بررسی روند تحقق عدالت اجتماعی با استفاده از شاخص‌های توسعه انسانی در ایران طی دو دهه اخیر

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 7، دوره 7، شماره 20، آذر 1391، صفحه 85-99   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

رحمت اله بهرامی^*

استادیار دانشگاه پیام نور، گروه جغرافیا، ایران

چکیده

یکی از بحران­های اساسی که انسان­ها با آن رو برو هستند، بحران فقر و بی عدالتی است. بسیاری از حکومت­ها مهمترین شعار خود را تحقق عدالت اجتماعی و دسترسی یکسان ساکنین کشور به تمامی امکانات و تسهیلات لازم برای یک زندگی سالم و شرافتمندانه قرار داده­اند. اما آیا روند برنامه­ریزی و اجرا به تحقق این هدف منجر شده است؟ آیا واقعاً اثرات توسعه به همه انسان­ها می­رسد؟ آیا همان طور که در تمامی برنامه­های توسعه اعلام می­شود، بیشترین اثرات توسعه به کسانی می­رسد که به آن نیاز دارند یا برعکس منافع عمدتاً به سمتی سوق پیدا می­کند که از امکانات بیشتری برخوردارند؟ برای پاسخ گویی به این سوالات، این نوشته در نظر دارد روند ارتقاء شاخص­های توسعه انسانی را در سطح استان­های کشور، مورد بحث و بررسی قرار دهد. یافته­های به دست آمده نشان می­دهد که با وجود پیشرفت­های نسبتاً مناسبی که در سطوح کلی معیارهای توسعه انسانی حاصل شده است، این پیشرفت­ها عمدتاً در بخش­هایی باقی مانده است که از قبل نیز شرایط و امکانات مناسبی در اختیار داشته و افراد فقیر و نیازمند، کمترین بهره را به دست آورده­اند. روش این پژوهش مروری، با رویکرد توصیفی - تحلیلی و یافتن مفاهیم نظری توسعه انسانی و کاربرد شاخص­های توسعه انسانی و روند آن در ایران بوده است. در تحلیل نهایی از نرم افزار GIS در تعیین درجه توسعه یافتگی استان­های کشور استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها

عدالت اجتماعی؛ شاخص های توسعه انسانی؛ محرومیت؛ ایران