نشان می‌دهد که افراد و گروه‌های فراری و پناه‌خواه به دلایل مختلف سیاسی، نظامی و ... با پیوستن به دولت ممالیک مصر در بروز تنش و خصومت میان ایلخانان و ممالیک نقش مؤثری را ایفا می‌کردند. محور نوشتار حاضر بررسی این تحرکات و علل آن می‌باشد. 

کلیدواژه‌ها

ایلخانان؛ ممالیک؛ وافدیّه؛ اویراتیه؛ فراریان؛ پناهندگان