امام علی و زبیر: از تفاهم تا تخاصم

پژوهش نامه تاریخ

مقاله 7، دوره 10، شماره 37، بهمن 1393، صفحه 1-21   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

دکتر علی ناظمیان فرد¹؛ یاسمین حاتم الابراهیمی²

¹دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه فردوسی مشهد

²کارشناس ارشد تاریخ تشیع

چکیده

علی بن ابی طالب و زبیر بن عوام که از پیشگامان و سابقون در اسلام و از خواص و نخبگان تأثیر گذار عصر خود به شمار می­آمدند، بخش عمده‌ای از حیات ایمانی و سیاسی خویش را از دوران مکی تا روزگار خلیفه سوم در مدینه با تفاهم، همدلی و همگرایی گذراندند اما در روزهای آغازین حکومت امام علی، روابط آنها به سردی گرایید و سر انجام در حوالی بصره به رویارویی نظامی منجر شد.
پرسشی که این مقاله می­کوشد تا به روش توصیفی تحلیلی برای آن پاسخی جستجو کند، این است که چگونه تفاهم و همگرایی میان این دو صحابی بزرگ به واگرایی و تخاصم بدل شد و کار را به مقابله و منازعه کشاند؟ یافته های این پژوهش، ناظر به این معناست که اشرافیت مادی که در عصر فتوح اسلامی دامنگیر برخی از صحابه پیامبر گردید، به تحول احوال آنها انجامید و دنیاگرایی و میل به قدرت، جای اخلاص و فداکاری دیروز را گرفت و موجب شد که مطالبات زبیر از حکومت نوبنیاد علی (ع) افزایش یابد؛ اما چون امام علی حاضر به برآوردن آنها نشد، روابط میان آن دو به تیرگی گرایید.

کلیدواژه‌ها

عصر نبوی؛ علی؛ زبیر؛ همگرایی؛ نبرد جمل؛ واگرایی