تحلیل روند تغییرات کارکردی سکونتگاه‌های روستایی جنوب غربی کلانشهر تهران

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 5، دوره 10، شماره 33، بهمن 1394، صفحه 59-75   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

بایرام عبادی¹؛ محمد باسط قریشی^{* 2}؛ نصرالله مولائی هشجین³

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

²استادیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

³استاد گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

چکیده

تغییرات کارکردی نشان دهنده پیشرفت یا عدم پیشرفت فضای سکونتگاهی می باشد روستاهای جنوب غربی کلانشهر تهران در طول انقلاب اسلامی به دلیل نزدیکی به کلانشهر تهران باتبعیت از شرایط کشور بیش از دیگر روستاهای کشور به دلیل تحت تاثیر قرار گرفتن شهر تهران دچار تغییرات کارکردی زیادی شده اند بطوری که میزان جمعیت پذیری در برخی از روستاها به 7 برابر رسیده  وکشاورزی و دامداری در گذشته اقتصاد غالب این روستاها بوده در حالیکه امروزه سهم کشاورزی 60.1 درصد به 35 درصد رسیده است این امر نشان دهنده کاهش چشمگیر میزان سطح اراضی کشاورزی بوده،صنعت و خدمات قبل از انقلاب کمترین درصد را به خود اختصاص داده بودند در حال حاضر  بالاترین جایگاه از نظر اقتصادی و کارکردی را در محدوده مورد مطالعه دارند بنابراین مهاجرپذیری روستاهای جنوب غربی و سیاست دولت ها موجب تغییرات کارکردی در این روستاها زیاد شده،برخی از روستاها از حالت روستایی به شهری تبدیل کرده است.بنابراین جمعیت پذیری،سیاست ها و شرایط توپوگرافی مهمترین عامل برای تغییرات کارکردی روستاها بوده است.

کلیدواژه‌ها

تغییرات کارکردی؛ سکونتگاه‌های روستایی؛ روابط روستا-شهری؛ تهران

مراجع

1. ابراهیم­زاده، عیسی، 1391، سازمان‌یابی فضایی و روابط شهر و روستا با تاکید بر سیستان، چاپ اول، انتشارات مرندیز، مشهد.

2. تاج، شهره، 1377، بررسی ویژگی‌ها و روند تغییرات فرمی و نقش روستاهای حومه‌ای مادرشهر تهران در رابطه با فاصله مجاورتی و نظام سلسله مراتبی در سال‌های 77-1355(مطالعه موردی: شهرستان شمیرانات)، رساله دکتری رشته جغرافیای انسانی، دانشگاه تهران، استاد راهنما: دکتر فاطمه بهفروز.

3. تبریزی، جلال، 1376، جغرافیا، تارخ و مفاهیم. مکاتب، فلسفه و روش‌شناسی، چاپ اول، انتشارات سیر وسیاحت، تهران.

4. جهاد کشاورزی شهرستان اسلامشهر، 1392، آمارهای مربوط به روستاهای جنوب غربی تهران، قابل دسترسی از طریق سازمان جهاد کشاورزی شهرستان اسلامشهر.

5. جهاد کشاورزی شهرستان شهریار، (1392، آمارهای مربوط به روستاهای جنوب غربی تهران، قابل دسترسی از طریق سازمان جهاد کشاورزی شهرستان شهریار.

6. حسینی حاصل، صدیقه، 1389، بررسی تطبیقی روند تحولات کالبدی فضایی سکونتگاه‌های روستایی پیرامون کلانشهر تهران (پس از انقلاب اسلامی)‌ با تاکید بر مجموعه‌های روستایی کهریزک و رودبار قصران، رساله دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه شهید بهشتی تهران، استاد راهنما: دکتر عباس سعیدی.

7. رضوانی، محمدرضا، 1381، تحلیل الگوهای روابط و مناسبات شهر و روستا در نواحی روستایی اطراف تهران، پژوهش‌های جغرافیایی، دوره 34، شماره 43، صفحات 94-81.

8. رهنمایی، محمدتقی، 1369، توسعه تهران و دگرگونی در ساختارهای‌ نواحی روستایی اطراف، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 16، صفحات 53-24.

9. سعیدی، عباس و عزیزپور، فرهاد، 1385، شبکه‌های ناحیه‌ای و توسعه محلی با تاکید بر پیوندهای روستایی، شهری، مجله پژوهشی جغرافیا، دوره جدید، شماره 2.

10. سعیدی، عباس، 1379، مبانی جغرافیای روستایی، چاپ اول، انتشارات سمت، تهران.

