تاثیر سطوح مختلف سلنیوم و ویتامین ای بر فراسنجه های خونی بلدرچین ژاپنی

آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی

مقاله 6، دوره 9، 3 (35) پاییز، آذر 1394، صفحه 243-252   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

حسین زاده آدم نژاد¹؛ جمشید قیاسی‌قلعه کندی^{* 2}؛ یحیی ابراهیم نژاد³

¹دانشیار گروه علوم دامی، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران.

²استادیار گروه دامپزشکی، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران.

³کارشناس ارشد گروه علوم دامی، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران.

چکیده

   استفاده توام ویتامین ای و سلنیوم اثر مثبتی بر رشد پرندگان دارد، اما اثرات آنها در بلدرچین ژاپنی به­خوبی مشخص نشده است. همچنین، اثرات متناقضی در ارتباط با تاثیر ویتامین ای و سلنیوم بر عملکرد پرندگان وجود دارد. بنابراین، مطالعه حاضر به منظور بررسی تأثیر سطوح مختلف مکمل آلی سلنیوم و ویتامین ای بر فراسنجه‌های خونی با سه سطح مکمل سلنیوم (صفر، 2/0 و 4/0 میلی‌گرم در کیلوگرم) و سه سطح مکمل ویتامین ای (صفر، 150 و300 میلی­گرم در کیلوگرم) در جیره بلدرچین ژاپنی انجام شد. از روز اول دوره پرورش، تمامی تیمارها با یک جیره یکسان تغذیه و از روز هفدهم درصدهای تعیین شده ویتامین ای و سلنیوم به جیره‌ هر تیمار اضافه شد. در پایان آزمایش، پس از محرومیت از غذا به مدت شش ساعت یک قطعه جوجه بلدرچین نر و یک قطعه جوجه بلدرچین ماده انتخاب و نمونه­های خونی برای بررسی­های بیوشیمیایی اخذ و مقایر گلوکز، آلبومین، پروتئین تام، کلسترول، تری‌گلیسرید، HDL و LDL سرم اندازه­گیری شد. مقادیر، کلسترول، گلوکز و تری‌گلیسرید کاهش معنی­دار و آلبومین و پروتئین تام در 35 روزگی افزایشی معنی­دار داشتند (05/0p<). اثرات متقابل سلنیوم و ویتامین ای بر غلظت LDLسرم خون معنی­دار نبود، ولی افزودن ویتامین ای به جیره باعث افزایش معنی‌دار غلظت HDLسرم شد (05/0p<). نتیجه­گیری می­شود که احتمالاً اثرات متقابل سلنیوم و ویتامین ای تاثیر مثبتی بر فراسنجه­های بیوشیمیایی خونی در بلدرچین ژاپنی دارد.

کلیدواژه‌ها

سلنیوم؛ ویتامین ای؛ فراسنجه‌های خونی؛ بلدرچین ژاپنی

اصل مقاله

مقدمه

   پرورش بلدرچین امروزه جایگاه خاصی در صنعت پرورش طیور پیدا کرده است که با توجه به تقاضای مردم به مصرف گوشت و تخم بلدرچین، اقتصادی بودن پرورش آن نیز موجب توسعه بیشتر این صنعت شده ­است (موذنی و موذنی، 1391). بلدرچین ژاپنی به دلیل دارا بودن ویژگی‌هایی نظیر رشد و بلوغ جنسی سریع، میزان تولید تخم بالا، فاصله نسل و دوره‌ جوجه­کشی کوتاه، مقاومت نسبی به بیماری‌ها و عدم نیاز به واکسیناسیون مورد توجه پرورش‌دهندگان قرار گرفته است. به­علاوه گوشت بلدرچین ارزش غذایی زیادی دارد (موذنی و موذنی، 1391).

   وجود عناصر معدنی کمیاب در جیره غذایی همه‌ حیوانات برای حفظ سلامتی و عملکرد مناسب بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی آن‌ها ضروری است. سلنیوم یکی از مواد معدنی کم­نیاز برای طیور می­باشد. این عنصر در سال 1817 توسط جاکوب برزلیوس کشف شد و سال­ها گمان می­شد که سلنیوم برای حیوانات سمی می­باشد. در سال 1957 مشخص شد سلنیوم از عارضه نکروز کبدی در موش­های صحرایی پیشگیری می­کند و به عنوان یک ماده مغذی ضروری شناخته شد (Arner, 2012). محققین نشان دادند که مکمل سلنیوم و ویتامین ای در تغذیه بلدرچین ژاپنی موجب بهبود رشد و عملکرد دوره رشد می­شود (Fitri et al., 2012).

