مضامین مشترک در دیوان حافظ و خزینة الامثال

پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی

مقاله 1، دوره 2، شماره 5، آذر 1390، صفحه 11-27   

نوع مقاله: پژوهشی

چکیده

شعر حافظ دانش‏نامه‏اى از میراث هشت قرن ادب فارسى و عربى است. بخشى از این میراث، مضامین مشترکى است که یا به دلیل آشنایى حافظ با ادب عربى یا به دلیل توارد که در شعر امرى طبیعى است در دیوان این شاعر به چشم مى‏خورد. پژوهش حاضر به مقایسه مضامین مشترک دیوان حافظ و خزینة الامثال حسین‏شاه متخلص به "حقیقت" که در قرن سیزدهم هجرى قمرى تألیف شده پرداخته است. خزینة الامثال چنان‏که از اسمش پیداست گنجینه‏اى است از امثال سایر عربى که خود ترجمه منتخب مجمع الامثال میدانى است. در این جستار پس از تجزیه و تحلیل بیش از دوهزار مثل عربى مندرج در این کتاب تعدادى از نزدیک‏ترین مثل‏ها که به اتفاق مى‏تواند راه‏گشاى برخى مشکلات دیوان هم باشد انتخاب و به لحاظ مضمونى با اشعار حافظ مقایسه شد. نتایجى که از بررسى، مقایسه و تحلیل این دو اثر به دست آمده نشان مى‏دهد که برخى از ابیات حافظ به نحو شگفت‏آورى با مثل‏هاى عربى همه مضمون و منطبق است.

کلیدواژه‌ها

مضامین مشترک؛ مثل؛ امثال عرب؛ شعر فارسى؛ خزینة الامثال؛ شعر حافظ