تغییرات شمارش گلبول‌های قرمز خرگوش در آمبولی ریوی تجربی تایید شده توسط سینتی‌گرافی

آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی

مقاله 5، دوره 9، 3 (35) پاییز، آذر 1394، صفحه 231-242   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

غلامرضا اسدنسب^*

استادیار گروه علوم درمانگاهی، واحدتبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

چکیده

   آمبولی ریه از بیماری‌های مهم دستگاه تنفسی می‌باشد. هدف از این مطالعه بررسی تغییرات شمارش گلبول‌های قرمز خرگوش در آمبولی ریوی تجربی تأیید شده با سینتی‌گرافی می‌باشد‌. شمارش گلبول‌های قرمز در بیماری‌ها، به­خصوص آمبولی ریه به­دلیل نقش حیاتی این سلول‌ها مهم است. یکی از روش‌های کاربردی برای تشخیص آمبولی ریه استفاده از تکنیک‌های طب هسته‌‌ای تحت عنوان سینتی‌گرافی ریه است. در این مطالعه 12 سر خرگوش نر نژاد مخلوط بومی انتخاب شد. یک  گروه 6­تایی از خرگوش‌ها به عنوان شاهد در نظر گرفته شد. در گروه شش­تایی دیگر آمبولی ریه به طور تجربی ایجاد شد. برای ایجاد آمبولی لخته‌های خونی همان حیوان بعد آماده­سازی در ورید وداج سمت راست گردن تزریق شد. همچنین در گروه شاهد یک میلی­لیتر سرم سالین نرمال از ورید وداج سمت راست گردن تزریق شد. تایید آمبولی توسط روش‌ تصویربرداری تشخیصی سینتی‌گرافی صورت گرفت. در زمان‌های صفر، 30، 60 دقیقه، 24، 48 و 72 ساعت بعد از تزریق، نمونه خونی از هر دو گروه شاهد و بیمار تهیه و به روش استاندارد، شمارش گلبول‌های قرمز انجام شد. بعد از استحصال تکنیسیوم-m99 از ژنراتور مولیبدن به تکنیسیوم، این ماده تحت شرایط خاص به کیت دارویی MAA اضافه شد. بعد از آماده‌سازی، رادیوداروی 99mTc-MAA با دوز 5/1 میلی­کوری از راه ورید حاشیه‌ای گوش به تمامی خرگوش‌ها تزریق شد. در این مطالعه افزایشی معنی­دار در شمارش گلبول‌های قرمز گروه بیمار در روز اول و دوم بیماری مشاهده شد. در روز سوم این شمارش به مقدار طبیعی بازگشت. به­نظر می‌آید این تغییرات بیانگر عملکرد سیستم دفاعی بدن و پاسخی در جهت کاستن عوارض ناشی از آمبولی ریه باشد. بنابراین توصیه می‌گردد در بیماری آمبولی ریه در کنار مراقبت­های دیگر، به شمارش گلبول‌های قرمز نیز به دلیل عملکرد ویژه آنها توجه بیشتری مبذول گردد. 

کلیدواژه‌ها

آمبولی ریه؛ سینتی‌گرافی؛ شمارش گلبول قرمز؛ خرگوش

اصل مقاله

 مقدمه

   از بیماری‌های دستگاه تنفسی می‌توان به آمبولی ریه اشاره کرد. راه‌های متعددی برای تشخیص آمبولی‌های ریه ارائه گردیده است که یکی از روش‌های نسبتاً غیرتهاجمی بهره‌گیری از تکنیک‌های طب هسته‌‌ای تحت عنوان سینتی‌گرافی ریه می‌باشد (Henkink et al., 1996; Mettler and Guiberteau, 2012). در این بیماری، انسداد ناگهانی عروق خون­رسان ریه اتفاق می‌افتد. آمبولی ریه یک بیماری جدی است که می‌تواند سبب آسیب دائمیبه ریه‌، سطوح پایین اکسیژن در خون و آسیب به ارگان‌های دیگر بدن در اثر نرسیدن اکسیژن کافی شود. انسداد در عروق خون­رسان ریه مانع از تبادل مناسب اکسیژن و دی­اکسید کربن شده و سبب کاهش جریان خون به بافت ریه می‌شود. البته از سایرعلل خطرساز در ایجاد آمبولی‌های ریه می‌توان به تجمع پلاکت‌ها، حضور فیبرین و تکه‌های چربی نیز اشاره نمود (Acton, 2013; Burnett et al., 2006; Goldhaber 2006; Hume et al., 1970; Sobieszczyk et al., 2002). اجزای سلولی خونی و برخی فاکتورهای خونی در ایجاد بیماری‌های ترومبوزی نقش دارند (Barbui et al., 2009, Vaya and Suescun, 2013; Whelihan et al., 2012).

