رژیم حقوقی دریای خزر: مشاع، تقسیم یا استمرار همکاری های چندجانبه

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 2، دوره 6، شماره 15، شهریور 1390، صفحه 15-34   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

علیرضا پورشیخیان^*

مربی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد آستارا، گروه جغرافیا، آستارا، ایران

چکیده

در نخستین سال­های دهه 1990 جهان شاهد تحولات شگرفی بود که نقطه اوج آن به فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و تشکیل 15 کشور جدید انجامید. قبل از فروپاشی کشور شوروی دریای خزر جزء آبهای داخلی دو کشور شوروی در شمال و ایران در جنوب محسوب می­شد. هریک از طرفین بر مبنای مفاد قراردادهای منعقد شده در سال­های 1921 و 1940 م از منابع موجود در این دریا استفاده  می­کردند. پس از فروپاشی شوروی کشورهای جدید دیگری مانند: آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان در اطراف این دریا شکل گرفته که هر یک از آنها جهت بهره برداری از منابع دریای خزر منافع جدیدی را طلب می­کردند. بدین ترتیب تعیین رژیم حقوقی دریای خزرکه بتواند منافع کشورهای حاشیه این دریا را تأمین نماید امری اجتناب ناپذیر می­نمود. پس از گذشت دو دهه به دلیل معادلات سیاسی منطقه­ای و بین­المللی، نفوذ و نقش آفرینی دولت­های قدرتمند و بیگانه، حساسیت منطقه از لحاظ ذخایر فراوان انرژی به ویژه نفت و گاز، عدم استقلال همه جانبه برخی از  کشورهای ساحلی در سیاست گذاری­های کلان و.... تعیین رژیم حقوقی دریای خزر در هاله­ای از ابهام باقیمانده است. 

کلیدواژه‌ها

رژیم حقوقی؛ دریای خزر؛ مشاع و تقسیم