11. سعیدی، عباس، 1388، الگوی خدمات‌رسانی روستایی، چاپ اول، انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، تهران.

12. سعیدی، عباس، 1388، سطح‌بندی روستاهای کشور، چاپ اول، انتشارات شهیدی، تهران.

13. سعیدی، عباس، 1384، روابط شهر و روستا و پیوندهای روستایی- شهری، یک بررسی ادراکی، جغرافیا، شماره 1، صفحات 90-71.

14. سعیدی، عباس و سلطانی، ریحانه، 1383، نقش پیوندهای کلانشهری در تحول کالبدی- فضایی روستاهای پیرامونی؛ نمونه: روستای حصار در حوزه کلانشهر مشهد، مجله علمی-پژوهشی جغرافیا، دوره جدید، شماره 3.

15. سعیدی، عباس و حسینی حاصل، صدیقه، 1388، شالوده مکان‌یابی و استقرار روستاهای جدید، چاپ اول، انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، تهران.

16. شافر، فرانتیس، 1368، درباره مفهوم جغرافیای اجتماعی، ترجمه عباس سعیدی، رشد آموزش جغرافیا، شماره 18، صفحات 7-4.

17. شکوئی حسین، 1389، جغرافیای کاربردی و مکتب‌های جغرافیایی، چاپ هشتم، انتشارات به شهر آستان قدس رضوی، مشهد.

18. شفیعی‌ثابت، ناصر، 1386، تحولات کالبدی-فضایی روستاهای پیرامون کلانشهر تهران با تاکید بر تغییر کاربری اراضی کشاورزی (مورد مطالعه: شهرستان رباط‌کریم)، رساله دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه شهید بهشتی.

19. ضیاء توانا، حسن، 1369، نگاهی کوتاه به روستا و مکانیزم تحول آن در ایران، مجله رشد آموزش جغرافیا، سال ششم، شماره 24.

20. ظاهری، محمد و رحیمی‌پور، بهاره، 1393، بررسی عوامل تأثیرگذار بر تغییرات کارکردی سکونتگاه‌های روستایی حوزه نفوذ کلان شهرها (مطالعه موردی: روستاهای بیرق، هروی، حاج عبدال و دیزج لیلی خانی واقع در دره لیقوان استان آذربایجان‌شرقی)، فصلنامه مسکن و محیط روستا، شماره 146، صفحات 139-121.

21. فرید، یدالله، 1379، شناخت شناسی و مبانی جغرافیای انسانی، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرند.

22. فرید، یدالله، 1390، جغرافیا و شهرشناسی، چاپ هشتم، انتشارات دانشگاه تبریز، تبریز.

23. قادرمزری، حامدوافشاری، مریم، 1387، تحولات کالبدی روستاهای پیراشهری در فرآیند تعاملات روستا شهری (نمونه­موردی: روستاهای حسن­آباد و نایسر سنندج)، فصلنامه مسکن و محیط روستا، شماره 122، صص 75-64.

24. نظریان، اصغر، 1388، پویایی نظام شهری ایران، چاپ اول، نشر قومس، تهران.

25. Goraj, Marta Gwiazdzinska & Aleksandra Jezierska-Thole., 2013, Functional Changes of the Rural Areas in Poland, Case Study: Warmińsko-Mazurskie Voivodeship, Journal of Settlements and Spatial Planning, 4 (1), pp 53-58.

26. Heldak, Maria., 2010, Functional standartization of rural areas of dolnośląskie voivodeship, Bulletin of Geography, Socio–economic Series, 13, pp 127-137.

27. Hill, Berkeley., 2005, The New Rural Economy: Change Dynamism And Government Policy, The Institute of Economic Affairs, Great Britain.

28. Liu, Yansui; Zhichao, Hu; Yuheng, Li., 2014, Process and cause of urban–rural development transformation in the Bohai Rim Region, China. Journal of Geographical Sciences, 24 (6), pp 1147-1160.

29. Long, Hualou; Zou, Jian; Pykett, Jessica d & Li, Yurui., 2011, Analysis of rural transformation development in China since the turn of the new millennium, Applied Geography, 31, pp 1094-1105

30. Lampietti, Julian; G.Lugg, David; Van Der Celen, Philip; Branczik, Amelia., 2010, The Changing Face of Rural Space: Agriculture and Rural Development in the Western Balkans (Directions in Development), The World Bank Publications.

31. Putterman, Louis., 1993, Continuity and Change in China's Rural Development: Collective and Reform Eras in Perspective.

32. Transformation in typical rural areas of Eastern China: a case study of Yucheng city, Shandong province, Chin, Geogr, Sci. 20 (6), pp 545-553.