   در حیوانات نیز درگیری‌ها و عوارض مربوط به آمبولی‌های ریه مهم هستند. بیماری ترومبوآمبولی ریه (Pulmonary thromboembolism) در سگ و گربه دیده شده است ولی شیوع واقعی آن نامعلوم است. وقوع ترومبوآمبولی ریه در سگ و گربه با تعدادی از بیماری‌ها مرتبط می‌باشد (Goggs et al., 2009). تشخیص و درمان مناسب آمبولی‌ها در ریه به علت اهمیت فوق­العاده این عضو و نقش آن در اعمال حیاتی بدن بسیار مهم می‌باشد (Ettinger and Feldman, 2009; Goggs et al., 2009; Varga, 2013). از حیوانات در کارهای تحقیقاتی مربوط به بیماری‌های ترومبوزی استفاده شده است (Day et al., 2013). در خرگوش نیز روش سینتی‌گرافی جهت تشخیص آمبولی ریه مورد استفاده قرار گرفته است (Assadnassab, 2015; Yang et al., 2011; Zhang et al., 2009). در سینتی‌گرافی ریه رادیودارویی با اکتیویته خاص به رگ تزریق می‌گردد. جذب این رادیودارو در ریه صورت گرفته و توسط دوربین‌های خاصی به صورت تصاویر نشان داده می‌شوند (Henkink et al., 1996; Mettler and Guiberteau, 2012).

   به‌نظر می‌رسد بررسی تغییرات ایجاد شده در پارامترهای خونی در بیماری آمبولی ریه می‌تواند روی تصمیم‌گیری‌های آتی درمانی اثرگذار باشد. با توجه به این که بیشترین سلول‌های خونی را گلبول‌های قرمز تشکیل می‌دهند، مطالعه حاضر روی شمارش گلبول‌های قرمز در بیماری آمبولی تجربی همراه با تایید آن توسط سینتی‌گرافی در خرگوش انجام شد. گلبول‌های قرمز در خرگوش بدون هسته و مقعر‌الطرفین هستند. در سیتوپلاسم اسفنجی آنها رنگدانه‌ای به نام هموگلوبین (hemoglobin) که حمل کننده اکسیژن است، وجود دارد. این گلبول‌ها به وسیله غشاء پلاسمایی قابل ارتجاعی احاطه شده‌اند تا این سلول‌ها بتوانند تغییر شکل دهند و از مویرگ‌های باریک عبور کنند (Suckow et al., 2012; Thrall et al., 2012; Weiss and Wardrop, 2010). در کارهای بالینی شمارش این گلبول‌ها به­طور معمول انجام می‌یابد و یک پارامتر خونی مفید در ارزیابی‌های خونی به شمار می‌آید (Acton, 2013, Ettinger and Feldman, 2009; Varga, 2013).

   به علت نقش و اهمیت گلبول‌های قرمز مطالعات زیادی در مورد این اجزاء در بیماری‌ها و به­خصوص در آمبولی ریه صورت گرفته است (Hume et al., 1970; Sen et al., 2015; Vaya and Suescun, 2013; Zorlu et al., 2012). در همین راستا، مطالعه حاضر بر اساس اهمیت گلبول‌های قرمز در طی زمان‌های مختلف بعد از ایجاد آمبولی جهت اتخاذ روش‌های درمانی مناسب بر پایه شمارش این پارامتر خونی در یک مدل تجربی حیوانی انجام یافت.

   در مطالعات و تحقیقات دارویی، انتخاب مدل حیوانی مناسب مهم می‌باشد. لذا در این بررسی خرگوش به علت در دسترس بودن، امکان ایجاد آمبولی مناسب و راحتی کار حین عملیات سینتی‌گرافی انتخاب گردید.

   هدف از این مطالعه بررسی تغییرات احتمالی شمارش گلبول‌های قرمز متعاقب آمبولی تجربی تایید شده در خرگوش توسط سینتی‌گرافی، طی زمان‌های خاص جهت استفاده در کارهای تحقیقاتی، درمانی وتشخیصی می‌باشد.

 

 مواد و روش‌ها

   در مطالعه حاضر 12 سر خرگوش نر سالم نژاد مخلوط بومی به‌طور تصادفی ساده با میانگین وزنی 5/0±5/3 کیلوگرم انتخاب شد. حیوانات در قفس‌های جداگانه با آب کافی و غذای یکنواخت (پلیت تجارتی) با دسترسی آزاد در دمای محیط 4±‌22 درجه سانتی‌گراد نگه­داری شدند. تمامی کارهای انجام یافته مطابق اصول کارهای آزمایشگاهی و با رعایت ضوابط موسسه معتبر (National Institutes of Health Publication No. 85-23, 1985) صورت گرفت (NIH Publication 1985). آزمایشات خونی و انگلی و معاینات بالینی لازم به­عمل آمد و بعد از تایید سلامتی، به آنها داروی ضدانگلی آیورمکتین (Ivermectin) با دوز 2/0 میلی­گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن از راه زیرجلدی تزریق گردید (Plumb, 2005).

