نقد روان‌شناختی داستان موسی و شبان مثنوی از دیدگاه نظریة اریک برن

پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی

مقاله 1، دوره 6، شماره 21، آذر 1394، صفحه 11-32   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

عزیز حجاجی^{* 1}؛ حسین رزی‌فام^{* 2}

¹استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران.

²دانش‌آموختة زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران.

چکیده

اریک ‌برن (1970-1910م) شخصیت را متشکل از سه جنبة اساسی می‌داند و اعتقاد دارد نوزاد در پنج سال اول زندگی، ناخودآگاه اقدام به ضبط تعالیم دریافتی از والدین و محیط می‌نماید و با این‌که تحت حکمرانی غریزه و تمایلات جسمانی است، با استفاده از استنتاج، راه نوین منحصربه‌فردی برمی‌گزیند. داستان نمادین موسی ^(ع) و شبان در مثنوی معنوی، نشان‌‌دهندة ارتباط متقاطع دو شخصیت روانی متقابل یعنی "والد" و "کودک" است. داستان با دفع "کودک" از جانب "والد" شروع می‌شود، اما با تعلیم الهی (وساطت بالغ)، هم موسی ^(ع) به درجة والاتری از شخصیت می‌رسد و هم شبان از قید "کودک" رهایی می‌یابد. هدف پژوهش میان‌رشته‌ای و کتابخانه‌ای حاضر، بررسی علمی سه جنبة شخصیتی و حالات روانی‌ـ‌‌ رفتاری آنان در شخصیت موسی ^(ع) و شبان و شخصیت برتر (خدا) بود که در نهایت با استفاده از نظریة تحلیل رفتار متقابل اریک‌برن، به رمزگشایی از جنبة‌ّ روانی شخصیت‌های داستانی انجامید. 

کلیدواژه‌ها

نقد روان‌شناختی؛ والد؛ بالغ؛ کودک؛ اریک برن؛ داستان موسی و شبان؛ مثنوی مولوی