تحلیل زمانی مکانی سالانه توفانهای تندری استان تهران

جغرافیای طبیعی

مقاله 6، دوره 8، شماره 28، شهریور 1394، صفحه 87-100   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

محمود احمدی^{* 1}؛ یوسف قویدل رحیمی²؛ محدثه جانثاری³

¹استادیار دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

²استادیاردانشکده جغرافیا دانشگاه تربیت مدرس،تهران، ایران

³کارشناسی ارشد جغرافیا طبیعی گرایش اقلیم شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

توفانهای تندری از مهمترین بلایای طبیعیاند که همه ساله علاوه بر نابودی بخشی از محصولهای کشاورزی سبب تلفات انسانی زیادی در سراسر دنیا میشوند. هدف از این
پژوهش شناسایی ویژگیهای آماری مربوط به توزیع مکانی و زمانی پدیده اقلیمی توفانهای تندری میباشد. با استفاده از دادههای مربوط به فراوانی وقوع توفانهای تندری در استان
تهران )با تأکید بر هفت ایستگاه سینوپتیک در مناطقی با توپوگرافی و طول و عرض جغرافیایی متفاوت( ویژگیهای زمانی و مکانی توفانهای تندری مورد مطالعه و تحلیل قرار داده شده
است. در این پژوهش بر حسب مورد از روشهای همبستگی و تحلیل رگرسیون، تجزیه مؤلفه روند سریهای زمانی )تحلیل روند خطی و پلی نومیال(، تحلیل خوشهای سلسله مراتبی وارد،
توزیع احتمال وقوع و دوره بازگشت با توزیع احتمال 42 درصد، آزمون ناپارامتری من کندال 1 و روش IDW5 5002 ( برای طبقه بندی سالانه وقوع توفانهای – در دوره زمانی 15 ساله) 1442 تندری استفاده شده است. نتایج نشان داد بیشترین فراوانی وقوع توفان تندری متعلّق به سال 5009 و کمترین فراوانی وقوع در سال 5000 بوده است؛ همچنین ایستگاه مهرآباد بیشترین و ایستگاه چیتگر کمترین نوسانها را در طول دوره آماری دارا بودهاند. بر اساس دندروگرام سالانه حاصل از روش سلسله مراتبی تحلیل خوشهای وارد به سه خوشه دسته بندی شدند. مدلهای نوسانی زمانی و روند خطی و پلی نومیال توفانهای تندری سالانه درهمه ایستگاهها بجز چیتگر و ژئوفیزیک وقوع توفانهای تندی دارای روندی افزایشی است. نقشههای توزیع مکانی و مطالعات الگوهای مکانی که با استفاده از روش IDW ترسیم شدهاند نیز نشان داد آبعلی و فیروزکوه) POLL ) 3 دارای بیشترین و ژئوفیزیک دارای کمترین فراوانی وقوع توفان تندری در بین ایستگاهها در بازه زمانی مورد مطالعه بودند. 

کلیدواژه‌ها

توفان تندری؛ فراوانی وقوع؛ روند خطی و پلی نومیال؛ تحلیل خوشهای؛ استان تهران

مراجع

1- اخوان، رضا. و دیگران، (1390): کاربرد دو روش کرینجینگ وIDW  در پهنه بندی تراکم و تاج پوشش جنگل­های شاخه زاد بلوط(مطالعه موردی، منطقه­ی کاکارضای خرم آباد لرستان). مجله جنگل ایران (انجمن جنگل بانی ایران). سال سوم شماره 4.  صص 316-305 .

2- تاج بخش، سحر و دیگران، (1388): روشی برای پیش بینی رخداد توفان­های تندری با طرح دو بررسی موردی. مجله فیزیک زمین و فضا. دوره 35 شماره 4. صص 166-147.

3- تاریخچه تهران. (1387): مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی. ویرایش دوم.

4- جلالی، اروج و دیگران، توفان­های تندری و بارش ناشی از آن در محدوده شهر اهر، نشریه دانشکده علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه تبریز، صص 33-18.

5- جعفرپور، ابراهیم. (1381): اقلیم شناسی. انتشارات دانشگاه تهران، تهران. چاپ سوم.

6- جغرافیای استان تهران، (1388): دفتر برنامه ریزی و تألیف کتب درسی. چاپ دهم.

7- حاج بابایی، نوید و دیگران، بهمن (1384): توفان­های تندری در ایران و بررسی سینوپتیک آن در شرق اصفهان، مجموعه مقالات اولین همایش ملی فرسایش بادی (در یزد). صص 313-305.

8- حجازی زاده، زهرا و دیگران. (1388): بررسی تغییرات دما و بارش تهران طی نیم قرن اخیر، مجله جغرافیا و برنامه­ریزی منطقه­ای. پیش شماره پاییز و زمستان 88. صص 56-43.

9- خورشید دوست، محمد علی و دیگران. (1385): کاربست نرم افزار2000 Digital Atmosphereدر تحلیل فضایی پدیده­های اقلیمی ایران؛ فصل­نامة جغرافیایی سرزمین.

10- خوشحال دستجردی، جواد و دیگران. (1386): شناسایی ویژگی­های سوانح محیطی منطقه شمال­غرب ایران (نمونه مطالعاتی: خطر توفان­های تندری در تبریز). فصل­نامه مدرس علوم انسانی ویژه نامه جغرافیا. صص 115-101.

11- صفری، هرمز. مقایسه دو روش درون­یابی IDW و KRIGING جهت تهیه نقشه پهنه بندی املاک (عرصه) ناحیه 5 شهرداری منطقه یک. مجله شهر نکار. شماره 40. صص 39-33.

12- صلاحی، برومند. (1389): بررسی ویژگی­های آماری و همدیدی توفان­های تندری استان اردبیل. پژوهش­های جغرافیای طبیعی، شماره 72. صص 142-129.

13- عبدالحسینی، علی. (1390): مطالعه جریان­های جستناک ناشی از توفان همرفتی در منطقه سمنان. پایان­نامه دوره کارشناسی ارشد. استاد راهنما: دکتر عباسعلی علی اکبری بیدختی. دانشگاه تهران مؤسسه ژئوفیزیک (گروه فیزیک فضا).

14- عسگری، احمد و دیگران. (1389): مطالعه آماری، همدیدی توفان­های تندری در استان خوزستان. مجموعه مقالات چهارمین کنفرانس منطقه­ای تغییر اقلیم (29 آذر، 1 دی 1389، تهران، ایران). صص 119-111.

15- علیجانی، بهلول. کاویانی، محمد رضا. (1383): مبانی آب و هوا شناسی ایران. سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت). چاپ دهم.

16- قویدل رحیمی، یوسف. (1390): کاربرد شاخص­های ناپایداری جوّی و برای آشکار سازی و تحلیل دینامیک توفان تندری روز 5 اردیبهشت 1389 تبریز. فصل­نامه علمی پژوهشی فضای جغرافیا دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر. سال یازدهم شماره 34. صص 208-182.

17- لشکری، حسن و دیگران. تجزیه و تحلیل آماری توفان­های تندری و گرد و خاک وزیده شده در طی دوره آماری 2004-1990 در استان همدان. فصل­نامه سپهر. دوره 19 شماره 57. صص 66-60.