    یک گروه شش­تایی از خرگوش‌ها به عنوان شاهد در نظر گرفته شد. در گروه شش­تایی دیگر آمبولی ریه به طور تجربی ایجاد شد. برای ایجاد آمبولی در گروه تیمار، خون گرفته شده از هر حیوان به مدت یک ساعت در لوله آزمایشگاهی مناسب جمع­آوری شد و بعد از ایجاد لخته، تکه‌های خیلی کوچک و مناسبی به‌اندازه 2 در 5 میلی­متر همانند روش کاربردی Cui-ping  تهیه و در داخل ظرف پلیت استریل در کنار سرم سالین نرمال نگه­داری شد (Cui-ping et al., 2009). بعد از آماده‌سازی، لخته خونی هر حیوان به همراه یک میلی­لیتر سرم سالین نرمال از طریق ورید وداج سمت راست گردن به خودش تزریق شد. جهت تزریق بهتر موهای این ناحیه از گردن تراشیده شد. در خرگوش‌های گروه شاهد نیز یک میلی­لیتر سرم سالین نرمال از طریق ورید وداج سمت راست گردن تزریق شد.

   جهت تایید آمبولی از روش‌ تصویربرداری تشخیصی کاربردی سینتی‌گرافی حدود بیست دقیقه بعد از تزریق لخته‌های خون یا سرم سالین استفاده شد. بعد از استحصال تکنیسیوم-m 99 از ژنراتور مولیبدن به تکنیسیوم، این ماده تحت شرایط خاص به کیت دارویی Macroaggregated albumin (MAA) (کارخانه کاوشیار، ساخت کشور ایران) اضافه شد. بعد از آماده‌سازی، رادیوداروی ^99mTc-MAA Technetium 99m)-(Macroaggregated albumin با دوز 5/1 میلی‌کوری از راه ورید حاشیه‌ای گوش به تمامی خرگوش‌ها تزریق شد. پنج دقیقه بعد از تزریق ماده رادیواکتیو، با تنظیم سینتیلاتور دستگاه در موقعیت مناسب ریه، یک تصویربرداری استاتیک به روش‌ استاندارد انجام شد (Assadnassab, 2015; Mettler and Guiberteau, 2012). این رادیودارو از سد خونی ریه سالم عبور کرده و متناسب با جریان خون ریه در آن تجمع می‌یابد. در بیماری آمبولی ریه به علت اختلال در خون­رسانی قسمتی از اندام درگیر، کاستی در جذب رادیوداروی رادیواکتیو دیده می‌شود. همچنین اکتیویته ثانویه سرنگ بعد از تزریق توسط همان دستگاه شمارشگر جهت اطمینان از تجویز صحیح رادیودارو مورد سنجش قرار گرفت. در گروه شاهد نیز به خاطر یکسان بودن شرایط کاری همین عملیات سینتی‌گرافی انجام گرفت. ژنراتور و کیت به­کار رفته مورد تایید سازمان انرژی اتمی ‌ایران می­باشد. 

   در زمان‌های صفر، 30، 60 دقیقه، 24، 48 و 72 ساعت بعد از تزریق لخته‌ها، نمونه خونی از هر دو گروه شاهد و بیمار تهیه و جهت شمارش گلبول‌های قرمز به آزمایشگاه ارسال شد. در زمان‌ صفر هیچ گونه تزریق ماده رادیواکتیوی انجام نگرفته بود. شمارش گلبول‌های قرمز با دستگاه اتوماتیک (Siemens، مدل Advia، ساخت کشور آلمان) به همراه تنظیمات استاندارد و با استفاده از وسایل یکسان در تمامی ‌نمونه‌ها انجام شد.

   در این مطالعه ازدستگاه گاما کمراییADAC  مدل Vertex (کارخانه Phillips، ساخت کشور آمریکا) و دستگاه شمارش­گر Capintec مدل  CRC-5(کارخانه Capintec، ساخت کشور آمریکا) استفاده شد.

   در تصاویر سینتی‌گرافی تجمع مواد رادیواکتیو قابل مشاهده بود. در حیوانات گروه شاهد، یکنواختی در جذب مواد رادیواکتیو مشاهده شد (شکل 1) ولی در گروه خرگوش‌های مبتلا به آمبولی این یکنواختی از بین رفته و میزان کمتری از جذب مواد رادیواکتیو دیده شد که بیانگر کاستی در پرفیوژن ریه (pulmonary perfusion) و در نهایت نشانگر آمبولی ریه است (شکل 2). مقایسه تصاویر با روش‌های متداول چشمی صورت گرفت.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 1- نمونه‌ای از تصاویر سینتی‌گرافیکی پرفیوژن ریه حیوانات سالم

 

 

شکل 2- نمونه‌ای از تصاویر سینتی‌گرافیکی پرفیوژن ریه حیوانات بیمار

 

   در سینتی‌گرافی میزان جذب رادیو دارو توسط یک اندام توسط رنگ‌های تعریف شده‌ خاصی نشان داده می‌شود. وجود رنگ نشانگر فعالیت رادیودارو در آن قسمت از بدن است. تقارن رنگ در اندام‌های قرینه نیز مهم می‌باشد (Henkink et al., 1996; Mettler and Guiberteau, 2012).