   ویتامین ای به‌عنوان آنتی‌اکسیدان‌ در جیره طیور استفاده می­شود. این ویتامین از اکسیداسیون اسید­های چرب زنجیره بلند در غشای سلولی جلوگیری و به‌عنوان یک ماده مغذی برای رشد و سلامتی حیوانات شناخته شده است (Chitra et al., 2013). ویتامین ای و سلنیوم ارتباط تغذیه­ای شناخته­ شده­ای دارند. این ترکیبات با اثرات آنتی‌اکسیدانی، سبب بهبود پاسخ‌های ایمنی می‌شوند. نشان داده شده است که ویتامین ای و سلنیوم از بیوآنتی‌اکسیدان‌های مهم در سلول هستند و از آسیب رادیکال­های آزاد به اسیدهای چرب غیراشباع با پیوند دوگانه، جلوگیری می­کنند (Chitra et al., 2013).

   سلنیوم عمل بیولوژیکی مرتبط با ویتامین ای دارد و یک جزء اسـاسی در گلوتاتیون پراکسیداز است که در سم‌زدایــی پراکسیـدهیدروژن و هیدروپراکسیــدهای لیپیدی نقش بازی می‌کنــد. علاوه بر آن سلنیـوم در سیستم ایمنی و عصبی حیوانات نقش مهمی ایفا مـی‌کند (Koyancu and Yerlikaya, 2007).

   به‌طور عمده سلنیوم و ویتامین ای متقابلاً با یکدیگر قابل تعویض بوده و هر یک به عنوان مکانیسم ذخیره‌ای برای دیگری عمل می‌کند. ویتامین ای و سلنیوم از طروق مختلف به حفظ و ابقاء یکدیگر در سلول کمک می‌کنند. ویتامین ای بیشتر در محافظت علیه پراکسیداسیون لیپید و سلنیوم بیشتر علیه رادیکال‌های آزاد عمل می‌کند به‌طوری­که، ویتامین ای اسیدهای چرب و سلنیوم گروه تیول غشاء گلبول‌های قرمز را محافظت می‌کنند (Chitra et al., 2013).

   مشخص شده است که استفاده توام ویتامین ای و سلنیوم اثر مثبتی بر رشد پرندگان دارد اما، گزارشات متناقضی در ارتباط با اثر ویتامین ای و سلنیوم بر عملکرد پرندگان وجود دارد. به­علاوه اثر توام این دو ماده در بلدرچین ژاپنی به­خوبی مشخص نشده است. با توجه به مطالعات، تاکنون اثرات سلنیوم و ویتامین ای و اثر متقابل آنها بر فراسنجه­های خونی بلدرچین ژاپنی بطور کامل بررسی نشده و اثرات ضد و نقیضی در مورد تاثیر سلنیوم و ویتامین ای در بلدرچین ژاپنی گزارش شده است (Ghazi et al., 2012). لذا، این مطالعه به منظور بررسی اثرات سلنیوم و ویتامین ای و اثر متقابل آنها بر مقادیر گلوکز، پروتئین تام، آلبومین، تری­گلیسیرید، HDL و LDL بلدرچین ژاپنی انجام شد.

 

مواد و روش­ها

   این مطالعه در سالن مرغ­داری تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر در سال 1393 انجام گرفت. نگه‌داری بلدرچین‌های ژاپنی بالغ و جوجه‌ها در سیستم قفس صورت گرفت (ناظر عدل، 1378). تعداد 405 قطعه بلدرچین ژاپنی یک‌روزه، بدون تفکیک جنسیت خریداری و به محل نگه­داری منتقل شد. این آزمایش در قالب یک طرح کاملاً تصادفی با آرایش فاکتوریل (3×3) شامل سه سطح مکمل سلنیوم (صفر، 2/0 و 4/0 میلی­گرم در کیلوگرم) و سه سطح مکمل ویتامین ای (صفر، 150و 300 میلی­گرم در کیلوگرم) در جیره و در مجموع با نه تیمار و هر تیمار در سه تکرار و هر تکرار حاوی 15 قطعه جوجه بلدرچین انجام شد. در طی دوره پرورش، جوجه‌ها به صورت آزاد به آب و غذا دسترسی داشتند. از روز اول دوره پرورش، تمامی تیمارها با جیره­ای یکسان مطابق با احتیاجات غذایی توصیه شده انجمن تحقیقات ملی (1994) تغذیه شدند. از روز هفدهم درصدهای تعیین شده ویتامین ای و سلنیوم به جیره‌ هر تیمار اضافه شد. جیره مورد استفاده در جدول 1 آورده شده است.

