تحلیل ارتباط پوشش گیاهی بر وقوع تعداد گرد و غبار استان خراسان رضوی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور

سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی

مقاله 3، دوره 6، شماره 4 - شماره پیاپی 21، دی 1394، صفحه 33-45   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سیما پورهاشمی^{* 1}؛ مهدی بروغنی²؛ محمد علی زنگنه اسدی³؛ ابوالقاسم امیراحمدی³

¹دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشگاه حکیم سبزواری

²دانشجوی دکتری آبخیزداری، دانشگاه تربیت مدرس، نور

³دانشیار دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

پدیده گرد و غبار یکی از مخاطرات اقلیمی مهم در مناطق خشک و نیمه خشک جهان می­باشد که زیان­های جانی و مالی برای انسان به همراه دارد. در دهه­های اخیر به دلیل خشکسالی‌های طولانی مدت در ایران، تعداد وقوع گرد و غبارها افزایش یافته و شهرها و روستاهای زیادی را تحت تأثیر قرار داده است . یکی از مناطقی که با توجه به شرایط آب و هوایی و ویژگی­های طبیعی (نزدیکی به کویرها)، از این پدیده اقلیمی متأثر است استان خراسان رضوی می­باشد. هدف از این تحقیق بررسی تأثیر پوشش گیاهی و ارتباط آن با وقوع  گرد و غبار استان خراسان رضوی طی دوره مطالعه 2004 تا 2013 با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و شاخص تأثیر پوشش گیاهی نرمال شده (NDVI) است. برای انجام تحقیق، داده‌های روزهای گرد و غبار در ایستگاه­های سینوپتیک استان برای دوره مورد مطالعه از سازمان هواشناسی دریافت و فراوانی روزهای گرد و غبار هر ایستگاه در ماه­ها و فصول مختلف استخراج گردید. با استفاده از روش کریجینگ معمولی در سیستم اطلاعات جغرافیایی، روزهای گرد و غبار در سطح استان پهنه­بندی گردید. نقشه پوشش گیاهی منطقه، با استفاده از تصاویر سنجنده MODIS در محیط 4.8^®ENVI تهیه گردید. نتایج نشان داد که تعداد وقوع گرد و غبار با پراکنش پوشش گیاهی ارتباط نزدیکی دارد و با کاهش پوشش گیاهی، بر تعداد وقوع گرد و غبار افزوده       می­شود. نتایج حاکی از آن است که تعداد وقوع گرد و غبار در سال­های اخیر نسبت به گذشته افزایش داشته است و سال­های 2008 و 2005 به ترتیب دارای بیشترین و کمترین تعداد گرد و غبار در طول دوره مورد مطالعه می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

سنجش از دور؛ سیستم اطلاعات جغرافیایی؛ گرد و غبار؛ پوشش گیاهی؛ خراسان رضوی

مراجع

G, Leys J. 2008. Sub‐basin scale dust source geomorphology detected using MODIS. Geophysical Research Letters, 35(15): 1-19.

14. Estman JR. 2011. IDRISI Selva Tutorial, clark labs, Clark university, Worcester, Ma, 354 pp.

15. Gillette DA, Adams J, Endo A, Smith D, Kihl R. 1980. Threshold velocities for input of soil particles into the air by desert soils. Journal of Geophysical Research: Oceans (1978–2012), 85(C10): 5621-5630.

16. Hahnenberger M, Nicoll K. 2014. Geomorphic and land cover identification of dust sources in the eastern Great Basin of Utah, USA. Geomorphology, 204: 657-672.

17. Isaaks EH, Srivastava RM. 1989. An introduction to applied geostatistics, Oxford University Press, New York. 541 pp.

18. Kim S-W, Yoon S-C, Kim J. 2008. Columnar Asian dust particle properties observed by sun/sky radiometers from 2000 to 2006 in Korea. Atmospheric Environment, 42(3): 492-504.

19. Krähenmann S, Ahrens B. 2010. On daily interpolation of precipitation backed with secondary information. Advances in Science and Research, 4(1): 29-35.

20. Kurosaki Y, Mikami M. 2005. Regional difference in the characteristic of dust event in East Asia: relationship among dust outbreak, surface wind, and land surface condition. Journal of the Meteorological Society of Japan, 83(1): 1-18.

21. Lee E-H, Sohn B-J. 2011. Recent increasing trend in dust frequency over Mongolia and Inner Mongolia regions and its association with climate and surface condition change. Atmospheric Environment, 45(27): 4611-4616.

22. Mahowald NM, Bryant RG, del Corral J, Steinberger L. 2003. Ephemeral lakes and desert dust sources. Geophysical Research Letters, 30(2): 1074-1083.

23. Mei D, Xiushan L, Lin S, Ping W. 2008. A dust-storm process dynamic monitoring with multi-temporal MODIS data. The International Archives of the Photogrammetry Remote Sensing and Spatial Information Sciences, 37: 965-970.

24. Prospero JM, Ginoux P, Torres O, Nicholson SE, Gill TE. 2002. Environmental characterization of global sources of atmospheric soil dust identified with the Nimbus 7 Total Ozone Mapping Spectrometer (TOMS) absorbing aerosol product. Reviews of Geophysics, 40(1): 2-1-2-31.

