روند تحولات شهر نشینی در استان گیلان

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 6، دوره 7، شماره 20، آذر 1391، صفحه 71-84   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

بهرام کریمی¹؛ محمد سلمانی^{* 2}؛ سید علی بدری³؛ محمدرضا رضوانی⁴؛ مجتبی قدیری معصوم⁴

¹دانش آموخته دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

²استادیار دانشکده جغرافیا و عضو قطب علمی توسعه روستایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

³دانشیار دانشکده جغرافیا و عضو قطب علمی توسعه روستایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

⁴استاد دانشکده جغرافیا و عضو قطب علمی توسعه روستایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

بررسی جمعیت و شهرنشینی در استان گیلان گویای این واقعیت است که در دوره زمانی 1365- 1335 رشد جمعیت شهری تقریباً سیر صعودی داشته و ازدهه 1375- 1365 روندی نزولی در پیش گرفته است؛ که نوسان‌های موجود در کل استان، جوامع شهری و روستایی را نشان می‌دهد. در تمام این دوران نرخ رشد جمعیت شهری بیش‌تر از نرخ رشد جمعیت کل و روستایی بوده؛ با این وجود، همواره جمعیت روستایی بیش‌تر از جمعیت شهری بوده است؛ در سال 1385 برای اولین بار سهم جمعیت شهری از کل جمعیت بر سهم جمعیت روستایی فزونی می‌گیرد. استان گیلان طی پنج دهه گذشته همواره با افزایش تعداد نقاط شهری مواجه بوده، که یکی از عوامل مؤثر در افزایش شهرنشینی در این استان بوده است. میانگین جمعیت نقاط روستایی تبدیل شده به شهر در دوره‌های مختلف سرشماری گویای این واقعیت است که اغلب روستاهای تبدیل شده به شهر کم جمعیت می‌باشند، به طوری که میانگین جمعیت این نقاط از 5374 نفر در سال 1345 به 3344 نفر در سال 1385 کاهش یافته است. بررسی تعداد و جمعیت شهرها در طبقات مختلف نشان می‌دهد که شهرهای کم‌تر از 25 هزار نفر (شهرهای کوچک) بیش‌ترین تعداد شهرها و کم‌ترین میزان جمعیت را در تمام دوره‌های سرشماری به خود اختصاص داده‌اند. شاخص‌های نخست شهری در استان، حرکت به سوی عدم تعادل را نشان می‌دهند به این معنی که در سطح استان گیلان درجه نخست شهری و تمرکز در حال افزایش است. علت اصلی تمرکز شهری و منطقه‌ای، نه رشد صنعتی،  بلکه مکان و موقعیت دولت و تشکیلات نوسازی است.

کلیدواژه‌ها

شهرنشینی؛ نظام شهری؛ شهرهای کوچک؛ نخست شهری؛ استان گیلان