   داده‌های بدست آمده تحت آزمون‌های ANOVAو برش‌دهی اثر متقابل Interaction slicing)) با برنامهSPSS  نسخه 22 و همچنین برنامه SAS نسخه 9 مورد تحلیل آماری قرار گرفتند. اعداد به­دست آمده به صورت یک طرح فاکتوریل با دو فاکتور یکی گروه‌‌های تحت مطالعه (شاهد و تیمار) و دیگری زمان مورد مطالعه بررسی شدند. مقادیر 05/0>p به صورت اختلاف معنی‌دار گزارش شدند.

 

 یافته‌ها

   در جدول 1، توصیف آماری داده‌های به­دست آمده همراه با محاسبه میانگین، انحراف معیار و مقایسه بین گروه‌های تحت مطالعه نشان داده شده است. میانگین و انحراف معیار شمارش گلبول‌های قرمز در زمان صفر در گروه شاهد و گروه بیمار که قبل از عملیات سینتی‌گرافی به­دست آمده به ترتیب 18/0±75/5  و 25/0±76/5 (10⁶× تعداد سلول در میکرو‌لیتر) بود که اختلاف معنی­داری بین این مقادیر وجود نداشت.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 1- توصیف آماری از شمارش گلبول‌های قرمز در زمان‌های مختلف (میانگین±انحراف معیار، 10⁶× تعداد سلول درمیکرو‌لیتر)

اندازه‌گیری در زمان‌های مختلف	گروه شاهد	گروه مبتلا به آمبولی	P- value
صفر	18/0±75/5	25/0±76/5	05/0p>
30 دقیقه	23/0±61/5	22/0±50/5	05/0p>
60دقیقه	16/0±63/5	19/0±88/5	05/0>p
24 ساعت	19/0±68/5	17/0±18/6	001/0>p
48 ساعت	19/0±71/5	13/0± 23/6	001/0>p
72 ساعت	20/0±73/5	22/0±76/5	05/0p>

  

 

شمارش گلبول‌های قرمز در گروه شاهد طی زمان‌های مختلف تغییرات قابل توجهی نداشتند ولی در گروه بیمار تغییرات محسوسی در بین آنها دیده شد که در جدول 2 و نمودار 1،  قابل مشاهده می‌باشد.

 

 

جدول 2- تجزیه واریانس شمارش گلبول‌های قرمز

منابع تغییر	درجه آزادی	میانگین مربعات	P- value
گروه‌ها	1	7200/0	0001/0>p
زمان	5	2689/0	0001/0>p
گروه‌ها × زمان	5	2127/0	0001/0>p
خطای آزمایش	60	0407/0	-

 

 

   طبق نمودار 1، بیشترین تغییر در شمارش گلبول‌های قرمز گروه بیمار در بازه زمانی 48 ساعت بعد از ایجاد آمبولی دیده شد. البته کاهش اندکی نیز در بازه زمانی 30 دقیقه‌ بعد از ایجاد آمبولی مشاهده شد.

 

   زمان‌های مورد مطالعه بر حسب دقیقه یا ساعت    

 

 

h 72     h48     h24    m60    m30    صفر 

 

 

 

 

 

 

 

گروه بیمار

گروه شاهد

 

 

 

نمودار 1- اثر متقابل گروه‌های تحت مطالعه شاهد و تیمار در متغیر زمان  بر شمارش گلبول‌های قرمز

بحث و نتیجه‌گیری

   مطالعه در مورد گلبول‌های قرمز به علت اکسیژن­رسانی و دخالت در متابولیسم بدن در وضعیت طبیعی و حتی در بیماری‌ها مهم می‌باشد (Acton, 2013; Goldhaber and Bounameaux, 2012). مطالعه حاضر نیز در راستای اهمیت این سلول‌های خونی در بیماری آمبولی ریه همراه با عملیات تشخیصی سینتی‌گرافی انجام یافته است (Sen et al., 2015).

   در مطالعه حاضر تفاوت معنی‌داری در شمارش گلبول‌های قرمز بین گروه‌های شاهد و مبتلا به آمبولی بدون درنظر گرفتن زمان‌های تحت مطالعه مشاهده شد (001/0>p). این روند بیانگر وجود تغییرات این پارامتر در بیماری آمبولی تجربی ایجاد شده می‌باشد که با یافته‌های دیگران در این زمینه همخوانی دارد (Hume et al., 1970; Jardins and Burt, 2015).

   همچنین در شمارش گلبول‌های قرمز مابین زمان‌های تحت مطالعه نیز بدون در نظر گرفتن گروه‌ها اختلاف معنی‌داری دیده شد (001/0>p). این مسئله می‌تواند نشان­دهنده تغییرات به­وجود آمده طی زمان‌های بعد از وقوع آمبولی باشد که با گزارشات دیگر محققان در این زمینه همسو است (Jardins and Burt, 2015).