تیمارهای آزمایشی

گروه اول (شاهد) جیره پایه

گروه دوم جیره پایه حاوی 2/0 میلی­گرم در کیلوگرم سلنیوم.

گروه سوم جیره پایه حاوی 4/0 میلی­گرم در کیلوگرم سلنیوم.

گروه چهارم جیره پایه حاوی 150 میلی­گرم در کیلوگرم ویتامین ای.

 گروه پنجم جیره پایه حاوی 300 میلی­گرم در کیلوگرم ویتامین ای.

گروه ششم جیره پایه حاوی 2/0 میلی­گرم در کیلوگرم سلنیوم و 150 میلی­گرم در کیلوگرم ویتامین ای.

گروه هفتم جیره پایه حاوی 2/0 میلی­گرم در کیلوگرم سلنیوم و 300 میلی­گرم در کیلوگرم ویتامین ای.

گروه هشتم جیره پایه حاوی 4/0 میلی­گرم در کیلوگرم سلنیوم و 150 میلی­گرم در کیلوگرم ویتامین ای.

گروه نهم جیره پایه حاوی 4/0 میلی­گرم در کیلوگرم سلنیوم و 300 میلی­گرم در کیلوگرم ویتامین ای.

اندازه­گیری فراسنجه­های خونی

   در روز پایانی دوره آزمایشی، پس از محرومیت از غذا به مدت شش ساعت یک قطعه جوجه بلدرچین نر و یک قطعه جوجه بلدرچین ماده که وزن بدن آن­ها نزدیک به وزن بدن هر تکرار بود، انتخاب و نمونه­های خونی از ورید زیر بال برای بررسی­های بیوشیمیایی اخذ شد. سپس نمونه‌های خونی سانتریفیوژ و سرم جداسازی شده داخل میکروتیوپ‌ها ریخته و جهت آزمایش فراسنجه­های بیوشیمیایی (گلوکز، آلبومین، پروتئین تام، کلسترول، تری‌گلیسرید، HDL و LDL) به آزمایشگاه انتقال داده شد. فراسنجه­های بیوشیمیایی با دستگاه اتوآنالایزر (آلسیون 300) با استفاده از کیت­های تجاری پارس آزمون اندازه­گیری شد.

 

 

جدول 1- ترکیب مواد خوراکی و مواد مغذی در دوره پرورشی 1 تا 35 روزگی (جیره پایه)

اجزای جیره	درصد
ذرت	56/52
کنجاله سویا	47/38
گلوتن ذرت	4
روغن سویا	45/1
دی‌کلسیم فسفات	81/0
پودر صدف	56/1
نمک	16/0
DL- متیونین	11/0
لایزین منوهیدروکراید	12/0
مکمل معدنی1	25/0
مکمل ویتامینی2	25/0
جوش شیرین	26/0
ترکیبات محاسبه شده	100
انرژی قابل سوخت­وساز (کیلوکالری در کیلوگرم)	2900
پروتئین خام (درصد)	24
کلسیم (درصد)	8/0
فسفر قابل دسترس (درصد)	3/0
سدیم (درصد)	15/0
کلر (درصد)	14/0
پتاسیم (درصد)	94/0
متیونین (درصد)	5/0
متیونین+ سیستین (درصد)	78/0
لایزین (درصد)	3/1
تریپتوفان (درصد)	33/0
هر 5/2 کیلو‌گرم مکمل معدنی حاوی99200 میلی‌گرم منگنز، 84700 میلی‌گرم روی، 50000 میلی‌گرم آهن، 10000 میلی‌گرم مس، 990 میلی‌گرم ید، 200 میلی‌گرم سلنیوم، 250000 میلی‌گرم کولین کلراید. ترکیبات مکمل ویتامین شامل: ویتامین A، D، E و K

 

 