25. Reynolds RL, Yount JC, Reheis M, Goldstein H, Chavez P, Fulton R, Whitney J, Fuller C, Forester RM. 2007. Dust emission from wet and dry playas in the Mojave Desert, USA. Earth Surface Processes and Landforms, 32(12): 1811-1827.

26. Rezazadeh M, Irannejad P, Shao Y. 2013. Climatology of the Middle East dust events. Aeolian Research, 10: 103-109.

27. Sharma AR, Kharol SK, Badarinath K. 2009. Satellite observations of unusual dust event over North-East India and its relation with meteorological conditions. Journal of Atmospheric and Solar-Terrestrial Physics, 71(17): 2032-2039.

28. Tan M, Li X, Xin L. 2014. Intensity of dust storms in China from 1980 to 2007: A new definition. Atmospheric Environment, 85: 215-222.

29. Troin M, Vallet-Coulomb C, Sylvestre F, Piovano E. 2010. Hydrological modelling of a closed lake (Laguna Mar Chiquita, Argentina) in the context of 20th century climatic changes. Journal of Hydrology, 393(3): 233-244.

30. Walker AL, Liu M, Miller SD, Richardson KA, Westphal DL. 2009. Development of a dust source database for mesoscale forecasting in southwest Asia. Journal of Geophysical Research: Atmospheres (1984–2012), 114(D18): 1-24.

31. Washington R, Todd MC, Engelstaedter S, Mbainayel S, Mitchell F. 2006. Dust and the low‐level circulation over the Bodélé Depression, Chad: Observations from BoDEx 2005. Journal of Geophysical Research: Atmospheres (1984–2012), 111(D3): 1-18.

32. Wu J, Zhao L, Zheng Y, Lü A. 2012. Regional differences in the relationship between climatic factors, vegetation, land surface conditions, and dust weather in China’s Beijing-Tianjin Sand Source Region. Natural hazards, 62(1): 31-44.

1. احمدی، ب.، ق. اردوان، ط. صفرراد و ب. سبحانی. 1394. بررسی دمای سطح زمین در رابطه با کاربری اراضی با استفاده از سنجش از دور. سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 6(1): 61-77.

2. تازیک، ا.، ع. رضایی، ع. آبکار، س. ک. علوی­پناه، ز. جهانتاب و ع. ر. رحمتی. 1394. برآورد تابش کل لحظه­ای طول موج کوتاه خورشید با استفاده از تصاویر ماهواره­ای سنجنده مودیس (مطالعة موردی: مناطق مرکزی ایران). سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 6(1): 17-30.

3. زمانی، ر.، ع. م.، آخوندعلی، ک. سلیمانی، ف. انصاری و پ. اله‌بخشیان. 1391. کاربرد زمین­آمار در پهنه­بندی شدت­های خشکسالی (مطالعة موردی: استان فارس). پژوهشنامه مدیریت حوزه آبخیز، 3(6): 15-29.

4. فلاح ززولی، م.، ع. ر. وفایی­نژاد، م. م. خیرخواه­زرکش و ف. احمدی دهکاء. 1393. منشأیابی گرد و غبار غرب و جنوب غرب ایران و تحلیل سینوپتیکی آن با استفاده از سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی. فصلنامه سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 5(4): 61-77.

5. کریمی، خ.، ح. شهرآئینی، م. نوخندان و ن. حافظی­مقدس. 1390. شناسایی خاستگاه­های تولید توفان­های گرد و غبار در خاورمیانه با استفاده از سنجش از دور. نشریه پژوهش­های اقلیم شناسی، 7(2): 57-72.

6. لشکری ح. و ق. کیخسروی. 1386. تحلیل آماری سینوپتیکی توفان­های گرد و غبار استان خراسان رضوی در فاصله زمانی (1993-2005). پژوهش­های جغرافیای طبیعی، 22(7): 33-65.

7. محمدی، ج. 1385. پدومتری. انتشارات پلک، جلد دوم. 453 صفحه.

8. موسوی بایگی، م.، و ب. اشرف. 1390. مطالعه الگوهای سینوپتیکی منجر به خشکسالی­های پاییزه و زمستانه در استان خراسان رضوی. مجله پژوهش­های حفاظت آب و خاک، 18(4): 167-184.

9. میرزایی زاده، و.، م. نیک­نژاد ، ح. اکبری و م. حجازیان. 1393. تهیه نقشه‌ پهنه‌بندی بارندگی با استفاده از کریجینگ معمولی کروی و لایه‌ای. اولین کنفرانس بین­المللی یافته‌های نوین در علوم کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست. انجمن توسعه و ترویج علوم و فنون بنیادین. 25 بهمن ماه.

 

10. Abuduwaili J, Gabchenko M, Junrong X. 2008. Eolian transport of salts-a case study in the area of Lake Ebinur (Xinjiang, Northwest China). Journal of Arid Environments, 72(10): 1843-1852.

11. Akhlaq M, Sheltami TR, Mouftah HT. 2012. A review of techniques and technologies for sand and dust storm detection. Reviews in Environmental Science and BioTechnology, 11(3): 305-322.

12. Bryant RG, Bigg GR, Mahowald NM, Eckardt FD, Ross SG. 2007. Dust emission response to climate in southern Africa. Journal of Geophysical Research: Atmospheres (1984–2012), 112(D9): 1-17.

13. Bullard J, Baddock M, McTainsh