   در بررسی اثر متقابل فاکتورهای زمان و آمبولی، اختلاف معنی‌داری مشاهده گردید (001/0>p). باتوجه به معنی‌دار شدن اثر متقابل فاکتورهای زمان و آمبولی، برش‌دهی برای فاکتور زمان انجام یافت که به جز زمان‌های تحت مطالعه   60 دقیقه، 24 و 48 ساعته در بقیه زمان‌های گروه­های شاهد و مبتلا به آمبولی تفاوت معنی‌داری مشاهده نگردید. در مقایسه زمان 60 دقیقه گروه مبتلا به آمبولی با گروه شاهد افزایشی مشاهده گردید که این روند در زمان‌های 24 و 48 ساعته نیز دیده شد (05/0>p).

   در گروه شاهد بین زمان‌های مختلف اختلافی دیده نشد ولی در گروه مبتلا به آمبولی تفاوت‌هایی در مقایسه بین زمان‌های مختلف وجود داشت. در این مطالعه اختلاف‌های معنی‌داری در شمارش گلبول‌های قرمز در تمامی زمان‌های مختلف این بررسی در گروه مبتلا به آمبولی به­جز داده‌های به­دست آمده ما بین زمان‌های صفر با 60 دقیقه و 72 ساعته، و زمان­های 60 دقیقه با 72 ساعته و زمان­های 24 با 48 ساعته دیده شد (05/0>p).

    در گروه بیمار در مقایسه داده‌های زمان صفر با داده‌های زمان 30 دقیقه، 24 و 48 ساعته، بین زمان 30 دقیقه با تمامی بازه‌های زمانی و بین زمان 60 دقیقه‌ با بازه‌های زمانی 24 و 48 ساعته و بین  زمان­های 24 و 48 ساعته با بازه زمانی 72  ساعت اختلاف معنی‌دار دیده شد (05/0>p).

   در مقایسه گروه‌های بیمار و شاهد بین یافته‌های زمانی 60 دقیقه، 24 و 48 ساعته اختلاف معنی‌داری مشاهده شد که این اختلافات می‌تواند ناشی از وجود بیماری و روند آن باشد (05/0>p).

   در گروه بیمار، کاهش معنی‌داری (05/0>p) در تعداد گلبول‌های قرمز طی زمان 30 دقیقه نسبت به زمان صفر مشاهده گردید که از علل این کاهش می‌توان به نمونه‌برداری و حجم خون اخذ شده جهت تهیه لخته در گروه مبتلا به آمبولی اشاره نمود. به نظر می‌آید عدم وجود اختلاف معنی‌دار در گروه شاهد طی زمان 30 دقیقه ناشی از حجم کمتر خون گرفته شده جهت تهیه لخته باشد. البته در مقایسه این زمان بین دو گروه با همدیگر اختلاف معنی‌داری به­دست نیامد.

شمارش گلبول‌های قرمز حیوانات بیمار در بازه زمانی 60 دقیقه تا 48 ساعت افزایش معنی­داری را نشان داد (05/0>p) که با یافته‌های دیگران که افزایش شمارش گلبول‌های قرمز در آمبولی ریه را مطرح کرده‌اند، همخوانی دارد (Hume et al., 1970; Jardins and Burt, 2015). این افزایش شاید به این دلیل باشد که با کاهش جریان خون در موارد آمبولی مقدار خون­رسانی کاهش می‌یابد و در نتیجه بایستی تعداد گلبول‌های قرمز افزایش یابد تا مقدار خون­رسانی و تبادل اکسیژن کافی از ریه‌ها صورت گیرد. به­عبارتی دیگر، با افزایش تعداد گلبول‌های قرمز نقص اکسیژن­رسانی جبران می­گردد. ممکن است این افزایش به دلیل جبران زمان نیز باشد چرا که، در این بیماری زمان عبور گلبول‌های قرمز برای اشباع از اکسیژن به حداقل می‌رسد (Burrowes et al., 2011).

   البته از شرایط بوجود آورنده آمبولی و علل تشدید آن می‌توان به افزایش مقدار گلبول‌های قرمز اشاره نمود (Barbui et al., 2009). بنابر این، در بررسی حاضر نیز افزایش تعداد گلبول‌های قرمز در مراحل اولیه می‌تواند در تشدید آمبولی موثر باشد. در مطالعه اخیر افزایش مقدار گلبول‌های قرمز که جزء عوامل خطرساز در ایجاد آمبولی مطرح است، طی زمان‌های بعدی کاهش داشته و به حد طبیعی خود بازگشته است. این روند شاید مربوط به سازگاری بدن حین کمبود اکسیژن باشد به‌طوری­که، اگر این کمبود اکسیژن­رسانی جبران گردد، می‌تواند از خطر تشکیل آمبولی مجدد بکاهد. این شرایط در درمان آمبولی خیلی مهم و کاهنده عوامل خطرساز می‌باشد (Barbui et al., 2009). 