تحلیل آماری داده­ها

   این آزمایش در قالب یک طرح کاملاً تصادفی با آرایش فاکتوریل (3×3) با نه تیمار و هر تیمار در سه تکرار انجام شد. مدل آماری طرح به صورت زیر بود:

Yijk = μ + Ai + Bj + (AB)ij + Eijk

 

که در آن Yijk مقدار هر مشاهده، μ میانگین جامعه، Ai اثر افزودن سلنیوم، Bj اثر افزودن ویتامین ای، (AB)ij اثر متقابل سطوح مختلف سلنیوم و ویتامین ای و Eijk اثر خطای آزمایشی بود. نتایج حاصل از این تحقیق با استفاده از برنامه نرم‌افزار آماری (SAS, 2001) مورد واکاوی آماری قرار گرفت.

یافته­ها

   اثرات سلنیوم و ویتامین ای و اثر متقابل آنها بر مقادیر گلوکز، پروتئین تام، آلبومین، تری گلیسیرید، HDL و LDL بلدرچین ژاپنی در جدول 2 آمده است.

   غلظت گلوکز سرم خون در 35 روزگی به صورت معنی‌داری تحت تاثیر سلنیوم جیره قرار گرفت (05/0p<). نتایج نشان دادند که با افزودن 2/0 میلی‌گرم در کیلوگرم سلنیوم به جیره، غلظت گلوکز سرم خون به طور معنی‌داری نسبت به تیمار شاهد کاهش ­یافت (05/0p<). جوجه‌های تغذیه شده با جیره‌ حاوی 2/0 میلی‌گرم در کیلوگرم سلنیوم کم‌ترین مقدار گلوکز سرم خون را در مقایسه با سایر گروه‌ها داشتند که به ترتیب بیشتـرین مقدار 72/307 و کمتـرین مقدار 72/279 میلی­گرم در دسی­لیتر بود.

   بر اساس جدول 2، غلظت کلسترول سرم خون در 35 روزگی تحت تاثیر سلنیوم و ویتامین ای جیره قرار گرفت به­طوری­که، با افزودن 4/0 میلی‌گرم در کیلوگرم سلنیوم و 150 میلی‌گرم در کیلوگرم ویتامین ای به جیره، غلظت کلسترول سرم خون به طور معنی‌داری نسبت به تیمار حاوی 2/0 میلی­گرم در کیلوگرم سلنیوم و 150 میلی‌گرم در کیلوگرم ویتامین ای کاهش یافت (05/0p<). جوجه‌های تغدیه شده با جیره‌های حاوی 4/0 میلی‌گرم در کیلوگرم سلنیوم و 150 میلی‌گرم در کیلوگرم ویتامین ای کم‌ترین مقدار کلسترول سرم خون را در مقایسه با سایر گروه‌ها داشتند.

   غلظت آلبومین سرم خون در 35 روزگی به صورت معنی‌داری تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار گرفت (05/0p<). نتایج مربوط به اثرات متقابل سلنیوم و ویتامین ای نشان دادند که با افزودن 300 میلی‌گرم در کیلوگرم ویتامین ای به جیره، غلظت آلبومین سرم نسبت به گروه شاهد به طور معنی‌داری تحت تاثیر قرار گرفت (05/0p<). جوجه‌های تغذیه شده با جیره‌های حاوی صفر میلی‌گرم در کیلوگرم سلنیوم و 300 میلی‌گرم در کیلوگرم ویتامین ای، بیش‌ترین مقدار آلبومین سرم را در مقایسه با سایر گروه‌ها داشتند که به ترتیب بیشترین مقدار 11/1 و کمترین مقدار 78/0 گرم در دسی­لیتر بود.

   پروتئین تام سرم در 35 روزگی به صورت معنی‌داری تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار گرفت (05/0p<)، به­طوری­که تحت اثرات متقابل سلنیوم و ویتامین ای، تیمارهای مورد آزمایش غلظت پروتیین کل سرم بیشتری نسبت به گروه شاهد داشتند (05/0p<). جوجه‌های تغذیه شده با جیره‌های حاوی 2/0 میلی‌گرم در کیلوگرم سلنیوم و 150 میلی‌گرم در کیلوگرم ویتامین ای، بیش‌ترین مقدار پروتئین تام سرم (28/3 ­گرم بر دسی­لیتر) را در مقایسه با سایر گروه‌ها داشتند.

