عوامل مؤثر در تعاملات اجتماعی زنان در فضاهای شهری ‏ نمونه موردی: پیاده گذر شهریار کوی ولی عصر(ع) شهرتبریز ‏ ‏ ‏

زن و مطالعات خانواده

مقاله 8، دوره 6، شماره 21، مهر 1392، صفحه 145-166   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

چکیده

فضاهای شهری، به عنوان تجلی­گاه کالبد شهری، باید نیازهای اجتماعی شهروندان را برآورده سازد. ابهام در تعریف نقش عابر پیاده در شهرسازی امروز، موجب محدود شدن عرصه تعاملات شهروندی خصوصا زنان شده است. بنابراین معیارهای زنان در طراحی و ضرورت حضور زنان در فضاهای شهری برای رفع نیازهای اجتماعی، باید مورد توجه خاص قرار گیرد. پیاده­گذرها بالاترین نقش اجتماعی را در فضای شهری دارند که زمینه­ساز تعاملات اجتماعی است. این پژوهش به روش روانشناسی بوم­شناختی و پیمایشی در جستجوی معیارهای کالبدی و معنایی پیاده­گذر شهریار    ولی­عصر(ع) تبریز به منظور فراهم نمودن زمینه تعاملات اجتماعی زنان است. با بررسی آرای نظریه­پردازان و بهره­گیری از مطالعات میدانی و مصاحبه از طریق پرسشنامه با روش نمونه­گیری تصادفی بر روی 200 نفر از زنان مراجعه کننده به پیاده­گذر مذکور به بررسی علل و موانع حضور زنان در فضای شهری و معیارهای آن برای برقراری روابط اجتماعی زنان می­پردازد. یافته­ها، حاکی از عدم برخورداری زنان به عنوان مخاطب پیاده­رو از منزلت­های روحی و جسمی شایسته است. مشارکت زنان در نحوه ساماندهی، تغییر و تحول فضا می­تواند به تسری حس امنیت و آسایش روحی در کالبد فضا کمک کرده و احساس تعلق به مکان در پیاده گذرهای شهری را، برای ایجاد تعاملات اجتماعی زنان تقویت کند.

کلیدواژه‌ها

تعاملات اجتماعی؛ زنان؛ فضای شهری ‏

مراجع

 

-   احمدی، ملیحه و  فرح، حبیب (پاییز 1387)، توسعه پایدار شهری با تاکید بر حرکت عابر پیاده در آسیا. فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، شماره 10، 3-16.

-   افروغ، عماد (1377)، فضا و نابرابری اجتماعی: ارایه الگویی برای جدایی گزینی فضایی و پیامدهای آن. تهران: انتشارات دانشگاه تربیت مدرس، چاپ اول.

-   بهزادفر، مصطفی و طهماسبی، ارسلان(1392)، شناسایی و ارزیابی مولفه های تاثیرگذار بر تعاملات اجتماعی؛ تحکیم و توسعه روابط شهروندی در خیابان های شهری: نمونه مورد مطالعه سنندج. فصلنامه باغ نظر، شماره 25، سال دهم، 17-28.

-   پاکزاد، جهانشاه (1380)، فرهنگ کارشناسی و فرهنگ مردم، مدیریت شهری، شماره 8، 32-42.

-   پاکزاد، جهانشاه (1384)، راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی.

-   پاکزاد، جهانشاه (1385)، مبانی نظری و فرایند طراحی شهری. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی.

-   حبیب، فرح (1386)، رویکرد پایداری در متن شهرسازی، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، شماره 19، 111-120.

-   حبیبی، محسن (1378)، جامعه مدنی و حیات شهری. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، شماره 7، 31-36.

-   حبیبی، محسن (تابستان1380)، مسیر پیاده گردشگری. نشریه هنرهای زیبا، شماره 9، 43-51.

-   رسولی، سارا و رحیم­دخت خرم، سمیرا (مهر1388)، پیاده راه به مثابه یک فضای شهری مطلوب(مطالعه موردی بازار امام اهواز). ماهنامه بین المللی راه و ساختمان، سال هفتم، شماره 63، 69-75.

-   رضازاده، راضیه و محمدی، مریم (تابستان1388)، بررسی عوامل محدودکننده حضور زنان در فضاهای شهری. هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، شماره 38، 105-114.

-   رفیعیان، مجتبی و همکاران(زمستان1390)، امکان سنجی ارتقاء کیفیت محیط از طریق پیاده­راه سازی محورهای شهری مورد: محور خیابان ارم بخش مرکزی شهر قم. مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه­ای، شماره 11، سال سوم، 41-56.

