بررسى و تحلیل سبک ‏شناختى زبانى مقالات شمس تبریزى

پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی

مقاله 5، دوره 1، شماره 2، اسفند 1389، صفحه 95-134   

نوع مقاله: پژوهشی

چکیده

زبانِ به‏کار رفته در مقالات شمس، زبانى خاص و تا حدّى متفاوت از زبان متون دوره پیش از دوره خویش و البته دوره‏هاى بعدى است. این خاصیّت و تفاوت چنان است که برخى سببش را عامى‏گویى و محاوره‏پردازى و یا بیان ارتجالى گوینده دانسته‏اند. گفتارى که گوینده‏اش به نوشتن، ضبط، ویرایش و پیرایش آن اهتمام نورزیده و نویسنده یا نویسندگان دیگر هم که به نوشتن این گفتار پرداخته‏اند، به قراین موجود، به حرمت تقدّس کلام، از ضبط تام و تمام جزئیات، تا آن‏جا که قلم و سنّت نگارش اجازه مى‏داده است، دریغ نکرده‏اند و هم‏چون گزارشگرى تندنویس، سعى داشته‏اند از تمام لحظات گفتارى گوینده، تصویرى راستین در قالب کلمات، بریزند. این آگاهى‏ها اگر درست باشد که برخى از پاره‏هاى متن مقالات و دیگر شواهد تاریخى آن را تأیید مى‏کند، ما اینک با متنى روبه‏رو هستیم که نام «مقالات شمس» به خود گرفته و براى خود سبک و سیاقى ویژه دارد که مى‏توان با تحلیل و بررسى، ویژگى‏ها و تفاوت‏هاى آن را هرچه بهتر نشان داد. مقاله پیش رو، در همین راستا، مى‏خواهد به دو موضوع بپردازد: نخست این‏که شاخصه‏هاى سبکى مقالات شمس را معرفى کند، دیگر این‏که به میزان تفاوت و کاربرد آن شاخصه‏ها در متون دیگر (که نزدیک به متن مذکور است) اشاره کرده، کاربرد و کارکرد آن‏ها را با آنچه در مقالات شمس آمده، به‏طور خلاصه، مورد مقایسه قرار دهد.

کلیدواژه‌ها

شاخصه سبکى؛ مقالات؛ معارف؛ شمس تبریزى