غلظت تری‌گلیسرید سرم خون در 35 روزگی به صورت معنی‌داری تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی جیره قرار گرفت (05/0p<). نتایج مربوط به اثر متقابل سلنیوم و ویتامین ای نشان داد غلظت تری‌گلیسرید سرم در جوجه­های دریافت کننده سلنیوم و ویتامین ای به طور معنی‌داری کمتر از گروه شاهد بود (05/0p<). جوجه‌های تغذیه شده با جیره‌های حاوی صفر میلی‌گرم در کیلوگرم سلنیوم و 150 میلی‌گرم در کیلو­گرم ویتامین ای، کمترین مقدار تری­گلیسرید سرم خون (33/77 میلی­گرم بر دسی­لیتر) را در مقایسه با سایر گروه‌ها (33/135 میلی­گرم بر دسی­لیتر) داشتند.

   اثرات متقابل سلنیوم و ویتامین ای روی غلظت LDL سرم خون معنی­دار نبود، ولی افزودن 300 میلی­گرم در کیلو­گرم ویتامین ای به جیره نسبت به تیمار شاهد و تیمار حاوی فقط 150 میلی­گرم در کیلو­گرم ویتامین ای غلظت سرم خون را در 35 روزگی به طور معنی‌داری تحت تاثیر قرار داد (05/0p<). جوجه‌های تغذیه شده با جیره‌های حاوی 300 میلی‌گرم در کیلوگرم ویتامین ای بیش‌ترین مقدار غلظت HDL سرم خون (38/41 میلی­گرم بر دسی­لیتر) را در مقایسه با سایر گروه‌ها داشتند.

 

جدول 2- مقایسه میانگین تاثـیر سطوح مختلف سلنیوم و ویتـامین ای در جیره بر فراسنجـه‌های خونی جوجه بلدرچـین­های ژاپنی در انتهای دوره پرورشی (35 روزگی)
گلوکز (میلی‌گرم در دسی‌لیتر)	کلسترول (میلی‌گرم در دسی‌لیتر)	آلبومین (‌گرم در دسی‌لیتر)	پروتئین تام (‌گرم در دسی‌لیتر)	تری‌گلیسرید (میلی‌گرم در دسی‌لیتر)	LDL (میلی‌گرم در دسی‌لیتر)	HDL (میلی‌گرم در دسی‌لیتر)
سلنیوم	صفر میلی‌گرم در کیلوگرم		a72/307	b44/174	96/0	98/2	11/105	42/153	87/40
	2/0 میلی‌گرم در کیلوگرم		b72/279	a05/185	01/1	14/3	85/96	74/162	42/38
	4/0 میلی‌گرم در کیلوگرم		b11/284	b5/176	94/0	91/2	5/88	38/154	02/35
	ارزش P		0126/0	04925/0	3802/0	3885/0	1771/0	5010/0	1474/0
	اشتباه استاندارد میانگین (SEM)		85/6	63/6	03/0	12/0	08/6	96/5	07/2
ویتامین ای	صفر میلی­گرم در کیلوگرم		5/293	27/177	91/0	93/2	38/104	98/151	b87/33
	150 میلی­گرم در کیلوگرم		5/284	83/180	98/0	06/3	35/87	41/160	ab07/39
	300 میلی­گرم در کیلوگرم		5/293	88/177	02/1	04/3	72/98	14/158	a38/41
	ارزش P		5708/0	9213/0	0895/0	7232/0	1609/0	6082/0	0414/0
	اشتباه استاندارد میانگین (SEM)		85/6	63/6	03/0	12/0	08/6	96/5	07/2
اثرات متقابل سلنیوم و ویتامین ای	صفر میلی‌گرم در کیلوگرم	صفر میلی­گرم در کیلوگرم	83/308	b16171	c78/0	b45/2	a33/135	1/144	01/34
		150 میلی­گرم در کیلوگرم	16/315	ab16/177	ab1	a21/3	b33/77	7/161	55/43
		300 میلی­گرم در کیلوگرم	16/299	ab175	a11/1	a28/3	b66/102	46/154	06/45
	2/0 میلی‌گرم در کیلوگرم	صفر میلی­گرم در کیلوگرم	33/289	b83/168	ab1	a21/3	b83/88	06/151	36/33
		150میلی­گرم در کیلوگرم	5/272	a83/210	ab06/1	a28/3	b4/99	12/182	6/41
		300 میلی­گرم در کیلوگرم	33/277	ab5/175	abc98/0	ab93/2	b33/102	03/155	3/40
	4/0 میلی‌گرم در کیلوگرم	صفر میلی­گرم در کیلوگرم	33/282	ab83/191	abc95/0	a13/3	b89	8/160	23/34
		150 میلی­گرم در کیلوگرم	266	b5/154	bc9/0	ab68/2	b33/85	43/137	06/32
		300 میلی­گرم در کیلوگرم	304	ab16/183	abc98/0	ab91/2	b16/91	93/164	78/38
	ارزش P		2175/0	0170/0	0476/0	0210/0	0297/0	0731/0	4925/0
	اشتباه استاندارد میانگین (SEM)		86/11	49/11	06/0	21/0	54/10	32/10	59/3
در هر ستون، اعدادی که دارای حروف غیر مشترک باشند، اختلاف معنی­دار دارند (05/0p<).

