تبیین پیامدهای مکانی-فضایی گردشگری بر روستاهای شهرستان رضوانشهر

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 4، دوره 9، شماره 27، شهریور 1393، صفحه 53-77   

نویسندگان

مهرانگیز یعقوبی¹؛ محمد باسط قرشی میناآباد^{* 2}؛ نصرالله مولایی هشجین³

¹دانش آموخته دکتری جغرافیا و برنامه‎ریزی روستایی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

²استادیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

³استاد گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

چکیده

نواحی روستایی با کارکردهای مختلف، شبکه­ای به هم پیوسته از تعامل بین انسان و محیط هستند که در طی زمان و متأثر از عوامل و نیروهای درونی و بیرونی دچار تغییر و تحولات می شوند که این امر طی دو فرآیند مبتنی بر حرکت طبیعی (ارگانیگ) و برنامه ریزی از پیش اندیشیده شده اتفاق می‎افتد. در دهه های اخیر توسعه فعالیت های خود جوش گردشگری یکی از عوامل مهم در تغییر و تحول سکونتگاه های روستایی بوده است که این فعالیت ها تحولاتی عمیق و بنیادی را در ابعاد مختلف و بخصوص جنبه های کالبدی روستاها بجا گذاشته­اند. روستاهای گردشگر پذیر شهرستان رضوانشهر نیز با وجود جاذبه های متنوع گردشگری، در سال های اخیر، با جذب گردشگر، دچار تحولات مختلفی شده­اند. در مقاله حاضر که با هدف تبیین پیامدهای ناشی از توسعه گردشگری در روستاهای گردشگر پذیر شهرستان رضوانشهر تدوین گردیده، سعی شده به این پرسش که عوامل اصلی ایجاد پیامدهای متأثر از توسعه گردشگری درسکونتگاه های روستایی از دیدگاه جامعه نمونه کدامند؟ پاسخ داده شود تا از این طریق ابعاد و شاخص های گردشگری پایدار روستایی تعریف شده و در نهایت مدل مفهومی مناسبی برای توسعه گردشگری در مناطق روستایی ارائه گردد. روش تحقیق نیزدراینمطالعهتوصیفی-پیمایشی مبتنی بر تکمیل پرسش­نامه بوده است. بدین منظور با بهره گیری از فرمول کوکران برای358 سرپرست خانوار از 23 روستای گردشگر پذیر شهرستان رضوانشهر بوده و تمامی مدیران محلی و 8 نفر از مسئولان دولتی پرسش­نامه تدوین و تکمیل شده است. نتایج به دست آمده از داده ها نشان می­دهد که از دیدگاه جامعه نمونه و مشاهدات صورت گرفته، در شیوه ساخت و ساز، چشم­انداز طبیعی روستا، کاربری زمین، مسایل زیست محیطی پیامدها منفی بوده است ولی پیامدهایی مانند ایجاد اشتغال، مستحکم سازی ساختمان، توسعه زیر ساخت ها و افزایش آگاهی های مردم بومی، پیامدها مثبت ارزیابی شده است و در مجموع پیامدهای مکانی - فضایی در روستاهای ساحلی و کوهستانی بیشتر از روستاهای جلگه­ای وکوهپایه­ای بوده که برای کاهش اثرات منفی و افزایش اثرات مثبت مدل برنامه­ریزی راهبردی مشارکتی همراه با نظام مدیریتی یکپارچه جهت حفظ و توسعه محیط روستا به عنوان بهترین راهبرد معرفی می گردد. 

کلیدواژه‌ها

تبیین؛ پیامد؛ مکان؛ فضا؛ گردشگری؛ گردشگری روستایی؛ رضوانشهر

مراجع

1. الوانی، مهدی و پیروز بخت، معصومه، 1385، فرآیند مدیریت جهانگردی، انتشارات دفتر پژوهش های فرهنگی، تهران.   

2. بمانیان، محمدرضا و هادی نژاد، محمود، 1388، مبانی برنامه­ریزی و توسعه گردشگری روستایی، انتشارات هله/طحان، تهران.