-   شکوهی دولت آبادی، محمود و مسعود، محمد (پاییز1389)، پیاده راه عاملی برای افزایش سرمایه اجتماعی. نشریه انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، شماره 1، 55-65.

-   صادقی، علیرضا و همکاران(بهار1391)،تدقیق انگاره­های حاکم بر حضور زنان مسلمان در عرصه­های عمومی شهری. فصلنامه مطالعات شهری، شماره20، 71-85.

-   طالبی، ژاله (زمستان 1383)،روابط اجتماعی در فضاهای شهری. دو فصلنامه نامه علوم اجتماعی، شماره 24، 161-180.

-   علیرضانژاد، سهیلا و سرائی، حسن (بهار1386)، زن در عرصه عمومی: مطالعه ای در مورد فضاهای عمومی در دسترس زنان شهری و تغییرات آن، دو فصلنامه­نامه علوم اجتماعی، شماره­30، 123-149.

-   قربانی، رسول و جام کسری، محمد (پاییز1389)، جنبش پیاده گستری، رویکردی نو در احیاء مراکز شهری؛ مورد مطالعه پیاده راه تربیت تبریز. فصلنامه مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، شماره 6، 55-72.

-   قریب، فریدون (1383)، امکان سنجی ایجاد مسیرهای پیاده و دوچرخه در محدوده تهران قدیم. نشریه هنرهای زیبا، شماره 13، 17-28.

-   کاشانی جو، خشایار(1389)، پیاده راه ها- از مبانی طراحی تا ویژگی های کارکردی. تهران: انتشارات دانشگاه آذرخش، چاپ اول.

-   لنگ، جان (1386)،طراحی شهری گونه شناسی رویه ها همراه با بیش از پنجاه مورد خاص. مترجم: حسین بحرینی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

-   محمودی، محمدمهدی (زمستان 1388)، پیاده رو، عرصه ای برای تعاملات اجتماعی: مطالعه موردی خیابان ولیعصر تهران.دو فصلنامه نامه علوم اجتماعی، شماره 17، 145-168.

-   مدنی پور، علی (1384)،طراحی فضای شهری نگرشی بر فرآیندی اجتماعی و مکانی. تهران:  انتشارات شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری، چاپ سوم.

-   مدنی پور، علی (1387)، فضاهای عمومی و خصوصی شهر.  مترجم فرشاد نوریان، تهران: انتشارات شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری، چاپ سوم.

-   مطلبی، ابوالقاسم(زمستان1380)، روانشناسی محیطی دانشی نو در خدمت معماری و طراحی شهری. نشریه هنرهای زیبا، شماره 10، 52-67.

-   معینی، محمدمهدی (پاییز1385)، افزایش قابلیت پیاده مداری، گامی به سوی شهری انسانی تر، نشریه هنرهای زیبا، شماره 27، 5-16.

-   معینی، محمدمهدی (1386)، افزایش قابلیت پیاده مداری، گامی به سوی شهری انسانی تر. تهران: سازمان زیبا سازی شهر تهران.

 

-   Day, Kristen, (2000), "The Ethic of Care and Women's Experiences of Public Space", Journal of Environmental Psychology, 20, pp.103-124.

-   Dines, Nicholas, Vicky Cattell, Will Gesler, Sarah Curtis, (2006),"Public spaces, social relations and well-being in East London", Joseph Rowntree Foundation, pp.13-18.

-   Gehl, J, (1987), "Life between Buildings", New York, Van Nostrand Reinhold.

-   Krenichyn, (2004), Women and Physical Activity in an Urban Park: Enrichment and Support through an Ethic of Care, Journal of Environmental Psychology, 24, pp.117-130.

-   Lynch, Kevin (1972), "The openness of open space", Arts of environment, Aidan Ellis.

-   Leyden, Kevin (2003), Social Capital and the Built Environment: The importance  of Walkable Neighborhoods, American  Journal of Public Health, 93(9): pp.1546-1551

-   Rosewarne L, (2005), The men's Gallery Outdoor Advertising and Public Space: Gender, Fear and Feminism, Women's Studio International Forum, 28, pp.67-78.

-   Sullivan, W.C, F.E, Kuo, S.F, (2004), "The fruit of urban nature", Environment & Behavior, 36, pp.678-700.

-   Zacharias, John, (2001), "Pedestrian Behavior and Perception in Urban Walking Environments", Journal of planning Literature, Vol 16, No1, pp 3-18.