سمیت تماسی سه اسانس گیاهی روی حشرات بالغ شپشه برنج Sitophilus oryzae (Coleoptera: Curculionidae)

تحقیقات نوین در گیاه پزشکی

شناسنامه علمی شماره، دوره 3، شماره 2 - شماره پیاپی 10، شهریور 1390، صفحه 144-135   

نویسندگان

یاسمین معتمدی؛ مجید فلاح زاده^* ؛ وحید روشن

چکیده

در سال‌های اخیر، استفاده از مشتقات گیاهان به عنوان جایگزین سموم شیمیایی در کنترل آفات بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در میان این مشتقات، اسانس‌های گیاهی مورد توجه می‌باشند. این ترکیبات به صورت سموم تدخینی، حشره‌کش‌های تماسی، دورکننده و بازدارنده تغذیه و میزان تخم‌ریزی عمل کرده و رشد جمعیت حشره را تحت تأثیر قرار می‌دهند. در جستجو برای دستیابی به روش کاربردی و با استفاده از مواد طبیعی برای کنترل آفات انباری، سمیت تماسی اسانس گیاهان پونهL.  Mentha longifolia، جعفری مکزیکی یا معطرL.  Tagetes minuta و مرمرشک          Boiss  Salvia macrosiphon روی حشرات کامل شپشه برنج Sitophilus oryzae(L.) در شرایط آزمایشگاهی بررسی شد. اسانس‌ها با استفاده از دستگاه کلونجر استخراج شدند. این تحقیق در قالب آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی و در پنج غلظت و سه تکرار، همراه با تیمار شاهد در شرایط دمای 1 ±25 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5 ±60 درصد و تاریکی انجام شد. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت هر اسانس و نیز با گذشت زمان، درصد تلفات افزایش یافت. همچنین نتایج بیانگر اثر سمیت تماسی بیشتر اسانس پونه و اثر ضعیف‌تر اسانس مرمرشک بر روی حشرات مورد مطالعه بوده است. در بالاترین غلظت (35 میکرولیتر بر میلی‌لیتر) درصد تلفات ایجاد شده توسط اسانس گیاهان پونه،‌ جعفری مکزیکی و مرمرشک بعد از 48 ساعت برای حشرات کامل شپشه برنج به ترتیب 3/93، 3/83 و 70 درصد بوده است. مقادیر LC₅₀ برای اسانس گیاهان مذکور بعد از 48 ساعت روی حشرات مورد مطالعه به ترتیب 892/18، 003/21 و 481/24 میکرولیتر بر میلی‌لیتر محاسبه گردید. نتایج این بررسی نشان داد که اسانس گیاهان پونه، جعفری مکزیکی و مرمرشک منابع بیولوژیکی مؤثری هستند که می‌توانند برای حفاظت غلات انبار شده از آلودگی توسط شپشه برنج به کار برده شوند.

کلیدواژه‌ها

سمیت تماسی؛ پونه؛ جعفری مکزیکی؛ مرمرشک؛ شپشه برنج

مراجع

Arnason,  J.T., Philogene , B.J.R. &  Morand, P.  1989. Insecticides of Plant Origin. ACS Symp. Ser No. 387. Washington DC: American Chemical Society.

Bernath, J. 2000. Medicinal and Aromatic Plants. Mezogazda Publ. Budapest.

Champ, B.R. & Dyte, C.E. 1976. FAO global survey of pesticide susceptibility of stored grain pests. FAO Plant. Protection Bulletin, 25:49-67.

Enan, E. 2001. Insecticidal activity of essential oils: octopaminergic sites of action. Comparative Biochemistry and Physiology C-Toxicology & Pharmacology 130(3): 325-337.

Javadi Elmi, M., Shakarami, J. & Bandani, A.R. 2007. Fumigant toxicity of three plant essential oils on the adult of Callosobruchus maculates (Col.: Bruchidae) in vitro. New Findings in Agriculture, 2(1):71-78.

Kestenholz, C., Stevenson, P. & Belmain, S. 2007. Compatative study of fieldand laboratory evolutions of the ethnobotanical Cassia sophera L. (Leguminosae) for bioactivity against the storage pests Callosobruchus maculatus (F.)(Coleoptera: Bruchidae) and Sitophilus oryzae (L.) (Coleoptera: Curculionidae). Journal of Stored Product Research, 43: 79-86.

