بررسی شاخص های اجتماعی- اقتصادی و تأثیر آن بر کیفیت مساکن محلات حاشیه نشین(مطالعه موردی: محلة حاشیه نشین شیخ آبادِ شهر قم)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 2، دوره 7، شماره 18، خرداد 1391، صفحه 18-41   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مهدی قرخلو¹؛ علی مهدی^{* 2}؛ معصومه مهدیان³

¹دانشیار دانشکده جغرافیا،دانشگاه تهران، تهران، ایران

²دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

³دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه گلستان،گلستان، ایران

چکیده

مقوله مسکن از مهم­ترین بخش­های توسعه در یک جامعه است که با ابعاد وسیع اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و کالبدی خود اثرات گسترده­ای در ارائه سلامت و سیمای جامعه دارد. در این میان آنچه که بر کیفیت و کمیت مسکن تأثیر مستقیمی دارد، ویژگی­های اقتصادی- اجتماعی می­باشد که بازتاب حقیقی کیفیت و رفاه زندگی افراد خواهد بود. اما امروزه با رشد جمعیت و گسترش شهرنشینی، مشکلات عدیده­ای از جمله ظهور محلات حاشیه­نشین که عمده­ترین نماد جهانی در شناخت آن سیما و مساکن نامطالوب است، دامن­گیر بسیاری از شهرها به­ ویژه در کشورهای درحال توسعه شده است. نارسایی­های عمده­ای که امروزه این محلات در زمینه­های مختلف اجتماعی، کالبدی، بهداشتی و به ویژه اقتصادی، با آن مواجه­اند، موجب شده تا مسکن ساکنین این محلات که مأمن، پناهگاه، حریم خصوصی و مکانی برای آرامش انسان تلقی می­شود، در شرایط مناسبی نباشد.از این­رو نگارندگان مقاله حاضر با علم به به اهمیت مقوله حاشیه­نشینی، کیفیت مسکن، سلامت زیست و... و  با مطالعه مبانی نظری مرتبط با موضوع پژوهش و مطالعات میدانی جامع، به بررسی ویژگی­های اجتماعی- اقتصادی و تأثیر آن بر کیفیت مسکن محله شیخ­آباد شهر قم به عنوان یکی از شهرهای میلیونی و مهاجرپذیر ایران که با مشکل حاشیه نشینی مواجه­اند، پرداخته­اند. روش تحقیق در پژوهش حاضر توصیفی ـ تحلیلی  بوده و جمع­آوری اطلاعات نیز بر مبنای مطالعات کتابخانه­ای و میدانی(توزیع380پرسش­نامه در میان ساکنین با استفاده از روش کوکران) بوده است. هم چنین جهت تحلیل داده­های اخذ شده از مطالعات میدانی، از نرم افزار  spssو جهت بررسی و اثبات وجود رابطه و همبستگی بین متغیرها از آزمون (Chi-Square) و من- ویتنی(Man- Wietny) استفاده شده است. نتیجه مقاله حاضر نشان می­دهد که مساکن موجود در محله از کیفیت بسیار نامناسبی، به جهت ساختارهای ضعیف اجتماعی- فرهنگی، به ویژه اقتصادی ساکنین، برخوردار است که در نهایت منجر به نزول سطح زندگی، رفاه و امنیت ساکنین، در محله شیخ­آباد شده است. 

کلیدواژه‌ها

حاشیه نشینی؛ مسکن؛ شاخص های اجتماعی- اقتصادی؛ سلامت زیست؛ محله شیخ آباد شهرقم