   شمارش گلبول‌های قرمز در بازه زمانی 72 ساعت گروه مبتلا به آمبولی کاهشی تا حد گروه شاهد داشته است که از علل آن می‌توان به پاسخ بدن به کمبود اکسیژن­رسانی، مثلاً محدود کردن نیاز سایر اندام‌ها به اکسیژن، اشاره نمود. یکی از نکات قوت مطالعه حاضر، برگشت به حد طبیعی شمارش گلبول‌های قرمز در حیوانات در بازه زمانی 72 ساعت می‌باشد که شاید یکی از علل این واقعه مربوط به گونه حیوانی تحت مطالعه (خرگوش) باشد. البته نیاز به بررسی بیشتری در این مورد می‌باشد.

   اندازه طبیعی شمارش گلبول‌های قرمز خرگوش در یک گزارش تعداد 10⁶× 8/7-9/4 در میکرو‌لیتر (Suckow et al., 2012) و در مرجع دیگر 10⁶× 2/7-7/4 در میکرو‌لیتر (Flecknell, 2000) ارائه شده است. در منابع دیگر مقدار 10⁶× 8/6-3/5 (Fox et al., 2002) و 10⁶× 99/7-02/5 (et al., 2000 (Marshal در میکرو‌لیتر نیز ذکر شده است. در قسمت مروری یک مقاله نیز ارقام 10⁶× 3/6-8/4 و 10⁶× 8-5 در میکرو‌لیتر برای این شمارش بیان گردیده است (Etim etal., 2014). چنین مطالعه‌ای در نژادهای مختلف خرگوش نیز انجام یافته است (Burnett etal., 2006).  

 شمارش گلبول‌های قرمز خرگوش در این مطالعه به راحتی انجام یافته و در تمامی مراحل بررسی این شمارش در حد مقادیر طبیعی گزارش شده در منابع مختلف بوده است.

   این مطالعه آشکار می‌سازد که شمارش گلبول‌های قرمز در بیماری آمبولی ریه اهمیت دارد و افزایش و در نهایت کاهش این مقدار در خرگوش‌های مبتلا، تحت شرایطی خاص و در وضعیت دفاعی و جبرانی بدن صورت می‌گیرد که به نوبه خود نقش مهمی در روند درمان این بیماری دارد.

   زمان‌های مطالعه به علت استحاله مواد رادیواکتیو و ماندگاری آنها در بدن بایستی مناسب انتخاب شوند. در تحقیق حاضر از تکنیسیوم به علت داشتن شرایط کاری مساعد و نیمه عمر مطلوب استفاده شد (Mettler and Guiberteau, 2012). در مورد سایر مواد رادیواکتیو با توجه به نیمه عمر و شرایط بیولوژیکی بایستی مطالعات دیگری انجام یابد.

   به علت وجود بیماری آمبولی ریه و عوارض ناشی از آن در انسان (Acton, 2013; Goldhaber and Bounameaux, 2012; Ozsu et al., 2014)، می‌توان مطالعاتی مشابه و بر پایه اثرگذاری برخی شرایط (تغذیه‌ای، محیطی، زمانی و ....)، سایر پارامترهای دخیل و کاربرد داروهایی مثل داروهای ضد انعقاد یا سایر داروها (داروهایی که مورد تایید مراجع ذی صلاح واقع نشده و حتی از آنها برای اولین بار استفاده می‌گردد) در مورد این حیوان تنظیم و مورد مطالعه قرار داد و با طراحی روش‌های درمانی مناسب‌تر گامی در کاستن این بیماری در سطح جامعه بشری برداشت.

   نتایج این مطالعه کارآمدی روش انجام یافته توسط سایر محققین در ایجاد تجربی آمبولی را نیز موثر دانسته است (Ji et al., 2001; Cui-ping et al., 2009; Zhang et al., 2009).  سینتی‌گرافی در انسان و حیوانات با کاربردهای مختلف و از جمله تشخیص آمبولی بکار می‌رود. مطالعه حاضر نیز همگام با سایر گزارشات استفاده از روش طب هسته‌ای جهت تشخیص آمبولی ریه را کاربردی بیان می‌دارد (Cui-ping et al., 2009; Henkink et al., 1996; Mettler and Guiberteau, 2012; Zhang et al., 2009).

   در بررسی حاضر، گروه شاهد نیز دوز مشابهی از رادیودارو را دریافت کرده است تا شرایط یکسانی در مطالعه وجود داشته باشد. بنابراین، در پایه‌ریزی مطالعات آتی بایستی شرایط محیطی کاملاً یکسانی در نظر گرفته شود چرا که تغییر برخی عوامل ممکن است روی اجزای سلولی اثر داشته باشند. علاوه بر این بایستی استرس وارده به این حیوانات در حداقل باشد به­طوری که، استرس سرما می‌تواند سبب افزایش شمارش گلبول‌های قرمز گردد (Ettinger and Feldman, 2009; Suckow et al., 2012).