3. دادورخانی، فضیله، زمانی، حمید، قدیری معصوم، مجتبی و عاشری، اسمعی ،1391، نقشگردشگریخانه­هایدومدرتغییراتکالبدی فیزیکینواحی روستایی(مطالعه ی  موردی:دهستانبرغانشهرستانساوجبلاغ)،  فصل نامه  پژوهش­های روستایی، دوره 4، شماره 2.

4. رضوانی، محمدرضا، اکبریان، محمدرضا، رکن الدین افتخاری، عبدالرضا و بدری، سید علی، 1390، تحلیلمقایسه­ایآثاراقتصادیگردشگریخانه­هایدومباگردشگریروزانه برنواحیروستاییبارویکردتوسعه ی  پایدار(مورد: شهرستانشمیرانات،استانتهران)، فصل­نامه  پژوهش­های روستایی، شماره  چهارم.

5. رضوانی، محمدرضا، 1387، توسعه گردشگری روستایی با رویکرد گردشگری پایدار، انتشارات دانشگاه تهران.

6. رنجبریان، بهرام و زاهدی، محمود،1379، برنامه­ریزی گردشگری در سطح ملی و منطقه­ای، ترجمه جهاد دانشگاهی اصفهان.

7. رهنمایی، محمدتقی، فرهودی، رحمت ا... ، دیتمان، آندریاس و قدمی، مصطفی، 1387، بررسی ظرفیت تحمل حوزه  مقصدگردشگری با تأکید برجامعه میزبان، فصل­نامه پژوهش های جغرافیای انسانی، شماره  ۶6.

8. زاهدی، شمس السادات، 1385، مبانی توریسم و اکوتوریسم (با تأکید بر محیط زیست)، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.

9. سعیدی، عباس، 1377، مبانی جغرافیای روستایی، انتشارات سمت، تهران.                          

10. شهیدی، محمد شریف، اردستانی، زهرا السادات و گودرزی سروش، محمدمهدی، 1388، بررسی تأثیرات توریسم در برنامه­ریزی نواحی روستایی، فصل­نامه پژوهش­های جغرافیای انسانی، شماره67.

11. ضیایی، محمود و صالحی نسب، زهرا، 1378، گونهشناسیگردشگرانخانه­هایدومو بررسیاثراتکالبدیآن­هابرنواحیروستایی، فصل­نامه پژوهش­های جغرافیای انسانی، شماره  ۶۶ .

12. معاونت برنامه­ریزی استانداری گیلان، 1390، سالنامه آماری.

13. میسون، پیتر، 1387، گردشگری، اثرات، برنامه ریزی و مدیریت، مترجمان/ میرزایی، روبه و پونه ترابیان، انتشارات ترمه، تهران.

14. Butler، R. W،and Hall, C. M., 1998, tourism and، Recreation in Rural Areas, Johan Wily and sons، Chichester.

15. Dvison،R., 1996, The  impacts of tourism. in tourism destinations (R), divison and maitland,eds) ,pp. 18-45, london،hodder and Stoughton.

16. FAO., 1993, Guidelines for Land Use Planning; FAO Development Series, No. 1, Rome: FAO, 96 pages.

17. Jamieson, W., 2003, povety alleviation through sustainable tourism development, economic and social commission for asia and the pacifi, United nations New York.

18. mackercher , B., 1993, Some fundamental truths abot tourism: under – standing tourisms social and environmental impacts, jornal of sustainable tourism 1, 6-16.

19. Roberts, L. and Hall, D., 2001, Rural Tourism and Recreation: Principlesto Practice, Wallingford: CABI Publishing.

20. Wall, G., 1997, Rethinking impacts to tourism. in tourism development (C. Cooper, B. ARCHER،and S. wanhill، eda), pp. 1-10. Chchester, johan wiley and sons.

21.Williams, S., 1998, TourismGeography, London, Routledge.

22. Swarbrooke, J., 1999, Sustainable tourism management, Walling ford, CABI.