ارزیابی روشهای مختلف برآورد تبخیر و تعرّق مرجع با روش تشت تبخیر فائو در حوضه آبریز شرق و جنوب شرق کشور

جغرافیای طبیعی

مقاله 1، دوره 8، شماره 28، شهریور 1394، صفحه 1-16   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

جواد خوشحال^{* 1}؛ حمید زارع ابیانه²؛ علیرضا جوشنی³

¹دانشیار دانشکده جغرافیای دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

²دانشیار دانشکده مهندسی آب دانشگاه ابوعلی سینا همدان، همدان، ایران

³دانشجوی دکتری رشته اقلیم شناسی دانشکده جغرافیای دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

برآورد تبخیر و تعرّق مرجع جهت برآورد نیاز آبی گیاهان، مدیریت طرحهای آبی و زهکشی و زمان آبیاری گیاهان از ضروریات بخش کشاورزی میباشد. لذا در این پژوهش به منظور یافتن بهترین مدل برآورد تبخیر و تعرّق مرجع منطبق بر تبخیر و تعرق حاصل از دادههای تشت تبخیر برای حوضه آبریز شرق و جنوبشرقی کشور، از اطلاعات 66 ایستگاه هواشناسی و هیدرومتری مستقر در حوضه آبریز استفاده شد. سپس با تکیه بر روش خوشه بندی، ایستگاهها بر اساس آزمون فیشر و توکی به 1 خوشه تقسیم و تبخیر و تعرّق مرجع حاصل از تشت تبخیر این 1 خوشه با مقادیر تبخیر و تعرّق مستخرج از 8 معادله تبخیر و تعرّق بر اساس پارامترهای آماری NRMSE, MAE, MBE, D, T, R مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفت. بر اساس نتایج حاصله روشهای هارگریوز سامانی، بلانی کریدل فائو 44 ، تورک و پریستلی، تیلور با توجه - - به ابعاد زمانی متفاوت، بهترین انطباق را با مقادیر تبخیر و تعرّق مرجع حاصل از تشت تبخیر داشتند. همچنین نتایج تحقیق نشان داد در مقیاس فصلی، فصل تابستان کمترین خطا و فصل زمستان بیشترین خطای برآورد OET را دارا بودند. از طرفی مقیاس ماهانه کمترین خطا را نسبت به مقیاس فصلی داشت. این نتیجه بیانگر کاهش خطای برآورد ETO در مقیاسهای زمانی کوچک میباشد.

کلیدواژه‌ها

خوشه بندی؛ هارگریوز سامانی؛ بلانی کریدل فائو 44؛ تورک؛ پریستلی؛ تیلور

مراجع

1- جهانبخش اصل، سعید و علی اصغر موحد دانش(1380): تحلیل مدل­های برآورد تبخیر و تعرق پتانسیل برای ایستگاه هواشناسی تبریز، مجله دانش کشاورزی، 11(2)، صص 65 -51.

2- دادیور، مسعود(1387): گزارش نهایی تعیین تبخیر و تعرق پتانسیل گیاه مرجع(چمن) به روش لایسیمتری در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اراک، مرکز اطلاعات و مدارک علمی کشاورزی، شماره مصوب 021-81-15-121، موسسه تحقیقات خاک و آب.

3- زارع ابیانه، حمید، بیات ورکشی، مریم، سبزی پرور، علی اکبر، معروفی، صفر و عادل قاسمی(1389): ارزیابی روش­های مختلف برآورد تبخیر و تعرّق گیاه مرجع و پهنه بندی آن در ایران، مجله پژوهش­های جغرافیای طبیعی، شماره 74، صص110-95.

4- سبزی پرور، علی اکبر، زارع ابیانه، حمید، تفضلی، فرزین، موسوی بایگی، محمد، غفوری، محمد، محسنی موحد، اسد ا... و زهره مریانجی(1387): مقایسه چند مدل برآورد تبخیر- تعرق گیاه مرجع در یک اقلیم سرد نیمه خشک به منظور استفاده بهینه از مدل­های تابش، مجله آب و خاک(علوم و صنایع کشاورزی)، جلد22، شماره 2، صص 340-328.

5- شاهین زاده، شیدا، پاپن، پیوند و فریدون رادمنش(1378): مقایسه روش­های تخمین تبخیر و تعرّق پتانسیل به روش­های پنمن، تورنت وایت، بلانی کریدل و تشت تبخیردر منطقه هوفل در جنوب خوزستان، دومین همایش ملی مدیریت شبکه­های آبیاری و زهکشی، دانشگاه شهید چمران اهواز.