   سایر موارد آنالیزهای خونی مربوط به گلبول‌های قرمز همانند تعیین پهنای توزیع (red blood cell distribution width) و مقدار هموگلوبولین به علت اهمیت داشتن این سلول‌ها در بیماری آمبولی نیز اندازه‌گیری می‌گردند. مطالعه حاضر نیز در همین راستا اهمیت بررسی گلبول‌های قرمز را بیان می‌دارد (Balta et al., 2014; Celik et al., 2015; Kucuk et al., 2015; Ozsu et al., 2014; Pazarlı and Bekar, 2014; Rezende et al., 2014  Sen et al., 2015; Samama, 2006; Zorlu et al., 2012;).  

   مشابه این مطالعه را نیز می‌توان در حیوان ماده با وجود گزارشات اثر کم جنسیت و حتی بدون تاثیر بر شمارش گلبول‌های قرمز خرگوش انجام داد (Suckow et al., 2012).

   در نهایت به‌نظر می‌رسد در بیماری آمبولی ریوی چه افزایش و چه کاهش شمارش گلبول‌های قرمز نقش مهمی در تثبیت و جبران عوارض ناشی از این بیماری ایفا می‌کند و بهتر است در این بیماری شمارش گلبول‌های قرمز طی زمان‌های خاص انجام یابد و در صورت بروز نقصی در آنها سریعاً نسبت به درمان مناسب‌تر اقدام گردد. 

