تحلیل سطح توسعه یافتگی روستاها در حوضه آبریز دریاچه ارومیه

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 2، دوره 10، شماره 33، بهمن 1394، صفحه 13-28   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی اکبر تقیلو^{* 1}؛ احمد آفتاب²؛ رضا خسروبیگی³

¹استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

²دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

³استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

چکیده

درفرآیندبرنامه­ریزیوتوسعهنواحیروستایی،بررسیتفاوت­های محلی وناحیه­ای،تبیینعواملموثردرتوسعهوتعدیل نابرابری­هایموجودازاهمیتویژه­ایبرخوردار است در این راستا هدف این پژوهش ارزیابی و تبیین علّی توسعه­یافتگی روستاها در حوضه آبریز دریاچه ارومیه می­باشد. نوع تحقق کاربردی بوده روش بررسی آن توصیفی ­ـ­ تحلیلی است. شاخص­های مورد مطالعه، شاخص­های توسعه­یافتگی مرکز آمار ایران است که از مدل­های تاپسیس و تحلیل خوشه­ای جهت ارزیابی میزان توسعه یافتگی و طبقه­بندی روستاها استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می­دهد که  بیشتر روستاهای بسیار توسعه­یافته (15 روستا) در محدوده مورد مطالعه در اراضی با شیب کمتر از 5 درصد، 8 روستا در محدوده شیب 5 تا 12 درصد و 3 روستا در شیب بالای 12 درصد قرار گرفته است. از کل روستاهای بسیار توسعه­یافته در شیب کمتر از 5 درصد 11 روستا در استان آذربایجان­شرقی و 4 روستا در استان کردستان واقع شده است. از 8 روستای واقع در شیب 5 تا 12 درصد، استان­های آذربایجان­غربی و شرقی هر کدام دارای 4 روستا می­باشند و 3 روستای بسیار توسعه یافته واقع در اراضی بالای 12 درصد در استان آذربایجان­غربی قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

توسعه روستایی؛ حوضه آبریز؛ دریاچه ارومیه؛ مدل تاپسیس؛ مدل خوشه‌ای

مراجع

1. بیات، مقصود، 1388، سنجشتوسعهیافتگیروستاهایبخشکوار شهرستانشیرازبااستفادهازروشتحلیلخوشه­ای، فصلنامه جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، شماره 1، صص 131- 113.

2. پورطاهری، مهدی و نعمتی، رضا، 1391، اولویت­بندیمسائلتوسعهروستاییباتأکیدبردیدگاهروستاییان  مطالعهموردی: بخشمرکزیشهرستانخرمآباد، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال یکم، شماره 2، صص 128-113.

3. تقوایی، مسعود، 1385، تحلیلوطبقه­بندیمناطقروستاییاستان­هایکشوربر اساسشاخص­هایتوسعهانسانی، فصلنامه علمی و پژوهشی تحقیقات جغرافیایی، شماره 3، صص 43-28.

4. رضوانی، محمدرضا، 1382، تعیینوتحلیل برخوردارینواحیروستاییاستانزنجان، فصلنامه پژوهش­های جغرافیایی، شماره 50، صص 86- 75.

5. سرور، رحیم، 1387، جغرافیای کابردی و آمایش سرزمین، چاپ اول، انتشارات سمت، تهران.

6. سرور، رحیم؛ موسوی، میرنجف و مبارکی، امید، 1389، تحلیلفضایینابرابری­هایناحیه­ایدراستانآذربایجانشرقی، جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، شماره دوم، صص 50-39.

7. سعیدی، عباس، 1377، توسعةپایداروناپایداریتوسعةروستایی، نشریه مسکن و انقلاب، شماره 2، 22-17.

8. شیخی، حجت و شاهیوندی، احمد، 1391، تحلیلیبرتوسعهمنطقه­ایوسطح­بندینظامشهریدرمنطقهزاگرس، مجله علمی تخصصی برنامه­ریزی فضایی، سال دوم، شماره دوم، 40-21.

9. صرافی، مظفر، 1377، مبانیبرنامه­ریزیتوسعهمنطقه­ای، چاپ اول، انتشارات سازمان برنامه و بودجه، تهران.

10. صفری، رباب و بیات، مقصود، 1391، تعیین سطوح توسعه­یافتگی نواحی روستایی آذربایجان­شرقی با استفاده از تحلیل عاملی و خوشه­ای، فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال 13، شماره 28، صص 48-31.

