‏بررسی رابطه نوگرایی و دینداری ‏(مطالعه در بین دختران جوان منتخب از مناطق 1و 6 و 19 شهر تهران)‏

زن و مطالعات خانواده

مقاله 8، دوره 2، شماره 4، تیر 1388، صفحه 159-189   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

چکیده

در جاﻣﻌﺔ ایران مسأله دین و کیفیت دینداری افراد با دیگر حوزه های اجتماعی شدیداً ممزوج بوده، مسائل پیرامون ارتباط متقابل نگرش های مدرن و نگرش های اسلامی در زندگی فردی و اجتماعی افراد حائز اهمیت بسیار است. در این میان، اظهار نظر در خصوص بایدها و نبایدهای زندگی زنان، به خاطر نقش مهم ایشان در نهاد خانواده و تربیت نسل آینده، محل علاقه و بحث و چالش هر دو رویکرد می باشد. بر این اساس بررسی علمی  راﺑﻂﺔ گرایش های نوگرایانه زنان با دینداری ایشان و نتایج حاصل از این بررسی تاثیر ارزنده ای بر شناخت وضعیت موجود جامعه داشته، عرصه های نوین پژوهشی در خصوص مسائل خانواده ها و نسل آتی می آفریند. در این راستا مقاله حاضر تاثیر مدرنیته بر دینداری دختران جوان 20 تا 29 ساله سه منطقه یک و شش و نوزده شهر تهران را مورد بررسی قرار می دهد. انتخاب شهر تهران به این دلیل بوده است که مختصات فرهنگی و اجتماعی این کلان شهر و ویژگی های جمعیتی و ارتباطی خاص آن سبب می شود که ساکنان آن بیشتر از افراد دیگر در معرض گرایش های نوگرایانه قرار بگیرند. اساس نظری تحقیق بر نظریات جامعه شناسی دین وبر و نظریه امنیت حیاتی اینگلهارت استوار است. براساس مدل سنجش دینداری گلاک و استارک، پنج بعد برای سنجش دینداری در نظر گرفته شد که عبارتند از ابعاد اعتقادی، عاطفی، پیامدی، مناسکی وآگاهی. هم‌چنین بر مبنای شاخص های سنجش نوگرایی فردی در مدل اینکلس و اسمیت، هفت بعد جهت گیری علمی، جهت گیری عام گرایانه، جهت گیری تساوی طلبانه، جهت گیری استقلال طلبانه، جهت گیری پیشرفت، جهت گیری مدنی و جهت گیری دموکراتیک برای سنجش نوگرایی در نظر گرفته شد. جهت انجام تحقیق از روش پیمایش و ابزار پرسشنامه به کار رفت و با توجه به حجم جمعیت این سه منطقه(با تفکیک جنسیتی) و برآورد دواس، در شکاف 80-20 درصد و با سطح معنی داری 5% تعداد نمونه در هر منطقه مشخص گشت.براین اساس حجم نمونه در منطقه یک 55 نفر در منطقه شش 49 نفر و در منطقه نوزده 41 نفر مشخص شد و جمعا حجم جامعه نمونه معادل 138 نفر تعیین گردید و این افراد با شیوه نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای مشخص شده، به پرسشنامه پاسخ دادند.نتایج آزمون های هم‌بستگی در نمونه کل نشان داد که ابعاد مختلف نوگرایی روابط مختلفی با دینداری و ابعاد آن دارند. بر اساس یافته ها با افزایش جهت گیری علمی، جهت گیری تساوی طلبانه، جهت گیری استقلال طلبانه و جهت گیری دموکراتیک دختران جوان اعتقادات دینی ایشان کاهش می یابد و با افزایش عام گرایی دختران جوان میزان دینداری  ایشان افزایش می یابد .هم چنین رابطه معناداری میان گرایش به پیشرفت و گرایشات مدنی دختران جوان و دینداری ایشان وجود ندارد. در کل نتایج تحقیق نشان داد که با افزایش نوگرایی میزان دینداری افراد در ابعاد پیامدی و مناسکی کاهش می یابد.
 