 

 

 

 

 

 

بحث و نتیجه­گیری

   با توجه به دانش ما تاکنون بررسی جامعی بر اثرات سلنیوم و ویتامین ای و اثر متقابل آنها بر مقادیر گلوکز، پروتئین تام، آلبومین، تری گلیسیرید، HDL و LDL بلدرچین ژاپنی انجام نشده است. تا به امروز تحقیقات متعددی در زمینه اثرات جداگانه سلنیوم و ویتامین ای بر فراسنجه­های خونی در بلدرچین ژاپنی به انجام رسیده است، هرچند نتایج متناقضی در این بین وجود دارد. محققین بیان کرده­اند که افزودن سطوح مختلف سلنیوم و ویتامین ای به جیره­ غذایی تاثیر معنی‌داری بر گلوکز، اسید اوریک و آلبومین نداشـت، اما باعث افزایش کلسترول، تری‌گلیسرید، پروتئین کل و HDL  خون بلدرچین‌های ژاپنی تخم‌گذار شد (Mobaraki et al., 2013). درحالی­که، قاضی و همکاران در سال 2012 بیان کردند که افزودن سلنیوم و ویتامین ای در جیره جوجه‌های گوشتی تاثیر معنی‌داری بر روی آلبومین نداشت ولی باعث افزایش گلوکز، اسید اوریک، غلظت سرم آهن و روی شد (Ghazi et al., 2012). همچنی ملاه و همکاران در سال 2011  گزارش کردند که افزودن سطوح مختلف ویتامین ای و سلنیوم در جیره‌، باعث افزایش کلسترول و پروتئین تام شد، اما تاثیر معنی‌داری بر گلوکز، تری‌گلیسرید، اسید اوریک و آلبومین خونی مرغ‌های تخم‌گذار نداشت (Mallah et al., 2011). نتایج آزمایش نشان­دهنده این بود که افزودن سلنیوم و ویتامین ای در جیره موجب کاهش معنی­دار در کلسترول، گلوکز، تری‌گلیسرید و افزایش معنی­دار در آلبومین و پروتئین می­شود. همان­طورکه ملاحظه می­شود، نتایج این تحقیق با برخی از گزارشات پیشین همسو و با برخی مغایرت دارد. به نظر می­رسد اختلاف مشاهده شده به تفاوت­های حیوانی، جیره بکار رفته، سطح سلنیوم و ویتامین ای در جیره و یا سایر عوامل مربوط باشد. بیان شده است که مکمل ویتامین ای و سلنیوم نقش مهمی در کنترل دیابت و قند خون ناشتا دارد به­طوری­که، ویتامین ای از تشکیل بنیان آزاد پراکسیداسیون جلوگیری کرده و با کاهش استرس اکسیداتیو، با تاثیر بر انسولین ناشتا موجب کاهش قند خون می­شود. از طرفی مشخص شده است که مصرف ویتامین ای و سلنیوم و به­خصوص مصرف هم زمان هر دو، سیستم دفاع آنتی­اکسیدانی کبد را تقویت و به میزان زیادی ضایعات ناشی از بالا رفتن قند خون را در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 جبران می­کند (قاسمی و همکاران، 2014).