Krishna, A., Prajapti, V., Bhasney, S., Tripathi, A.K. & Kumar, S. 2005. Potential toxicity of new genotypes of Tagetes (Asteraceae) species and Salvia macrosiphon against stored grain insect pests. International Journal of Tropical Insect Science, 25(2): 122-128.

Lee, B., Choi, W., Lee, S. & Park, B. 2001. Fumigant toxicity of essential oils and their constituent copmounds towards the rice weevil, Sitophilus oryzae (L.). Crop Protection, 20:317-320.

Moravvej, GH., Shahraki, Z., Azizi A., & Yaghnaee, F.2009. Fumigant toxicity of plant essential oils Bunium persicum Boiss. (Umbelliferae) and Elletaria cardamomum Maton. (Zingiberaceae) on the adult of Tribolium castaneum Herbst. (Col:Tenebrionidae). Journal of Plant Protection, 23(2):96-105.

Moreira, M., Picanco, M. & Barbosa, L. 2007. Plant Compounds insecticide activity against Coleoptera pests of stored products. Pesquisa Agropecuária Brasileira, 42(7): 136-142.

Odeyemi, O., Masika, P. & Afolayan, A. 2008. Insecticidal activities of essential oil fromthe leaves of Mentha longifolia L. subsp. capensis against Sitophilus zeamais (Motschulsky) (Coleoptera: Curculionidae). African Entomology, 16(2): 220-225.

Ousman, A., Nassoum, M., Essia-Nang, J., Ngamo, L. & Ndjouenkeu, R. 2007. Insecticidal activity of spicy plant oils against Sitophilus zeamais in storedmaize in Cameroon. Agricultural Journal, 2(2): 192-196.

Paranagama, P.A., Abeysekera, K.H.T., Nugaliyadde, L. & Abeywickrama, K.P. 2003. Repellency and toxicity of four essential oils to Sitophilus oryzae L. (Coleoptera: Curculionidae). Journal of the National Science Foundation of Sri Lanka, 32(3&4): 127-138.

Park, C., Kim, S. & Ahn, Y. 2003. Insecticidal acativity of asarones identified in Acorus gramineus rhizome against three Coleopteran stored-product insects. Journal of Stored Products Research, 39: 333-34.

Perich , M.J., Wells, C., Bertsch. W. & Tredway, K.E. 1994. Toxicity of essential oils from three Tagetes against adults and larvae of yellow fever mosquito and Anopheles stephensi . Journal of Medical Entomology, 31: 833- 837.

Shakarami, J., Kamali, K. & Moharramipour, S. 2005. Fumigant toxicity and repellency effect of essential oil of Salvia braceata on four species of warehouse pests. Journal of Entomology Society of Iran, 24(2):35-50.

Simpson, B.B. 1995. Spices, herbs and perfumes. pp. 278-301. In: Simpson, B.B. & Ogorzaly, M.C. (Eds.), Economic Botany: Plants in our World. McGraw-Hill, New York.

Soon-Il, K., Jung-Yeon, R., Do-Hyoung, K., Han-Seung, L. & Young, J. 2003. Insecticidal activities of aromatic plant extracts and essential oils against Sitophilus oryzae and Callosobruchus chinensis. Journal of Stored Products Research, 39: 293–303.

Subramanyam B. &  Hagstrum, D.W. 1995. Resistance measurement and management. pp 331-397.  In: Subramanyam, B. & Hagstrum, D.W. (Eds.), Integrated Management of Insects in Stored Products, Marcel Dekker, New York.

Talukder, F.A. & Howse, P.E. 1993. Deterrent and insecticidal effects of extracts of pithraj, Aphanamixis polystachya (Meliaceae),against Tribolium castaneum in storage. Journal of Chemical Ecology, 19: 2463-2471.

Tapandjou, L.A., Adler, C. Fontem, D.A., Bouda, H. & Reichmuth, C. 2005. Bioactivities of cymol and essential oils of Cupressus sempervirens and Eucaluptus saligna against Sitophilus zeamais and Tribolium confusum. Journal of Stored Products Research. 41(1): 91-102.

Tomova, B.S., Waterhouse, J.S. & Doberski, J. 2005. The effect of fractionated Tagetes oil volatiles on aphid reproduction. Entomologia Experimentalis es Applicata, 115(1):153-159.

White, N.D.G. & Leesch, J.G.,1995. Chemical control. 287-330. In: Subramanyam, B. & Hagstrum, D.W. (Eds.), Integrated Management of Insects in Stored Products, Marcel Dekker, New York.