11. غفاری، سید رامین، 1380، ساماندهینظامفضاییسکونتگاه­هایروستایی (مطالعه موردیدهستانبازفت) اصفهان، پایا­ نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه­ریزی روستایی، دانشگاه اصفهان،

12. فرید، یداله، 1379، شناخت شناسی و مبانی جغرافیای انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر.

13. قائد رحمتی، صفر؛ مستوفی الممالکی، رضا و براری، مهدی، 1392، تحلیلشاخص­هایتوسعهوسطح­بندیدهستان­های استانیزد، جغرافیا و توسعه، شماره 30، صص 86-71.

14. قنبری، سیروس؛ بذرافشان، جواد و جمالی­نژاد، مهدی، 1389، سنجش و تحلیل میزان توسعه­یافتگی براساس رویکردهای توسعه همه جانبه­روستایی (نمونه موردی: دهستان خانمیرزا، شهرستان لردگان)، مدیریت شهری، شماره 28، صص 192- 175.

15. قرخلو، مهدی و حبیبی، کیومرث، 1385، تحلیلمهاجرتدرارتباطباسطحتوسعه­یافتگیاستان­هایکشوربااستفادهازتکنیکبرنامه­ریزی، فصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات جغرافیایی، شماره 2، ­صص 83- 53.

16. منشی­زاده، رحمت­الله و صادقی، مظفر، 1389، تحولات فضایی روستاهای پیرامون شهر با تاکید بر تعامل روستا و شهری (مطالعه موردی: روستاهای پیرامون شهر نورآباد ممسنی)، فصلنامه چشم­انداز جغرافیایی، سال 5، شماره 12، صص  137-117.

17. موسوی، میرنجف و باقری کشکولی، علی، 1391، سطح بندی و مکانگزینی فعالیت­های اقتصادی جهت ارائه راهبرد توسعه روستایی بر اساس مدل تحلیل شبکه­ای ANP، انجمن جغرافیایی ایران، سال10، شماره 32، صص 238-217.

18. مولایی، محمد، 1387، بررسیومقایسهدرجهتوسعه­یافتگیبخشکشاورزیاستان­هایایرانطیسالهای1373و 1383،فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، شماره 16، صص 88-71.

19. نظری، داوود، 1380، برنامه­ریزیتوسعهروستاییدرشهرستانسپیدان(مونه دهستانهمایجان)، اصفهان، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه­ریزی روستایی، دانشگاه اصفهان.

20. هجرتی، محمد حسن و افشاری، مهرنوش، 1389، نقش مالکیت­های ارضی در توسعه روستایی، فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیای انسانی،  سال سوم، شماره اول، صص 136-123.

21. Al-Hassan, Ramatu M., 2007, Regional disparities in Ghana: policy options and public invetment implications, University of Ghana, Xinshen Diao, International Food Policy Research Institute.

22. Bhatia, V.K. & S.C. Rai., 2004, Evaluation of socio-economic development in small areas, New Dehli.

23. Clark, D., 2000, Urban World ،Global City, Routledge, London.

24. Friedmann, J., 1972, A Genral theory of polarized development, in Hansen,N.M.(ed), Growth centers in Regional economic development, Macmilan co.Ltd.

25. Harvey, Jack., 1996, Urban land economic,London.

26. Joao, Oliveria Soares; Manuela Lourenco Marques; Carloes Manuel & Ferreira Monterio ., 2001, A multivariate methodology to uncover regional disparities: a contribution to improve European Union and Governmental Decisions.

27. Kalantari, Khalil., 1995., Identtrifurcation of Back ward Region inIran, Geographical Research Quartile MASHHAD, N 8, p11.

28. Noorbakhsh, Farhad., 2003, Human development and regional Disparity in India, University of Glasgow.

29. shaban,A. Bhol,LM., 2000, Regional Disparities in Rural Development in India ,Journal of Development, vol 19.pp103-117,Hyderabad NIRD.

30. Thapa. Rajesh Bahadur, Murayama.Yuji., 2008, Land evaluation for peri-urban agriculture using analytical hierarchical process and geographic information system techniques: A case study of Hanoi, Land Use Policy 25

31. UNDP., 1992, world Ddevelopment Report oxford university press New York.

32. Wheeler, James, Muller, Peter., 1986, Economic Geoghraphy,Jhon, Wiley8 sons, Inc, Canada.

33. world Bank., 1992, Human Development Report oxford university press New York.