   وجود عناصر معدنی کمیاب در جیره غذایی همه‌ حیوانات برای حفظ سلامتی و عملکرد مناسب بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی آن‌ها ضروری است. سلنیوم یکی از مواد معدنی کم­نیاز برای طیور می­باشد (Suri, 2002; Arner, 2012). تحقیقــات اخیر انجام شده روی عملکـرد رشد بلدرچیـن ژاپنی نشان داده است که، افزودن سلنیوم در جیره باعــث افزایش ضریب تبدیل غذایـی شده ولی تاثیـری بر وزن بدن و مصرف خوراک نـدارد (Abdulwahab et al., 2012). ویتامین ای اصلی‌ترین آنتی‌اکسیدان محلول در غشای سلولی است که فرآیند اکسیداسیون سلولی را کاهش می­دهد. بنابراین، به نظر می­رسد با توجه به استفاده توام سلنیوم و ویتامین ای، این دو ماده با کاهش اکسیداسیون سلولی موجب افزایش مقادیر پروتئین کل و آلبومین سرم شده باشند (Chitra et al., 2013). هر چند در این مطالعه ما قادر به بررسی اثر سلنیوم و ویتامین ای بر آنزیم­های متعاقب اکسیداسیون سلولی نبودیم، لذا پیشنهاد می­شود اندازه­گیری توأم این آنزیم­ها به همراه فراسنجه­های خونی متعاقب استفاده هم­زمان سلنیوم و ویتامین ای در بلدرچین ژاپنی انجام گیرد.

   در این مطالعه،  اثرات متقابل سلنیوم و ویتامین ای بر غلظت LDL سرم خون معنی­دار نبود ولی افزودن ویتامین ای به جیره باعث افزایش معنی‌دار غلظت HDL شد. در این خصوص وکیلی و همکاران در سال 1388  نشان دادند که افزودن سطوح مختلف سلنیوم به جیره‌ غذایی جوجه‌های گوشتی اثر معنی‌داری بر تری­گلیسرید سرم خون نداشت ولی غلظت کلسترول و LDL سرم خون را کاهش و غلظت HDL سرم خون را افزایش داد (وکیلی و همکاران، 1388). تاناکا و همکاران در سال 2001  اعلام کردند که کمبود سلنیوم در جیره‌ غذایی موش‌ها موجب افزایش کلسترول پلاسمای خون شده و استفاده از سطوح مناسب سلنیوم سبب کاهش غلظت کلسترول،LDL  و افزایش غلظت HDL سرم خون می‌شود (Tanaka et al., 2001). هر چند مکانیسم دقیق اثر سلنیوم بر عملکرد پرنده مشخص نشده است، ولی احتمال می­رود سلنیوم منجر به افزایش میزان گلوتاتیون پراکسیداز و HDL-C پلاسما شده که موجب کاهش تشکیل اجسام پلاکتی و بهبود اکسیداسیون اسیدهای چرب می­شود (Dhingra and Bansal, 2006). کاهش سلنیوم سبب تولید LDL-C  اکسید می­گردد که به سرعت گلوتاتیون را از بین برده و این عمل تحت تاثیر افزایش گاماگلوتامیل سیستئین سنتتاز که آنزیم سنتزکننده گلوتاتیون را محدود می­کند، رخ می­دهد. LDL-C اکسید شده منجر به افزایش لیپید­ هیدروپراکسیدها و تولید آلدئیدها می­شود که سبب صدمه به لیپیدها می­گردد. LDL-C منجر به افزایش گاماگلوتامیل سیستئین سنتتاز شده و در نتیجه میزان غلظت گلوتاتیون افزایش یافته و سبب فعال­سازی فرآیند گلوتاتیون اکسیداز می­شود (Shen andSevanian, 2001). مشخص شده است که غلظت سلنیوم و ویتامین ای خون ارتباط مستقیمی با بیان رسپتورهای LDL-C دارد به­طوری­که، تغذیه موش­ها با جیره­های با سطح سلنیوم پایین موجب کاهش فعالیت رسپتورهای LDL-C و mRNA  آن می­شود که در نهایت موجب افزایش کلسترول پلاسمای خون و افزایش LDL-C می­شود (Dhingra and Bansal, 2006).