کلیدواژه‌ها

نوگرایی؛ دینداری؛ جهت گیری علمی؛ جهت گیری عام گرایانه؛ جهت گیری تساوی طلبانه؛ ‏جهت گیری استقلال طلبانه؛ جهت گیری پیشرفت؛ جهت گیری مدنی؛ جهت گیری دموکراتیک.‏

مراجع

-   اینگلهارت، رونالد و نوریس، پیپا (1387). مقدس و عرفی، دین و سیاست در جهان، مریم وتر، تهران:کویر

-   برنارد،جسی (1384) . دنیای زنان،شهرزاد ذوفن،تهران:اختران

-   توکلی خمینی، عاصفه(1386). پنداری و فردگرایی، استاد راهنما اعظم آزاده، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اقتصادی و اجتماعی دانشگاه الزهرا

-   داریاپور، زهرا (1381). بررسی رابطه اولویت های ارزشی شهروندان تهرانی با جنسیت.نامه پژوهش های فرهنگی. سال 7 ش 3.

-   دی.ای، دواس (1386) پیمایش در تحقیقات اجتماعی، هوشنگ نایبی،تهران: نشر نی

-   رودگر، نرگس (1388). فمنیسم، تهران: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان

-   روزی بیدگلی،زهرا (1382). نوگرایی زنان فعال در حوزه فرهنگی، پژوهش زنان، دوره 1،سال سوم،شماره 7،صص  198-177

-   ریتزر، جرج (1380). جامعه شناسی در دوران معاصر، محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی

-   ساروخانی، باقر و رفعت جاه،مریم (1383). عوامل جامعه شناختی موثر در بازتعریف هویت اجتماعی زنان،پژوهش زنان،دوره 2،شماره1 

-   سراج زاده،سید حسین و جواهری،فاطمه (1385) . برابر گرایی جنسیتی در میان دانشجویان و متغیرهای زمینه ای و نگرشی مرتبط با آن، مجله جامعه شناسی ایران.دوره 7.ش دو،صص40-3

-   11- سراج زاده سید حسین (1383). چالش های دین و مدرنیته، مباحثی جامعه شناختی در دین داری و سکولار شدن،تهران: طرح نو

-   سگالن،مارتین (1370). جامعه شناسی تاریخی خانواده، حمید الیاسی،تهران:نشر مرکز

-   سلطانی، سیدعلی اصغر (1384). قدرت،گفتمان و زبان: ساز و کارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران، تهران: نشر نی

-   شادی طلب،ژاله(1382). مشارکت اجتماعی زنان، پژوهش زنان، دوره 1، سال سوم، شماره 7، صص 176-.141

-   شایسته مجد، عالیه (1386) . بررسی تاثیر دینداری بر پنج تیپ شخصیت در سه دین اسلام، مسیحیت و زرتشت، استاد راهنما محمد صادق مهدوی ، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی

-    شریعتی، سارا و دروش، هانری (1386).  جامعه شناسی در مواجهه با دین، سارا شریعتی،تهران: نشر کوچک

-   شمس نجف آبادی، فاطمه (1376). مدرنیته، حوزه و دانشگاه، پایان نامه دکتری جامعه شناسی، دانشگاه هند(چاپ نشده)

-   صادقی،فاطمه(1384). جنسیت، ناسیونالیسم و تجدد در ایران دوره اول پهلوی، تهران: قصیده سرا

-    گاردنر، ویلیام(1386). جنگ علیه خانواده، معصومه محمدی،تهران:دفتر مطالعات و تحقیقات زنان

-   لیدمان، اریک(1387). در سایه آینده:تاریخ اندیشه مدرنیته، سعید مقدم، تهران: نشراختران

-   موحد،مجید و نیازی،صغری (1387). رابطه میان گرایش دانشجویان دختر به مهاجرت خارج از کشور با ویژگی های فرهنگی آنان،پژوهش زنان،دوره شش،شماره یک،صص 54-29.

-   موریس،برایان(1383)مطالعات مردم شناختی دین،ترجمه سید حسین شرف الدینو محمد فولادی،قم : زلال کوثر.

-   مهدیزاده، شراره (1381). تلویزیون و نوگرایی، استاد راهنما محمد باقر ساروخانی ، پایان نامه دکترا، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

-   وبر، ماکس (1385). اخلاق پروتستانی و روح سرمایه داری، عبدالکریم رشیدیان و پریسا منوچهری، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی

-   ویلم،ژان پل (1377). جامعه شناسی ادیان،ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران: موسسه فرهنگی انتشاراتی تبیان

-   هودشتیان، عطا (1381) . مدرنیته، جهانی شدن و ایران:نوشتارهایی پیرامون جهانی شدن، مدرنیته، بحران تحول و نظریه عدم بازگشت تاریخی در ایران، تهران: انتشارات چاپخش

 

-    Inkeles, Alex and H.Smith, David (1974) Becoming Modern: Individual change in six developing countries, Heinemann Educational book.

-    Stacf, W.T (1953) Religion and the modern mind, Londen: MacMillan.