بررسی اثرات فضایی مناطق ویژه اقتصادی بر سکونتگاه های عسلویه (مطالعه موردی: منطقه ویژه اقتصادی پارس جنوبی)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 7، دوره 9، شماره 27، شهریور 1393، صفحه 109-137   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سیده عاطفه قاسمی^{* 1}؛ فرخ مشیری²؛ آیت اله ممیز³

¹دانش آموخته کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری و منطقه ای دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

²استادیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

³استادیار دانشکده کارآفرینی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

ایرانکشوری درحال توسعه است که دائماً پروژه­های­اقتصادی گوناگون درمناطق مختلف آن اجرا می­شود. غالب این ­پروژه­ها (نظیر احداث سدها، تأسیسات اتمی و ایجاد مناطق ویژه اقتصادی) در مقیاس بزرگ تأثیرات شدید اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی و محیطی- اکولوژیکی برمناطق پیرامونی خود می­گذارند. عدم ملاحظه به شرایط پایداری اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و زیست­محیطی این پروژه­ها سبب شده تا کیفیت زندگی ساکنان مناطق اجرای طرح­ها با خطر مواجه گردد.منطقه ویژه اقتصادی پارس جنوبی در جنوب استان بوشهر یکی از مناطق است که به منظور استفاده از میدان گازی پارس جنوبی در سال 1377 تأسیس گردید. ورود چنین صنایع و ساختارهای مدرنی به جوامعی با ساختارهای سنتی  بدون در نظر گرفتن ابعاد اجتماعی و فرهنگی آن، پیامدهای گوناگونی به همراه داشته است. هدف اصلی این پژوهش تحلیل اثرات فضایی منطقه ویژه اقتصادی پارس جنوبی بر سکونتگاه­های منطقه عسلویه است. پرسش اصلی این است که ورود صنعت به این منطقه چه پیامدهای داشته و این پیامدها چه تأثیراتی بر توسعه پایدار اجتماعات محلی گذاشته است. این پژوهش یک بررسی پیمایشی از نوع توصیفی است. بر این اساس جامعه آماری تحقیق 150 نفر، می­باشد در جمع آوری  داده­ها از روش مصاحبه، مشاهده و پرسش­نامه استفاده شده است. پایایی پرسش نامه از طریق آلفای کرونباخ و در روایی از دیدگاه­های صاحب نظران و اساتید استفاده گردیده­است. یافته­ها نشان می­دهد حضور صنعت و گسترش سریع تحولات صنعتی در منطقه پیامدهای مختلفی در سطوح مختلف اجتماعی، اقتصادی، کالبدیو زیست­محیطی به همراه داشته است و منطقه را با معضلات جدی مواجه کرده­است. شواهد نشان می­دهد اجتناب کردن از این مشکلات در صورت داشتن برنامه­ریزی فرابخشی امکان­پذیر است.

کلیدواژه‌ها

تحلیل اثرات؛ توسعه صنعتی؛ منطقه ویژه اقتصادی پارس جنوبی؛ اثرات فضایی

مراجع

1. ابراهیمی، حمید، 1383، پیامدهایمکانی- فضاییایجادمناطقویژهانرژیمورد:روستاهایجم، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه­ریزی روستایی، دانشگاه اصفهان.

2. امیری، سید نورالدین،1390، نقش منطقه ویژه اقتصادی بر مراکز جمعیتی بخش عسلویه، رساله دکتری، دانشگاه شهید بهشتی.

3. انتظاری بهروز و جمالی، فیروز، 1386، درآمدی بر اثرات فضایی سیستم صنعتی فوردیزم در توسعه شهر و مکانیابی شهرک­های صنعتی مورد: منطقه شهری تبریز، پژوهش­های جغرافیایی، شماره 61.

4. تولایی،سیمین، 1379، درآمدی بر جغرافیایی اقتصادی،  چاپ دوم، انتشارات جهاد دانشگاهی، تهران.

5. سعیدی، عباس، 1377، پایداریوناپایداریسکونتگاه­هایروستایی، مجله مسکن و انقلاب، شماره 82.

6. شرکت نفت وگاز ایران، 1388، پارسجنوبیتجلیارادهملی، انتشارات وزارت نفت، تهران.

7. صادقی، سهیلا، 1385، ارائهمفهومیبرایمسائلوانحرافاتاجتماعیوراهحل­های کاهشآندرعسلویه، مجله جامعه شناسی ایران، سال چهارم، شماره 2.

8. طالبیان، امیر، 1387، تحلیلتأثیراجتماعیتوسعهصنعتیدرمنطقهعسلویه، فصل­نامه علوم اجتماعی، سال سوم، شماره 33.

9. مرکز آمار ایران، 1388، سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال‌های 1355 تا 1385، مرکز آمار ایران، تهران.

10. معاونت برنامه­ریزی استانداری بوشهر، 1388، گزراشاقتصادی-اجتماعیاستانبوشهر، انتشارات معاونت و برنامه­ریزی استانداری بوشهر، بوشهر.

11. ملاکی، احمد، 1388، بررسی اثرات قطب­های رشد صنعتی بر توسعه پایدار محلی مورد: قطب رشد صنعتی عسلویه، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، استاد راهنما: دکتر موسی عنبری.

12. مؤسسه فرهنگی پژوهشی مهندسی توسعه اجتماعی،1384، طرح ساماندهی توسعه متوازن و همزیستاری اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی در منطقه عسلویه، گزارش مصوب مطالعات مرحله اول، شرکت ملی صنایع پتروشیمی.

13. مهندسین مشاور ره شهر، 1381، مطالعات طرح کاربری اراضی منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس.

14. نیلی، مسعود،1382، استراتژیتوسعهصنعتیکشور، انتشارات دانشگاه صنعتی شریف، تهران.

15. Ahmad, H., 2004, Steering Industrial Development Along A Sustainable Path: An Perspective, League of Arab States, The united Nations Economic and Social Commisson for western Asia and the United Nation Environment Programme. Regional Office for West Asia.

16. Burdge, Rabel .J. and Robertson, Robert .A.,  1998, Social Impact Assessment andThe Public Involvement Process, Pp. 183-192. in Rabel J. Burdge. A Conceptual Approach to Social Impact Assessment. Social Ecology Press.

17. Harry, L & Rodney E. C., 2003,  Social Impact Assessment and Offshore OiL and Gas the Gulf of Mexico.US Minerals Management Service.

18. http://www.mms.gov/eppd/socecon/files/gulfSIA.pdf

19. Jonathan Quentin, M., 2004, The Role of Regonal Industry Clusters in Urban Economic Development: An Analysis of Process and Performance,A dissertation submitted to the Graduate Faculty of North Carolina State, in Partial Fulfillment of the requirements for the Degree of Doctor of Philosophy, Public Administration, Raleigh.

20. Shihab, M., 2002, Social and Economic change in the united Arab Emirates in Ghareeb, E, perpectives on the United Arab Emirates, London , Trident Press.