مزایده القاب و مناصب در عصر قاجار

پژوهش نامه تاریخ

مقاله 8، دوره 5، شماره 20، مهر 1389، صفحه 1-24   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

رجبعلی وثوقی مطلق

استادیار گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد

چکیده

مزایده القاب و مناصب؛ فروش مقامات درباری و دیوانی از ارمغان‌های دولت قاجار به شمار می‌ رود. این سنت گرچه در ادوار پیش نیز متداول بود، لیکن دولتمردان قاجار در این عرصه گوی سبقت را از دیگران بودند. القاب افتخاری و مناصب اداری را در این دوره به مزایده بلکه به تعبیر صحیح به «حراج» می‌گذاشتند. هر کس بیشترین پیشکش را پرداخت می‌نمود صاحب آن لقب یا مقام می‌گردید. مدت اعطای مناصب و مقامات محدود بود. شخص مجبور بود برای تداوم آن مجدداً پیشکش پرداخت نماید. شاه و درباریان از این ممر درآمد قابل توجهی نصیب خود می‌کردند. نه تنها مردان بلکه زنان نیز در گرفتن القاب افتخاری با یکدیگر رقابت می‌کردند. منشأ این معضل به سرشت نظام استبداد قاجار، تهی بودن خزانه، اشرافی‌گری و تجمل­طلبی هیأت حاکمه­ی آن برمی­گردد. پیامد حاصل از آن عبارت بود از: هرج و مرج اداری، تضعیف حکومت مرکزی مهم‌ترین روی کارآمدن افراد نالایق. رساله حاضر بر آن است تا به روش تحقیق تاریخی ابعاد مختلف موضوع مزبور را مورد بررسی قرار دهد. 

کلیدواژه‌ها

قاجاریه؛ القاب؛ مناصب دیوانی؛ مزایده؛ فروش حکومت ایالات و ولایات؛ استبداد