   با توجه به شواهد هنوز به­طور کامل مکانیسم مولکولی و سلولی اثر توأم سلنیوم و ویتامین ای بر فراسنجه­های خونی در بلدرچین ژاپنی مشخص نیست. احتمال می­رود نتایج به دست آمده به دلیل تفاوت گونه جانوری، سویه و یا مقادیر سلنیوم و ویتامین ای مورد استفاده، باشد. پیشنهاد می­شود تحقیقات بیشتری برای روشن شدن اثر توأم سلنیوم و ویتامین ای بر فراسنجه‌های خونی پرندگان صورت گیرد. 

مراجع

• ناظرعدل، ک. (1387). پرورش پرندگان مفید. انتشارات عمیدی، تهران، ایران، صفحات: 201-190.
• قاسمی، ف.، یوسفی­نسب، ا. و کارگر جهرمی، ح. (2014).  اثر حفاظتی ویتامین E و سلنیوم بر بافت کبد موش صحرایی مقاوم به انسولین. مجله علوم پزشکی پارس، دوره 12، شماره 2، صفحات: 47-55.
• موذنى، س.ع. و موذنى، س.م. (1391). گوشت بلدرچین در سبد غذایی خانواده‌ها. تازه‌هاى دام، طیور، آبزیان، دوره 3، شماره 2، صفحات: 42-44.
• وکیلی، ر.، بهرام، م. (1389). تاثیرسطوح مختلف سلنیوم بر فراسنجه‌های متابولیکی خون و ایمنی هومورال در جوجه‌های گوشتی. مجله تحقیقات دامپزشکی (دانشگاه تهران)، دوره 65، شماره 4، صفحات: 336-329.
  • Abdulwahab M.K., Rajinder S.B., Harmanjit S.B. and Sandeep S. (2012). Ameliorating effects of vitamin E and selenium on immunological alterations induced by Imidacloprid chronic toxicity in chickens. Journal of Environmental and Analytical Toxicology, 4s:1-4.
  • Arner, E.S.J. (2012). History of selenium research. Journal of Food Science, 58: 1-19.
  • Chitra, P., Edwin, S.C. and Moorthy, M. (2013). Effect of dietary vitamin E and selenium supplementation on Japanese quail broilers. Department of Poultry Science, Veterinary College and Research Institute, Namakkal. 43: 195-205.
  • Dhingra, S. and Bansal, M.P. (2006). Attenuation of LDL receptor gene expression by selenium deficiency during hypercholesterolemia. Molecular and Cellular Biochemistry, 282:75-82.
  • Fitri, N.L., Piliang, W.G. and Tuty L.Y. (2012). Effect of supplementation of organic selenium and vitamin E in commercial diets on quails reproduction. Biological Trace Element Research, 45: 343-350.
  • Ghazi, H., Habibian, M. and Moeini, M. (2012). Effects of dietary selenium, vitamin E, and their combination on growth, serum metabolites, and antioxidant defense system in skeletal muscle of broilers under heat stress. Biological Trace Element Research, 148: 322-330.
  • Koyancu, M. and Yerlikaya, H. (2007). Effect of selenium vitamin E injections of ewes on reproduction and growth of their lambs.South. African Journal of Animal Science, 37: 233-236.
  • Mallah, G.M., Yassein, S.A., Magda, M., Abdel. F. and Ghamry, A.A. (2011). Improving performance and some metabolic response by using some antioxidants in laying diets during summer season. Journal of American Science, 7(4): 217-224.
  • Mobaraki, M.A., Aghdam, H. and Asadi, D.A. (2013). The effects of vitamin E-Se supplemented on some of serum biochemical parameters in the laying japanese quail. Bulletin of Environment, Pharmacology and Life Sciences, 2: 29-32.
  • NRC. (1994). Nutrient Requirements for Poultry. National Research Council, NY.
  • SAS Institute. (2001). SAS State Software. Changes and Enhancement Through Release, 8.2. SAS Institute, Inc., Cary, N.C.
  • Shen, L. and Sevanian, A. (2001). Ox-LDL induces macrophage gamma-GCS-HS protein expression: a role for ox-LDL-associated lipid hydroproxide in GSH synthesis. The Journal of Lipid Research, 42: 813-23.
  • Suri, P.F. (2002). Selenium in poultry nutrition 1.Antioxidant properties, deficiency and toxicity. World’s Poulutry Science, 333-347.
  • Tanaka,Y. Sakurai, E. and Lizuka,Y. (2001). Effect of selenium on serum, hepatic and lipoprotein lipids concentration in rats fed on a high-cholesterol diet. Yakugaku Zasshi, 121: 93-96.