مراجع

• Acton, Q.A. (2013). Pulmonary Embolism: New Insights for the Healthcare Professional. USA: Georgia, Scholarly Editions, pp: 11-89, 118-122.
• Assadnassab, G. (2015). Effect of Garlic on Perfusion Scintigraphy of Rabbit’s Lungs Following Experimentally-Induced Pulmonary Embolism. Tropical Journal of Pharmaceutical Research, 14(5): 783-787.
• Balta, S., Karademir, I., Demir, M., Ozturk, C., Celik, T. and Demirkol, S. (2014). Red cell distribution width in pulmonary embolism, 126(17-18): 553-554.
• Barbui, T., Carobbio, A., Rambaldi, A. and Finazzi, G. (2009). Perspectives on thrombosis in essential thrombocythemia and polycythemia vera: is leukocytosis a causative factor? Blood, 114(4): 759-763.
• Burnett, N., Mathura, K., Metivier, K.S., Holder, R.B., Brown, G. and Campbell M. (2006). An investigation into haematological and serum chemistry parameters of rabbits in Trinidad. World Rabbit Science, 14: 175-187.
• Burrowes, K.S., Clark, A.R. and Tawhai, M.H. (2011). Blood flow redistribution and ventilation-perfusion mismatch during embolic pulmonary arterial occlusion. Pulmonary Circulation, 1(3): 365-376.
• Celik, A., Ozcan, I.T., Gündes, A., Topuz, M., Pektas, I., Yesil, E., et al. (2015).Usefulness of admission hematologic parameters as diagnostic tools in acute pulmonary embolism. Kaohsiung Journal Medical Science, 31(3): 145-149.
• Cui-ping, L.V., Yang, H. and Dong, X. (2009). Establishment of rabbit's acute pulmonary thromboembolism model and measurement of right ventricle tension and electrocardiogram. Chinese Journal Comparative Medicine, 11(83): 27-30.
• Day, H.J. (2013). Thrombosis: Animal and Clinical Models. Springer, New York, pp: 27, 43-48.
• Etim, N.N., Enyenihi, G.E., Akpabio, U. and Offiong, E.E. (2014). Effects of nutrition on haematology of rabbits. European Scientific Journal, 10(3): 413-424.
• Ettinger, A. and Feldman, E.C. (2009). Textbook of Veterinary Internal Medicine. 7th ed., UK: London, W.B. Saunders, pp: 138-177, 213-220.
• Flecknell, P.A. (2000). BSAVA manual of rabbit medicine and surgery. British Small Animal Veterinary Association, London, pp: 52-61.
• Fox, J.G., Anderson, L.C., Loew, F.M. and Quimby, F.W. (2002). Laboratory Animal Medicine, UK: London, Academic Press, pp: 333-334.
• Goggs, R., Benigni, L., Fuentes, V.L. and Chan, D.L. (2009). Pulmonary thromboembolism. Journal of Veterinary Emergency and Critical Care, 19(1): 30-52.
• Goldhaber, S.Z. (2006). Acute pulmonary embolism: risk stratification.  Journal of Pathophysiology of Hemostasis and Thrombosis, 35: 153-156.
• Goldhaber, S.Z. and Bounameaux, H. (2012). Pulmonary embolism and deep vein thrombosis. Lancet, 37(9828): 1835-1846.
• Guide for the Care and Use of Laboratory Animals. (1995). Washington, DC: Government, Printing Office 1985; NIH publication, pp: 23-85.
• Henkink, R., Boles, M. and Dillehay, G. (1996). Nuclear Medicine. UK: London, Mosby–year book, St Louis, pp: 120-162.
• Hume, M., Sevitt, S. and Thomas, D.P. (1970). Venous Thrombosis and Pulmonary Embolism. UK: London, Harvard University Press, pp: 214-270.
• Jardins, T.D. and Burt, G.G. (2015). Clinical Manifestations and Assessment of Respiratory Disease. 7th ed., UK: London, Elsevier Health Sciences, pp: 108.   
• Ji, Y., Gao, H. and Zhang, Z. (2001).  Exploration of Rabbit Model of Pulmonary Embolism with Autologous Blood Clots. Laboratory Animal Science Administration, 4: 1-4.
• Kucuk, M.P., Oztuna, F., Yasin Abul, Y., Ozsu, S. and Ozlu, T. (2015). Prognostic Role of Red Cell Distribution Width (RDW) At Pulmonary Embolism (PTE). Acute Pulmonary Embolism, A4880.
• Marshall, A., Lichtman, M.A. and Spivak, J.L. (2000). Hematology: Landmark Papers of the Twentieth Century. UK: London, Academic Press, pp: 351-355.
• Mettler, F.A. and Guiberteau, M.J. (2010). Essentials of Nuclear Medicine Imaging. 6th ed., Philadelphia, Elsevier/Saunders, pp: 195-250. 
• Ozsu, S., Abul, Y., Gunaydin, S., Orem, A. and Ozlu, T. (2014). Prognostic value of red cell distribution width in patients with pulmonary embolism. Clinical and Applied Thrombosis/ Hemostasis, 20(4): 365-70.
• Pazarlı, A.C. and Bekar, L. (2014). Clinical utility of red blood cell distribution width parameter in patients with hemodynamically stable acute pulmonary embolism. Eurasian Journal of Pulmonology, 16: 27-30.
• Plumb, D.C. (2005). Plumb's Veterinary Drug Handbook. 4th ed. USA: Iowa, Iowa State Press, pp: 451-477.
• Rezende, S.M., Lijfering, W.M., Rosendaal, F.R. and Cannegieter, C.S. (2014). Hematologic variables and venous thrombosis: red cell distribution width and blood monocyte count are associated with an increased risk. Haematologica, 14(99): 194-200.
• Samama, S. (2006). Pulmonary Embolism: Controversies in Laboratory Studies. Journal of Pathophysiology of Hemostasis and Thrombosis, 35: 157-161.
• Sen, H.S., Abakay, O., Tanrikulu, A.C., Sezgi, C., Taylan, M., Abakay, A., et al. (2014). Is a complete blood cell count useful in determining the prognosis of pulmonary embolism? Wien Klin Wochenschr, 126(11–12): 347-354.
• Sobieszczyk, P., Fishbein, M.C. and Goldhaber, S.Z. (2002). Acute Pulmonary Embolism, Don’t Ignore the Platelet. Circulation, 106: 1748-1749.
• Suckow, M.A., Stevens, K.A. and Wilson, R.P. (2012). The Laboratory Rabbit, Guinea Pig, Hamster, and Other Rodents. USA: London, Academic Press, pp: 104-106.
• Thrall, M.A., Weiser, G., Allison, R. and Campbell, T.W. (2012). Veterinary Hematology and Clinical Chemistry. 2nd ed., Toronto, John Wiley & Sons, pp: 44-56.
• Varga, M. (2013). Textbook of Rabbit Medicine. 2th ed., UK: London, Butterworth-Heinemann, pp: 111-113.
• Vaya, A. and Suescun, M. (2013).  Hemorheological parameters as independent predictors of venous thromboembolism. Clinical Hemorheology and Microcirculation, 53(1-2): 131-41.
• Weiss, D.J. and Wardrop, K.J. (2010). Schalm's Veterinary Hematology. UK: Oxford, Willy Blackwell publishing Ltd, pp: 890.
• Whelihan, M.F., Zachary, V., Orfeo, T. and Mann, K.G. (2012). Prothrombin activation in blood coagulation: the erythrocyte contribution to thrombin generation. Blood, 120(18): 3837-3845.

 

• Yang, G., Yang, X., Zhang, L., Zhu, H., Chai, X., Hu, X., et al. (2011). Pulmonary enhancement imaging with dual energy CT for the detection of pulmonary embolism in a rabbit model: comparison to perfusion planar scintigraphy, SPECT and SPECT-CT modalities. Academic Radiology, 18(5): 605-614.
• Zhang, L., Chai, X., Wu, S., Zhao, Y., Hu, X., Hu, Y., et al. (2009). Detection of pulmonary embolism by dual energy CT: correlation with perfusion scintigraphy and histopathological findings in rabbits. European Radiology, 19(12): 2844-2854.
• Zorlu, A., Bektasoglu, G., Guven, F.M., Dogan, O.T., Gucuk, E., Ege, M.R., et al. (2012). Usefulness of admission red cell distribution width as a predictor of early mortality in patients with acute pulmonary embolism. American Journal Cardiology, 109(1): 128-134.