چالش های فقر شهری و ضرورت رویکرد راهبردهای اجتماع محور در سکونتگاه‌های غیر رسمی (مطالعه موردی: محله بی سیم شهر زنجان)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 9، دوره 9، شماره 27، شهریور 1393، صفحه 153-168   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

اسماعیل نصیری^*

استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه پیام نور، ایران

چکیده

سکونتگاه­های غیر رسمی نماد فضایی و کالبدی فقر در میان فضاهای شهری است. فقر شهری مجموعه­ای از فقر انتقال یافته از جامعه روستایی (توسط مهاجران به شهر) و نیز فقر تولید و باز تولید شده در جامعه شهری (توسط جابجایی­های درون شهری) را در بر می­گیرد. یکی از راهبردهای بهبود فقر شهری توجه به اجتماعات محلی است. رویکرد توسعه اجتماع محور طی دهه 1990 به طور جدی با پیشگامی بانک جهانی در تحقق بخشیدن به اهداف کاهش فقر شهری به کار گرفته شد. این رویکرد توجه عمده­اش معطوف به عملکرد و واکنش بخش مردمی است و به عنوان نظامی مشارکت جو، هدایت کننده و تسهیل­گر توسعه محلی در سکونتگاه­های غیررسمی است. دراین جهت هدف از تحقیق حاضر بررسی چالش­های فقر شهری در سکونت گاه غیررسمی   (در محله بی­سیم زنجان) و ارائه راهبردهای رویکرد توسعه اجتماع محور بوده است که از روش توصیفی تحلیلی استفاده شده است و نیز روش گردآوری اطلاعات اسنادی و میدانی بوده است. ابزار گردآوری اطلاعات تحقیق حاضر پرسش­نامه، مصاحبه، مشاهده و مطالعات میدانی است که با استفاده ازآزمون­های آماری پارامتری و ناپارامتری شاخص­های تحقیق بر روی 380 نفر از سرپرستان خانوار مورد ارزیابی واقع شد. نتایج تحلیل آماری از شاخص­های مورد بررسی بیانگر شرایط نامساعد اقتصادی، اجتماعی و کالبدی و دسترسی به خدمات شهری در محدوده مورد مطالعه است. همبستگی پیرسون بین عدم مشارکت و فقر شهری برابر با 121% ارزیابی شده است. نتایج آماری نشان داد که توجه به دیدگاه مردم با ضریب Beta=0.43 و تعامل و مشارکت مردم درتصمیم گیری و اجرای برنامه­ها (2.9=t) ،توجه به رویکرد برنامه­های اجتماع محور را در سیاست­های کاهش فقر شهری را ضروری می­سازد.

کلیدواژه‌ها

فقر شهری؛ اسکان غیر رسمی؛ محله بی‌سیم؛ چالش‌ها؛ توسعه اجتماع محور؛ راهبردها

مراجع

1. ابراهیم زاده، عیسی و همکاران، 1383، حاشیه نشینی و راهکارهای تعدیل آن، مورد کریم آباد زاهدان، مجله جغرافیا و توسعه، صص 145-122.

2. ایراندوست،کیومرث، 1389، مرور کوتاه تجربه توانمندسازی سکونتگاه غیر رسمی کرمانشاه، فصل­نامه جغرافیا و توسعه، شماره 20، صص73-60.

3. اسکندری دو رباطی، زهرا ،1387، فقرای شهری و دردسر تئوری، فصل­نامه پژوهشی رفاه اجتماعی، سال دوم، شماره 615، صص140-153

4. جواهری پور، مهرداد، 1387، چالش­های فقر شهری، مجله رفاه اجتماعی، سال دوم، شماره 6، صص 128-111.

5. رفیعیان، مجتبی و همکاران، 1385، کاربرد متدلوژی گروه­های بحث در مطالعات توانمد سازی محلات غیر رسمی شهری، نشریه هنرهای زیبا، شماره 26، صص 56-47.

6. شهرداری زنجان، 1388، طرح تفصیلی شهر زنجان، معاونت عمران و شهرسازی، صص 33-12.

7. صرافی، مظفر و همکار، 1384، شکل گیری و گسترش اسکان غیررسمی، علل چالش­ها و راهبردها در شهر زنجان، نشریه دانشکده علوم زمین، ویژه جغرافیا، شماره 11، صص25-2.

8. علا­الد ینی، پویا و همکار، 1387، اسکان غیررسمی در مشهد، مجله هفت شهر، شماره 22، صص79-60.

9. کلهرنیا، بیژن، 1387، مطالعات ارتقاء و توانمند سازی بافت­های فقرنشین شهری، مجله هفت شهر، شماره 22، صص 48-30.

10. محمدی، علیرضا و همکار،1382، میز گرد تخصصی برنامه ساماندهی سکونتگاه­های غیررسمی، مجله هفت شهر،  شماره 22، صص70-59.

11. محمدی، علیرضا و همکار، 1387، توسعه اجتماع- محور ساز و کاری برای ساماندهی سکونت­گاه­های غیر رسمی، مجله هفت شهر، شماره 22، صص64-50.

12. مرکز آمار ایران، 1365، نتایج سر شماری عمومی نفوس و مسکن استان زنجان، شهر زنجان، صص22-11.

13. مرکز آمار ایران، 1375، نتایج سر شماری عمومی نفوس و مسکن استان زنجان، شهر زنجان، صص23-1.

14. مرکز آمار ایران، 1388، نتایج سرشماری مقدماتی استان­ها، استان زنجان، شهر زنجان، صص38-22.

15. مهندسان مشاور آمایش،1387، مطالعه امکان­سنجی نهادینه سازی فرآیند بهسازی شهری در ایران، (گزارش مرحله اول)، شرکت عمران و بهسازی شهری، صص77-2.

16. مهندسان مشاور، آمایش، 1384، تجدید نظر درطرح تفضیلی شهر زنجان، مطالعات اقتصادی و اجتماعی، صص 79-4.

17. وزارت مسکن و شهرسازی، 1383، سند توانمند سازی و ساماندهی سکونتگاه­های غیر رسمی، تهران، سازمان عمران و بهسازی شهری، صص90-3

18. Alaming, B., 2010, Tthe urbun Poverty and challenge, uk London.

19. Albert, G.,1986, Development ofcontexof planning, university of illions.

20. Alvin, B., 2010,Urban planning and housing in third world, London, Methuen.

21. A kayo, F., 2010, slums in Africa, (new approach) worl Bank.

22. Baykal, n,2010, urban poverty in Asia, chsina,singnoya press.

23. Crayon, s., 2010, The solution and problems for housing the poor, university of sheffield

24. Davis, mike., 2006, planet of slums, new York, verso.

25. Everatt, D., 2005, community development in south, new York.