6- شفیعی فسقندیس، ابراهیم و بهروز ساری صرّاف(1386): ارزیابی مدل­های برآورد تبخیر و تعرّق بالقوه برای منطقه اهر، مجله فضای جغرافیایی، سال هفتم، شماره 20، صص64-46.

7- عساکره، حسین(1390): مبانی اقلیم شناسی آماری، چاپ اول، زنجان، دانشگاه زنجان.

8- علیزاده، امین(1384): اصول هیدرولوژی کاربردی، چاپ هجدهم، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی.

9- علیزاده، امین و غلامعلی کمالی(1386): نیاز آبی گیاهان در ایران، چاپ اول، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی.

10- علیزاده، امین و بابک میرشاهی(1380): بررسی دقت و عملکرد تبخیر- تعرق پتانسیل محاسبه شده به روش­های هارگریوز و سامانی و تشت تبخیر در ایستگاه­های سینوپتیک استان خراسان، مجله نیوار، شماره 42 و 43، صص70-51.

11- علیزاده، امین، کمالی، غلامعلی، خانجانی، محمّد جواد و محمّد­رضا رهنورد(1383): ارزیابی روش‌های برآورد تبخیر - تعرّق در مناطق خشک ایران، مجلّه تحقیقات جغرافیایی، سال 1383، شماره 73، 105- 97.

12- علیزاده، امین(1389): طراحی سیستم­های آبیاری، چاپ چهارم، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی.

13- علیزاده، امین و غلامعلی کمالی(1383): ارزیابی روش­های برآورد تبخیر و تعرّق در مناطق خشک، فصل­نامه پژوهش­های جغرافیایی، شماره73، صص105-97.

14- فرهودی، رحمت ا... و علی اکبر شمسی پور(1379): برآورد تبخیر و تعرّق پتانسیل منطقه بلوچستان جنوبی، مجله پژوهش­های جغرافیایی، شماره، 29، صص 114-105.

15- قمرنیا، هوشنگ و سالومه سپهری(1388): محاسبه آب مورد نیاز الگوی کشت‌های مختلف با روش پنمن- مانتیث و مقایسه آن با نتایج سند ملّی آب ایران، هشتمین کنگره بین‌المللی مهندسی عمران، دانشگاه شیراز، شیراز.

16- دادیور، مسعود، اکبری، محمود، محسنی موحد، سیدا سدا... و محمد علی خود شناس(1389): مقایسه دقت مدل‌های معمول برآورد تبخیر و تعرّق گیاه مرجع چمن با لایسی‌متر، سوّمین همایش ملّی مدیریت شبکه‌های آب­یاری و زه­کشی، دانشگاه شهید چمران، اهواز.

17- کریمی گوغری، شهرام و نسیم رضایی(1390): برآورد میزان تبخیر و تعرق گیاه مرجع و مقایسه آن با تبخیر از تشت تبخیر در استان کرمان، یازدهمین سمینار سراسری آبیاری و کاهش تبخیر، دانشگاه شهید باهنر.

18- مومنی، منصور(1389): تحلیل­های آماری با استفاده از SPSS، چاپ سوم، تهران، انتشارات کتاب نو.

19- مهدی‌زاده، سعید، بهمنش، جواد و جعفر نیکبخت(1389): برآورد تبخیر- تعرّق مرجع با سطوح احتمال وقوع مختلف (مطالعه موردی: ارومیه)، مجله دانش آب و خاک، جلد 1/20، شماره 4، صص 183 - 171.

20- ناصری، عبدعلی و سیدا سدا... محسنی موحد(1378): ارزیابی روش­های تجربی برآورد تبخیر و تعرق پتانسیل در منطقه همدان، مجله پژوهش کشاورزی، شماره 1، صص39-24.

21- نساجی زواره، مجتبی و رحیم صادقی­فر(1386): برآورد تبخیر و تعرّق گیاه مرجع با استفاده از روش­های مختلف (مطالعه موردی ایستگاه هواشناسی کرج)، نهمین سمینار سراسری آبیاری و کاهش تبخیر، دانشگاه شهید باهنر.

22- وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح(1384): فرهنگ جغرافیایی رودهای کشور- حوضه آبریز شرق ایران و قره قوم، چاپ اول، تهران، انتشارات سازمان جغرافیایی، جلد پنجم.